Koszty prowadzenia działalności w ostatnich latach uległy wzrostowi. Co roku rosną składki na ubezpieczenie społeczne, co jest odczuwalne nawet dla przedsiębiorców, którzy opłacają składki na preferencyjnych zasadach. Ostatni czas to okres spowolnienia dla wielu firm, co ma przełożenie na ich dochody i zdolność regulowania bieżących zobowiązań. Zdarzają się przypadki, kiedy przedsiębiorca nie jest w stanie regulować składek na ubezpieczenie społeczne, co powoduje zaległości, które musi spłacić. Przedsiębiorcy mają możliwość, aby ustalić z ZUS-em warunki takiej spłaty. Czy istnieje prawo do zasiłku mimo zaległości w opłacaniu składek przez przedsiębiorcę?
Problemy z opłacaniem składek na ZUS i powstanie zadłużenia
Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych dopuszcza następujące możliwości w przypadku problemów z uiszczaniem składek na ubezpieczenie społeczne, o ile jest to celowe ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie:
- odroczenie termin płatności należności z tytułu składek, lub
- rozłożenie należność na raty.
Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy zawartej pomiędzy płatnikiem a ZUS-em.
Zmiany w przepisach a prawo do zasiłku mimo zaległości wobec ZUS
Dotychczas przedsiębiorcy, którzy ustalili z ZUS-em umowy o odroczenie terminu płatności składek lub umowy o rozłożeniu zaległości na raty, byli pozbawieni prawa do świadczeń.
- opłaca należności z tytułu składek w terminach i w wysokości ustalonych w umowie, oraz
- nie posiada zadłużenia z tytułu należności z tytułu składek, nieobjętych umową.
Ważne, aby wiedzieć, że powyższe rozwiązanie obowiązuje z mocą wsteczną od 1 stycznia 2022 roku.
Po zmianach płatnicy z odroczonym terminem płatności składek lub ratami mają przede wszystkim prawo do:
- zasiłku chorobowego,
- zasiłku macierzyńskiego,
- zasiłku opiekuńczego,
- świadczenia rehabilitacyjnego.
Wstrzymane świadczenia za okres od 1 stycznia 2022 roku do 16 grudnia 2022 roku, czyli do daty wejścia w życie ustawy są przez ZUS z urzędu wypłacane.
Przykład 1.
Pan Jan prowadzi działalność gospodarczą. Wskutek problemów z kontrahentami nie miał możliwości regulowania składek na ZUS, stąd powstało zadłużenie. W 2020 roku zawarł z ZUS-em umowę o rozłożeniu zadłużenia na raty. W 2021 roku pan Jan zachorował i chciał otrzymać zasiłek chorobowy. Z uwagi na zawarcie umowy z ZUS-em dotyczącej układu ratalnego i wówczas obowiązujących przepisów nie miał możliwości otrzymania tego świadczenia.
Przykład 2.
Pani Katarzyna prowadzi działalność gospodarczą. Posiada ona zadłużenie w ZUS-ie z tytułu składek. W 2022 roku zawarła z ZUS-em umowę o rozłożeniu zadłużenia na raty. W lipcu 2022 roku urodziła dziecko i chciała otrzymać zasiłek macierzyński. Pani Katarzyna wzorowo wywiązuje się z ustaleń umowy. Z uwagi na zawarcie umowy z ZUS-em dotyczącej układu ratalnego i wówczas obowiązujących przepisów nie miała możliwości otrzymania tego świadczenia. Po zmianie przepisów ZUS z urzędu powinien wypłacić jej świadczenie.
Kiedy możliwe jest odroczenie płatności składek?
O odroczenie terminu płatności składek na ubezpieczenie społeczne może starać się płatnik, który ma bieżące trudności z ich opłaceniem.
Korzystając z odroczenia płatności składek, płatnik zyskuje możliwość ich późniejszego zapłacenia w terminie ustalonym w umowie zawartej z ZUS-em.
- na ubezpieczenia społeczne,
- na ubezpieczenie zdrowotne,
- na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
- na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Płatnik, który chce skorzystać z odroczenia składek, musi pamiętać, że dotyczy to składek bieżących lub przyszłych, których termin płatności nie upłynął.
Należy pamiętać, że samo złożenie wniosku o odroczenie terminu płatności składek nie oznacza, że ZUS uwzględni taki wniosek.
W przypadku, kiedy ZUS odmówi płatnikowi odroczenia składek, konieczna jest zapłata należnych składek wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia zapłaty włącznie.
Uwzględnienie wniosku o odroczenie płatności składek pozwala uniknąć ich dochodzenia przez ZUS w ramach postępowania egzekucyjnego.
W przypadku odroczenia płatności składek płatnik uiszcza jedynie opłatę prolongacyjną w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy. Opłata prolongacyjna jest naliczana od następnego dnia po terminie płatności składki do dnia odroczenia włącznie.
Zmiana sytuacji a odroczenie terminu płatności składek
Płatnik, który zawarł z ZUS-em umowę o odroczenie płatności składek, a którego sytuacja finansowa ulegnie pogorszeniu lub poprawie, ma możliwość złożyć wniosek o zmianę warunków odroczenia. Wniosek o zmianę warunków umowy o odroczeniu płatności składek płatnik musi złożyć przed upływem terminu płatności odroczonej składki.
Płatnik powinien to umotywować, a przede wszystkim przedstawić dokumenty pozwalające przeprowadzić ZUS-owi ocenę zasadności zmiany ustaleń obowiązującej umowy.
Jeżeli ZUS na podstawie przedłożonych informacji i dokumentów uzna, że zachodzą podstawy do zmiany warunków umowy o odroczeniu płatności składek, wówczas wyrazi na to zgodę. Zmiana warunków dotyczących odroczenia płatności składek wymaga zawarcia aneksu do dotychczasowej umowy.
