Spółka jawna jest osobową spółką prawa handlowego, czyli jedną z dostępnych form prowadzenia biznesu. Została ona uregulowana w Kodeksie spółek handlowych w sposób najbardziej szczegółowy. Ustawodawca przyjął bowiem taką technikę legislacyjną, że w przypadku pozostałych spółek osobowych reguluje tylko te zagadnienia, które są odmienne - albo nie występują w spółce jawnej, albo występują przy spółce jawnej, ale w danym typie spółki osobowej są one zmodyfikowane.
Wymagania dla nazwy spółki jawnej
Spółka jawna to spółka osobowa, która nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną. Oznacza to, że spółka jawna może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, np. zatrudniać pracowników, nabywać nieruchomości czy być stroną umowy pożyczki. Bierze zatem udział w obrocie gospodarczym jako podmiot praw i obowiązków, ze względu na fakt przyznania jej przez ustawodawcę zdolności prawnej.
Przepisy Kodeksu spółek handlowych określają wymagania, które musi spełniać nazwa spółki jawnej. Wybierając nazwę dla spółki jawnej, należy pamiętać o tym, co musi znaleźć się w tej nazwie, a także co nie może się w niej znaleźć:
- nazwa spółki musi zawierać nazwiska lub firmy (czyli nazwy) wszystkich wspólników
- musi zawierać dodatkowe oznaczenie - “spółka jawna”, przy czym dopuszczalne jest stosowanie w obrocie gospodarczym skrótu “sp.j.”,
- może zawierać elementy wskazujące, czym spółka się zajmuje,
- nazwa spółki nie może zawierać oznaczeń wprowadzających w błąd.
Zgodnie z art. 251 § 1 kodeksu spółek handlowych spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru.
Co powinna zawierać umowa spółki jawnej?
Podstawową przesłanką zarówno powstania spółki jawnej, jak i podstawą jej funkcjonowania jest umowa spółki jawnej. Zostaje ona zwarta między wspólnikami, w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wystarczy zatem zachowanie formy pisemnej, ze względu na osobowy charakter spółki i stosunek zaufania między jej wspólnikami nie istnieje wymóg aktu notarialnego czy notarialnego poświadczenia podpisów.
Kodeks spółek handlowych wskazuje na obligatoryjne elementy umowy spółki jawnej. Wyróżnia się wśród nich określenie:
- firmy (nazwy),
- siedziby spółki,
- wskazanie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika wraz z określeniem ich wartości,
- określenie przedmiotu działania spółki.
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Można wyróżnić także fakultatywne postanowienia umowy, czyli takie, które wspólnicy mogą uregulować dowolnie, a w razie braku odmiennego uregulowania ich w umowie, znajdują zastosowanie odpowiednie przepisy Kodeksu spółek handlowych. Uregulowania te dotyczą:
- zasad prowadzenia spraw spółki,
- zasad reprezentacji spółki,
- zasady uczestnictwa w zysku i partycypacji w sprawach spółki,
- określenia przesłanek powodujących rozwiązanie spółki.
Należy podkreślić, że uregulowania te mają charakter uniwersalny, dlatego przed złożeniem wniosku o rejestrację spółki jawnej, warto każde z tych zagadnień uregulować w sposób najbardziej odpowiadający charakterowi działalności, którą przedsiębiorca zamierza prowadzić.
Od umowy spółki jawnej należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. Wysokość tego podatku stanowi 0,5% od wartości wkładów.
Spółka jawna przed rejestracją
Należy zwrócić uwagę na problematykę działalności spółki jawnej po zawarciu umowy spółki, ale przed jej zarejestrowaniem w KRS. Ustawodawca wyraźnie normuje tę kwestię w odniesieniu do spółki z o.o., używając dla takiego podmiotu określenia “spółka z o.o. w organizacji”. Podobnego uregulowania nie znajdziemy w przypadku spółki jawnej. Ustawodawca reguluje jedynie kwestię odpowiedzialności wspólników za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę przed jej zarejestrowaniem. Odpowiedzialność wspólników wobec takich zobowiązań to odpowiedzialność solidarna - za te zobowiązania odpowiadają tylko wspólnicy.
Spółka jawna - rejestracja
Po sporządzeniu umowy, spółka jawna powinna być zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dalej KRS). Spółka jawna może zostać zarejestrowana wyłącznie elektronicznie. Wniosek o rejestrację należy złożyć w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych (jeżeli umowę spółki zawarto w formie papierowej) lub na portalu S24.
Zgłoszenia w KRS dokonuje się na wniosku KRS-W1. W pewnych sytuacjach do wniosku należy dołączyć formularze:
- KRS – WM – celem wskazania przedmiotu działalności spółki,
- KRS – WB – celem wpisania danych wspólników spółki jawnej,
- KRS – WK – dla wskazania wspólników reprezentujących spółkę i sposobu reprezentacji spółki,
- KRS – WA – jeśli spółka jawna będzie posiadała oddziały,
- KRS – WH – celem określenia sposobu powstania spółki np. w przypadku, gdy spółka jawna powstaje w wyniku przekształcenia,
- KRS – WL – w przypadku ustanowienia prokurentów.
Spółka jawna może zostać utworzona jeżeli wraz z wnioskiem o rejestrację spółki zostanie dołączona:
- umowa spółki,
- lista wspólników,
- oświadczenia osób reprezentujących podmiot wpisany do rejestru, obejmujące zgodę na ich powołanie oraz ich adresy do doręczeń,
- pełnomocnictwo wraz z dowodem opłaty za pełnomocnictwo - jeśli wniosek składa pełnomocnik.
