Spółka jawna należy do kategorii osobowych spółek prawa handlowego. Jej konstrukcja prawna należy do tzw. bazy, na której opierają się zasady odnoszące się do innych spółek osobowych. Czym dokładnie jest spółka jawna i jakie są jej wady oraz zalety?
Spółka jawna
Zgodnie z treścią art. 22 Kodeksu spółek handlowych spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem zasad odpowiedzialności subsydiarnej wspólników.
Spółka jawna jest jedną z form prowadzenia działalności gospodarczej, która wymaga uzyskania obowiązkowego wpisu w rejestrze przedsiębiorców KRS. Dopiero wraz z tą chwilą uzyskuje ona pełną podmiotowość prawną, a więc może skutecznie działać w obrocie prawno-gospodarczym, m.in. nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.
Spółka jawna jak każda inna spółka prawa handlowego ma swoje wady i zalety. Przed podjęciem decyzji o jej utworzeniu warto sprawdzić, czy będzie ona dla nas opłacalna.
Zalety spółki jawnej
Podstawową zaletą każdej spółki prawnej jest jej odrębna osobowość prawna. W praktyce oznacza to, że stanowi ona odrębny podmiot prawa, co z kolei oznacza, że to ona jest stroną wszelkiego rodzaju umów, a nie jej wspólnicy. Podmiotowość prawna to także zdolność sądowa, a więc możliwość pozywania i bycia pozwanym – spółka samodzielnie odpowiada za działania podejmowane w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa, choć niewątpliwie musi je wykonywać za pośrednictwem swoich organów.
Spółkę jawną może utworzyć tak naprawdę każdy, wliczając w to również inne spółki prawa handlowego. Założenie spółki jawnej jest stosunkowo prostym procesem. Obecnie można to zrobić za pośrednictwem systemu S24 albo Portalu Rejestrów Sądowych. Pamiętajmy jednak, że procedura powołania do życia spółki jawnej wiąże się z obowiązkiem posiadania aktywnego profilu zaufanego albo certyfikowanego podpisu elektronicznego. Spółka ta może być założona już w ciągu kilku godzin i nie wymaga to wizyty w kancelarii notarialnej. Koszty założenia spółki jawnej są stosunkowo niskie, ponieważ wynoszą łącznie 350 zł (250 zł opłaty sądowej za wpis spółki do KRS oraz 100 zł opłaty za ogłoszenie dokonanego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym). Oczywiście, jeśli przy sporządzaniu umowy spółki wspólnicy będą chcieli skorzystać ze wsparcia prawnika, to związane z tym będą dodatkowe koszty, najczęściej rzędu kilkuset złotych.
Kolejną zaletą spółki jawnej jest duża swoboda w zakresie kształtowania treści umowy spółki oraz brak obowiązku wnoszenia wkładów o minimalnej wartości. Spółka jawna jest spółką osobową, a więc nie ma żadnego kapitału zakładowego, jak ma to miejsce w przypadku spółek z o.o. oraz spółek akcyjnych. Wkładem do takiej spółki może być w zasadzie wszystko, poczynając od kwot pieniężnych, rzeczy ruchomych, a kończąc na wiedzy wspólników i ich osobistej pracy na rzecz przedsiębiorstwa.
Jednolite opodatkowanie również może być uznawane za zaletę spółki jawnej. W tym przypadku opodatkowaniu podlegają wyłącznie wspólnicy, a nie wspólnicy razem ze spółką. Omawiana spółka nie jest podatnikiem podatku dochodowego, są nimi poszczególni wspólnicy. Spółka jawna nie ma obowiązku składania deklaracji podatkowych, co znacznie upraszcza całą księgowość takiego podmiotu (spółka nie musi prowadzić tzw. pełnej księgowości).
Prowadzenie spraw spółki jawnej zostało uproszczone w możliwie maksymalny sposób. Prawo do działania w imieniu i na rzecz spółki przysługuje co do zasady wszystkim wspólnikom, chyba że co innego zastrzeżono w umowie. Podejmowanie decyzji w spółce jawnej nie wymaga stosowania skomplikowanych procedur ani zbierania określonej dokumentacji, jak ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych.