Płatnik, który z powodu wyjątkowych okoliczności nie jest w stanie wywiązać się z ustaleń umowy o odroczenie płatności składek, powinien złożyć do ZUS-u wniosek o utrzymanie w mocy zawartej umowy dotyczącej odroczenia zapłaty składek wraz z dokumentami potwierdzającymi przyczyny braku możliwości dotrzymania ustaleń zawartych w umowie. W takim przypadku ZUS nie będzie dochodził należności objętych umową w trybie egzekucji.
Niedotrzymanie warunków umowy o odroczenie płatności składek
Niedotrzymanie przez płatnika warunków umowy skutkuje natychmiastowym rozwiązaniem umowy i koniecznością zapłaty odroczonych składek, w tym odsetek za zwłokę. Ponadto na płatnika mogą zostać nałożone koszty upomnienia i koszty prowadzonej egzekucji.
Odstąpienie od umowy o odroczenie płatności składek
Płatnik ma możliwość w każdej chwili odstąpić od umowy odraczającej termin płatności składek zawartej między nim a ZUS-em. W tym celu musi złożyć pisemne oświadczenie, w którym wskaże, z jakim dniem odstępuje od zawartej umowy o odroczeniu płatności składek. Odstąpienie od umowy dotyczącej odroczenia płatności składek nie może nastąpić wcześniej niż z dniem złożenia oświadczenia o odstąpieniu w ZUS-ie.
Odstąpienie przez płatnika od umowy o odroczeniu płatności składek oznacza, że odroczone należności należy natychmiast uregulować wraz z odsetkami za zwłokę. Brak uregulowania należności i odsetek za zwłokę skutkować będzie dochodzeniem ich przez ZUS w postępowaniu egzekucyjnym.
Rozłożenie zaległości wobec ZUS-u na raty
Płatnicy borykający się z trudnościami w uregulowaniu zadłużenia wobec ZUS-u mogą złożyć wniosek o jego rozłożenie na raty. Pozwoli to na wydłużenie płatności zaległości i będzie skutkować zawieszeniem prowadzonego postępowania egzekucyjnego.
- składki na ubezpieczenia społeczne,
- składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
- składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Rozłożenie na raty dotyczy także odsetek za zwłokę naliczonych do dnia złożenia wniosku od ww. składek, dodatkowej opłaty i kosztów upomnienia.
Podobnie jak w przypadku wniosku o odroczenie zapłaty składek fakt złożenia wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty nie gwarantuje pozytywnego jego rozpatrzenia. Nadto złożenie tego wniosku nie skutkuje zawieszeniem prowadzonego postępowania egzekucyjnego.
W wypadku, kiedy ZUS nie uwzględni wniosku o rozłożenie zadłużenia na raty, podmiot o to wnioskujący ma obowiązek zapłaty zadłużenia wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi włącznie do dnia zapłaty.
Zmiana warunków umowy o rozłożenie zadłużenia wobec ZUS-u na raty
W sytuacji, gdy doszło do zawarcia umowy regulującej rozłożenie zadłużenia w ZUS-ie na raty, a jednocześnie sytuacja finansowa dłużnika pogorszyła się lub poprawiła, dopuszczalne jest wystąpienie z wnioskiem o zmianę warunków spłaty zadłużenia zawartych w umowie. Do wniosku należy dołączyć dokumenty uzasadniające zasadność zmiany.
- wydłużenie okresu spłaty zadłużenia,
- skrócenie okresu spłaty zadłużenia,
- zmiana terminu płatności rat,
- zmiana wysokości rat.
Zmiana warunków umowy dotyczących spłaty zaległości na raty wymaga zawarcia stosownego aneksu do tej umowy. Do czasu jego podpisania dłużnik, który zawarł umowę o rozłożenie zadłużenia na raty, musi stosować się do dotychczasowego harmonogramu płatności.
W wypadku zmiany warunków umowy dotyczących spłaty zaległości w ZUS-ie na raty zmianie ulega także wysokość opłaty prolongacyjnej. W takiej sytuacji jedynie wysokość odsetek pozostaje niezmienna.
Niedotrzymanie warunków umowy o rozłożeniu zaległości na raty
Gdyby dłużnik nie dotrzymał warunków umowy o rozłożenie zadłużenia na raty, musi liczyć się z tym, że zostanie ona rozwiązana, co w konsekwencji skutkuje obowiązkiem natychmiastowej spłaty objętych nią należności.
Gdy dojdzie do zerwania umowy o rozłożeniu zadłużenia na raty, dłużnik obowiązany jest uregulować zadłużenie wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi włącznie do dnia zapłaty.
Jeśli dłużnik nie wykona tego obowiązku, będzie względem niego prowadzone postępowanie egzekucyjne, co zwiększy koszty związane z zadłużeniem.
Odstąpienie od umowy o rozłożeniu zadłużenia na raty
Dłużnik ma możliwość, aby w każdej chwili odstąpić od umowy o rozłożeniu zadłużenia na raty, przy czym obowiązany jest spłacić zaległości wraz z odsetkami za zwłokę pod rygorem prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Odstąpienie od umowy następuje na mocy pisemnego oświadczenia, w terminie w nim wskazanym nie wcześniej niż od daty złożenia tego oświadczenia w ZUS-ie.
Podsumowanie
Odpowiadając na pytanie postawione w tytule niniejszego artykułu, aktualnie zawarcie z ZUS-em umowy o rozłożeniu zaległości na raty nie pozbawi ubezpieczonego prawa do zasiłku, jeśli wywiązuje się on z ustaleń i nie ma zadłużenia z tytułu składek, których nie obejmuje umowa.
