Funkcjonowanie w formie prawnej, którą jest spółka jawna, wiąże się z posiadaniem w niej udziałów. Osoba fizyczna posiadająca udziały może je przekazać w drodze darowizny. Jest to działanie dopuszczalne prawnie, jednak warto w takim przypadku rozpatrzeć podatkowe skutki takiego zdarzenia. W poniższym artykule przedstawimy odpowiednie regulacje podatku VAT oraz PIT., gdy ma miejsce darowizna udziałów w spółce jawnej.
Udziały w spółce jawnej jako przedmiot darowizny
Już na wstępie wskazaliśmy, że udziały w spółce jawnej mogą być przedmiotem umowy darowizny. Możliwość ta wynika z konstrukcji spółki jawnej.
W myśl art. 10 § 1 ww. ustawy ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi.
Natomiast zgodnie z art. 10 § 2 ustawy ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
W konsekwencji w przypadku darowizny przedmiotem umowy jest ogół praw i obowiązków przypadających na wspólnika. Podkreślenia wymaga, że darowizna ma w tym przypadku charakter kompleksowy, co oznacza, że niedopuszczalne jest darowanie tylko pojedynczych praw albo pojedynczych obowiązków.
Powoduje to, że przedmiotem darowizny będzie ogół praw i obowiązków w spółce jawnej. Osoba obdarowana nabędzie całość przysługujących praw i obowiązków wspólnika.
Darowizna praw majątkowych nie wymaga formy aktu notarialnego. Kodeks spółek handlowych nie określa formy, w jakiej ma nastąpić zbycie udziału. W związku z tym może to być darowizna sporządzona w formie pisemnej.
Darowizna udziałów na gruncie podatku PIT
W kontekście podatku dochodowego przede wszystkim zwrócić należy uwagę, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT regulacji podatku dochodowego nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
W myśl natomiast art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny, polecenia darczyńcy.
Z zakresu opodatkowania podatkiem PIT zostały zatem wyłączone wszelkie darowizny, co obejmuje także darowiznę udziałów w spółce jawnej. Taka umowa darowizny jest na gruncie podatku PIT neutralna podatkowo.
Potwierdzają to również wydawane interpretacje podatkowe, czego najlepszym przykładem jest pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 17 listopada 2016 roku (nr 0461-ITPB1.4511.776.2016.2.PSZ), gdzie organ podatkowy wskazał, że nabycie przez podatnika ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej niewątpliwie wiązać się będzie z przysporzeniem w jego majątku. Jednakże z uwagi na fakt, że do nabycia dojdzie w drodze darowizny, będzie się ono wiązało z powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn, a nie obowiązkiem w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.
Jak zatem ustaliliśmy, w opisanym przypadku właściwe będą regulacje ustawy o podatku od spadków i darowizn. W tym zakresie należy wskazać na możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego określonego w art. 4a ustawy SD. Warunkiem zwolnienia jest, aby osoba obdarowana zgłosiła fakt otrzymania darowizny udziałów w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia darowizny.
Darowizna taka korzysta ze zwolnienia wyłącznie, jeżeli jest dokonywana pomiędzy członkami najbliższej rodziny (tzw. grupa zerowa). Podkreślenia wymaga, że w tym przypadku darczyńcą nie jest spółka jawna, lecz wspólnik.
Darowizna udziałów w spółce jawnej na gruncie podatku VAT
Na zakończenie przeanalizujmy odpowiednie przepisy ustawy VAT. W tym zakresie przede wszystkim należy podkreślić, że jest to podatek, który dotyczy podatników prowadzących działalność gospodarczą.
Druga istotna informacja to fakt, że na gruncie podatku VAT spółka jawna nie jest transparentna podatkowo, zatem jest ona osobnym podatnikiem VAT w stosunku do wspólników.
W opisanej sprawie czynności prawnej dokonuje wspólnik, a nie spółka jawna, dlatego też status podatkowy należy interpretować z perspektywy samego wspólnika.
Działalność gospodarczą w rozumieniu VAT wykonuje ta osoba, która wykorzystuje składniki majątkowe w sposób ciągły i dla celów zarobkowych. Tymczasem posiadane udziały w spółce jawnej należą do sfery prawa prywatnego.
Darowizna takich udziałów określana jest zatem jako czynność zwykłego zarządu majątkiem prywatnym, która nie posiada cech zawodowego i profesjonalnego prowadzenia działalności, zatem nie można uznać, że wspólnik, dokonując darowizny, prowadzi w tym zakresie działalność gospodarczą.
Powyższe znajduje potwierdzenie w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 12 lutego 2019 roku (nr 0113-KDIPT1-2.4012.877.2018.2.PRP). W piśmie tym podano, że darowizna ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej przysługujących podatnikowi i dokonana na rzecz syna nie będzie traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy VAT. W konsekwencji darczyńca nie uzyska statusu podatnika w tym zakresie.
W konsekwencji czynność przekazania w formie darowizny ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Przykład 1.
Osoba fizyczna posiada 50% udziałów w aktywnie działającej spółce jawnej. Postanowiła dokonać darowizny ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej na rzecz swojej córki. Osoba fizyczna nie prowadzi żadnej indywidualnej działalności gospodarczej. W takim przypadku darowizna udziałów będzie zdarzeniem neutralnym podatkowo na gruncie podatku PIT i VAT – zarówno dla darczyńcy, jak i dla obdarowanego. Jeżeli córka w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia otrzymania darowizny, złoży do właściwego naczelnika US zgłoszenie SD-Z2, to skorzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
Z przedstawionej analizy wynika, że darowizna udziałów w spółce jawnej może mieć formę umowy neutralnej podatkowo zarówno dla darczyńcy, jak i dla obdarowanego. W kwestii obowiązków o charakterze formalnych warto pamiętać, że obdarowany jest uprawniony do złożenia formularza SD-Z2 pozwalającego na skorzystanie ze zwolnienia podatkowego. Konieczne w tym zakresie jest dochowanie terminu ustawowego.