Gdy umowa spółki została zawarta u notariusza to opłaty wynoszą:
- 500 zł – opłata sądowa za wpis
- 100 zł – opłata za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym
- 17 zł – opłata skarbowa za pełnomocnictwo (tylko, jeśli wniosek składa pełnomocnik)
Gdy umowa spółki została zawarta za pośrednictwem systemu S24 to opłaty wynoszą
- 250 zł – opłata sądowa za wpis
- 100 zł – opłata za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym
- 17 zł – opłata skarbowa za pełnomocnictwo (tylko, jeśli wniosek składa pełnomocnik)
Spółka jawna musi również zostać zgłoszona do CRBR czyli Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych w terminie 14 dni roboczych od dnia wpisania spółki do KRS.
Majątek spółki jawnej
Na majątek spółki jawnej składają się wkłady wspólników spółki. Wkład wspólnika spółki jawnej może polegać na:
- przeniesieniu lub obciążeniu prawa własności rzeczy lub innych praw,
- na dokonywaniu innych świadczeń na rzecz spółki, np. wykonywanie usług lub świadczenie pracy.
Przedmiotem wkładu wspólnika spółki jawnej nie może być zobowiązanie do prowadzenia spraw spółki, ponieważ jest to jego obowiązek i uprawnienie wynikające z umowy spółki.
W pewnych sytuacjach, jeśli wspólnicy w umowie spółki jawnej tak zdecydują, wspólnikowi prowadzącemu sprawy spółki może być wypłacane wynagrodzenie. Wynika to z faktu, że przepisy KSH regulujące wewnętrzną sferę stosunków spółki jawnej, a więc zasady prowadzenia spraw spółki, mają charakter norm względnie obowiązujących - wspólnicy mogą dane kwestie regulować odmiennie niż przewiduje to kodeks, a w razie braku odmiennego uregulowania zastosowanie znajdują normy kodeksowe.
Wkład wspólników spółki jawnej może więc przybrać zarówno postać pieniężną, jak i niepieniężną. Co ważne, oznaczenie wkładów poszczególnych wspólników i ich wartości musi znaleźć się w umowie spółki jawnej. Należy więc wycenić wartość usług lub świadczeń dokonywanych przez wspólników. Kodeks spółek handlowych wprowadza domniemanie, że w razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe, jak również, że prawa, które wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę.
Zgodnie z art. 28 Kodeksu spółek handlowych spółka jawna posiada majątek na który składa się również mienie nabyte przez spółkę w czasie jej działania.
Partycypacja w zyskach i stratach spółki jawnej
Wspólnicy spółki jawnej mają prawo do zysku wypracowanego przez spółkę w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, a także partycypują w poniesionych stratach. Wspólnicy powinni uregulować tę kwestię w ramach umowy spółki jawnej, bowiem udział w zyskach i stratach jest wewnętrzną kwestią funkcjonowania spółki. W ramach postanowień umownych mogą:
- zwolnić wspólnika od udziału w stratach
- zróżnicować udział w zyskach i stratach w zależności od przedmiotu i wartości wniesionego wkładu.
Należy podkreślić, że określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Jeżeli natomiast wspólnicy nie uregulowali tego zagadnienia w umowie spółki, zastosowanie znajdą przepisy kodeksu. Zgodnie z art. 51 § 1 Kodeksu spółek handlowych udział wspólników w zyskach i stratach spółki jawnej jest równy, niezależnie od przedmiotu i wartości wniesionego wkładu.
Udział kapitałowy w spółce jawnej
Jest to pewna wartość księgowa wyrażona w pieniądzu i zapisana na koncie wspólnika, która odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu. Zgodnie z art. 53 Kodeksu spółek handlowych z tytułu udziału kapitałowego wspólnikowi przysługują odsetki w wysokości 5%. Umowa spółki jawnej może wysokość odsetek kształtować na innym poziomie.
Co więcej uprawnienie z tytułu odsetek przysługuje wspólnikowi także, gdy spółka poniosła stratę. Pojęcie “rzeczywiście wniesionego wkładu” odnosi się do takiego wkładu, który bezpośrednio zwiększa majątek spółki. Odsetki nie należą się wobec tego od wkładu, którego przedmiotem jest np. świadczenie usług na rzecz spółki.
Odsetki z tytułu udziału kapitałowego przysługują od rzeczywistej wartości danego udziału, istniejącej w chwili żądania wypłaty odsetek. Dlatego jeśli spółka jawna poniosła stratę wskutek czego wkład któregoś ze wspólników uległ zmniejszeniu, to odsetki przysługują od takiej zmniejszonej wartości wkładu, a wypracowany przez spółkę w następnym okresie zysk jest w pierwszej kolejności przeznaczany na uzupełnienie wartości udziału kapitałowego.
Zmiana wspólnika i zbycie ogółu praw wspólnika spółki jawnej
Aby zmiana umowy spółki jawnej była dopuszczalna, możliwość jej dokonania musi być przewidziana w umowie spółki. Co do zasady wymagana jest dodatkowo zgoda wszystkich wspólników spółki jawnej, jednak i ta kwestia może zostać uregulowana przez wspólników w sposób bardziej dopasowany do potrzeb ich biznesu. Niemniej jednak, w każdym wypadku zgoda w formie oświadczeń wspólników musi być wyrażona na piśmie, a w praktyce spotyka się również sytuacje, gdy zgoda jest wyrażana w formie uchwały podpisanej przez wszystkich wspólników.
Zmiana wspólnika spółki jawnej wiąże się z dokonaniem czynności przenoszącej udział wspólnika, a więc zbyciem ogółu praw wspólnika. Przeniesienie może nastąpić na podstawie umowy darowizny, sprzedaży, a także zamiany.
