Spółka jawna należy do kategorii osobowych spółek prawa handlowego. Tuż obok spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wciąż jest jedną z bardziej wybieranych form prowadzenia działalności gospodarczej. Czym tak naprawdę jest spółka jawna i jakie są jej zalety oraz wady?
Spółka jawna - ogólna charakterystyka
Zgodnie z treścią art. 22 Kodeksu spółek handlowych (ksh) spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik odpowiada za jej zobowiązania co do zasady bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Spółka jawna jest jedną z form prowadzenia działalności gospodarczej – tak naprawdę ustawodawca pozwala tutaj na wykonywanie dobrowolnie wybranej profesji.
Przepisy regulujące funkcjonowanie spółki jawnej stanowią bazę dla innych typów spółek osobowych. Z racji swojego charakteru nie posiada ona żadnego kapitału zakładowego, stąd jest dobrym pomysłem dla wszystkich osób, które nie mają z różnych względów pieniędzy na wniesienie kapitału do spółki z o.o. lub spółki akcyjnej.
Wyrok WSA we Wrocławiu z 19 kwietnia 2018 roku (sygn. akt I SA/Wr 234/18):
Spółka osobowa prawa handlowego (spółka jawna) stanowi odrębną od wspólników strukturę pod względem organizacyjno-prawnym i majątkowym. Jest również samodzielnym podmiotem gospodarczym, wspólnicy tejże spółki jedynie uczestniczą w osiąganym przez nią zysku w sposób proporcjonalny do jego udziału. Na gruncie prawa podatkowego oznacza to tyle, że w przypadku spółki osobowej prawa handlowego przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, będą przychodami tejże spółki, ale z uwagi na to, że spółki osobowe, nie posiadają osobowości prawnej, ich dochody nie stanowią odrębnego przedmiotu opodatkowania podatkiem dochodowym.
Zalety spółki jawnej
Pierwszą zaletą każdej spółki jawnej jest jej odrębność podmiotowa. Spółka ta stanowi bowiem osobny byt prawny, co w praktyce oznacza, że może sama zaciągać obowiązki i nabywać prawa. Może być więc stroną każdej umowy, w tym umowy kredytowej lub pożyczkowej. Fakt posiadania zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych skutkuje także tym, że spółka może samodzielnie pozywać, jak również być pozywana przed sąd.
Kolejnym plusem jest stosunkowa łatwość założenia spółki jawnej. Umowa spółki może być zawarta w zwykłej formie pisemnej, co oznacza brak konieczności wizyty w kancelarii notarialnej oraz opłacenia wynagrodzenia notariusza. Wspólnicy mogą samodzielnie przygotować stosowną umowę oraz zgłosić ją do Rejestru Przedsiębiorców KRS. Pamiętajmy, że spółka jawna powstaje dopiero z chwilą wpisania jej do KRS, sama umowa nie jest więc wystarczająca do tego, aby mogła działać legalnie wyłącznie na jej podstawie. Obecnie założenie spółki jawnej może odbyć się wyłącznie drogą elektroniczną – poprzez system S24 albo Portal Rejestrów Sądowych.
Spółka jawna jest także korzystna ze względu na niskie koszty jej założenia. Wspólnicy są zobowiązani w zasadzie tylko do uiszczenia opłat sądowych związanych z rejestracją tego podmiotu w KRS. Obecnie koszty te wynoszą 350 zł (250 zł za wpis oraz 100 zł za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym). Opłatę można uiścić za pośrednictwem systemu S24 lub PRS. Oczywiście, jeśli wspólnicy będą chcieli skorzystać ze wsparcia prawnika w zakresie stworzenia właściwej umowy oraz zarejestrowania spółki, koszty mogą być wyższe.
Brak minimalnych wkładów w spółce to kolejny pozytywny aspekt spółki jawnej, podobnie jak wspomniany wcześniej brak obowiązkowego kapitału zakładowego. Wspólnicy mogą wnieść do spółki teoretycznie wkład o wartości symbolicznej złotówki. Omawiana zaleta wiąże się także z jednokrotnym opodatkowaniem spółki tylko na poziomie wspólników. Dla przypomnienia w przypadku spółek kapitałowych (spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej) opodatkowaniu podlegają zarówno wspólnicy, jak i sama spółka.
Prowadzenie spraw spółki jawnej jest bardzo proste – co do zasady prawo to przysługuje wszystkim wspólnikom, chyba że umowa spółki przewiduje inne rozwiązania. Podejmowanie jakichkolwiek decyzji związanych z jej działalnością nie jest aż tak sformalizowane, jak w przypadku spółek akcyjnych. Wspólnicy nie muszą więc obawiać się nadmiernej biurokracji.
Spółka jawna nie wymaga prowadzenia pełnej księgowości, co oznacza mniejsze koszty dla jej wspólników. Pełna księgowość jest obowiązkowa tylko wtedy, gdy spółka przekroczy limit dochodowy powyżej 2 000 000 euro.
Procedura zakończenia działalności w formie spółki jawnej również jest jej zaletą. W tym zakresie odpada bowiem obowiązek przejścia przez sformalizowaną procedurę likwidacyjną, która jest charakterystyczna dla innych rodzajów spółek.
Wady spółki jawnej
Spółka jawna to nie tylko zalety, lecz także wady. Do najistotniejszych należy przede wszystkim ponoszenie odpowiedzialności przez jej wspólników. Jest ona bardzo szeroka, ponieważ obejmuje ich cały majątek. Warto pamiętać, że osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie.
Kolejnym minusem jest brak formy spółki jawnej w organizacji. W praktyce oznacza to, że może ona rozpocząć swoją działalność dopiero z chwilą wpisania jej do KRS – czasami może to potrwać nawet kilka miesięcy. W przypadku spółek kapitałowych wprowadzona została forma w organizacji, co oznacza, że dana spółka może działać legalnie przez okres 6 miesięcy od dnia zawarcia jej umowy bez konieczności uzyskania wpisu w KRS.
Wszyscy wspólnicy spółki jawnej podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym, co w praktyce oznacza dla nich dodatkowe koszty. Musimy bowiem pamiętać, że płatnikami ww. składek są wszyscy wspólnicy z osobna (każdy z nich opłaca składki za siebie). Wspólnicy nie mają przy tym prawa do tzw. małego ZUS-u.
Umowa spółki jawnej podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. PCC wynosi w tym przypadku 0,5% wartości wniesionych wkładów. Im większym majątkiem będzie dysponowała dana spółka, tym wyższy podatek przyjdzie zapłacić wspólnikom.
Konflikt pomiędzy wspólnikami spółki jawnej praktycznie zawsze kończy się całkowitym zakończeniem działalności wykonywanej w tej formie. W przypadku spółek kapitałowych możliwe jest zastosowanie innego rozwiązania – np. usunięcia wspólnika przez sąd, wykupienie udziałów lub akcji konfliktowej osoby, sprzedaż oznaczonych udziałów lub akcji. Takie rozwiązania nie są niestety dostępne w spółkach jawnych.
Podsumowując, spółka jawna jest osobową spółką prawa handlowego i nie wymaga od wspólników wnoszenia kapitału zakładowego. Niewątpliwymi zaletami tej formy działalności jest prosta procedura stworzenia spółki jawnej oraz brak dużej liczby obowiązków administracyjno-prawnych. Najpoważniejszą wadą tego podmiotu jest jednak nieograniczona odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki, wliczając w to odpowiedzialność całym majątkiem danego wspólnika.