Wspólnicy spółki jawnej mają prawo do zwolnienia z podatku od towarów i usług (VAT), mogą także z niego zrezygnować.
Wady spółki jawnej
Spółka jawna wiąże się także z pewnymi niedogodnościami, na których czele wysuwa się odpowiedzialność wspólników całym posiadanym majątkiem. Pomimo że spółka ta jest odrębnym podmiotem i posiada własne organy, to jednak niespłacone zobowiązania mogą skutecznie zmniejszyć majątek wspólników. Wierzyciele spółki mogą bowiem wystąpić z roszczeniem o zapłatę do każdego wspólnika i nie ograniczają się przy tym do majątku spółki, lecz do całego majątku wybranego wspólnika (także majątku osobistego lub wspólnego w przypadku małżeństwa).
Obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne także są mankamentem spółki jawnej. Wspólnicy muszą pamiętać o ich obowiązkowym i terminowym odprowadzaniu do ZUS-u. W praktyce takie składki stanowią dodatkowe koszty prowadzonej działalności i nie istnieje sposób na ich uniknięcie. Wspólnicy muszą pamiętać także o obowiązku dokonania poprawnego zgłoszenia każdego z nich do ubezpieczeń społecznych.
Ze spółką jawną mogą się wiązać dodatkowe koszty pod postacią tzw. daniny solidarnościowej. Pojawia się ona, gdy wspólnicy wybrali opodatkowanie spółki w formie skali podatkowej lub podatku liniowego. W takim przypadku dochody wspólników wliczają się do podstawy opodatkowania daniną solidarnościową. W przypadku gdy łączne dochody wspólnika z tytułów podlegających opodatkowaniu daniną solidarnościową, w tym ze spółki jawnej, przekroczą 1 000 000 zł, od nadwyżki ponad taką wartość płacona jest danina liczona według stawki 4%.
Spółka jawna nie może działać przed uzyskaniem wpisu w KRS, co jest odmienną regulacją, niż ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych. Uzyskanie wpisu w rejestrze może niekiedy zająć trochę czasu, zwłaszcza gdy we wniosku pojawią się braki formalne. Miesięczny czas oczekiwania na wpis spółki do KRS jest niezbędnym minimum, zdarzają się czasem sytuacje, w których wspólnicy na wpis muszą czekać nawet pół roku. Przez cały ten okres spółka oficjalnie nie istnieje, a więc nie może skutecznie podejmować żadnych czynności prawnych (nie wolno jej m.in. zaciągać jakichkolwiek zobowiązań czy nabywać praw).
Spółka jawna – możliwość przekształcenia
Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki jawnej nie musi trwać wiecznie. Ustawodawca daje bowiem możliwość przekształcenia takiego podmiotu w inną formę działalności, w tym w inną spółkę prawa handlowego. Oczywiście wymaga to podjęcia odpowiednich czynności formalnych oraz poniesienia kosztów, jednak wspólnicy nigdy nie są skazani na spółkę jawną aż do oficjalnego zakończenia swojej działalności gospodarczej.
Z jednej strony możliwość przekształcenia jest zaletą takiej spółki, bo pozwala na wybór nowej formy prawnej w przypadku rozszerzenia prowadzonej działalności. Z drugiej jednak może stanowić wadę, ponieważ wiąże się z dosyć sporymi kosztami przeprowadzanej procedury przekształceniowej, liczonej niekiedy nawet w setkach tysięcy złotych.
Podsumowanie
Spółka jawna jest odrębnym podmiotem prawnym, który posiada zarówno wady, jak i zalety. Może ją utworzyć w zasadzie każdy – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Przyjęło się, że spółki tego rodzaju są dobrym rozwiązaniem dla małych i średnich przedsiębiorstw, aczkolwiek nie ma żadnych przeszkód prawnych, aby były tworzone także dla wielkich działalności gospodarczych.
