Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Na szczęście nowi przedsiębiorcy, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z biznesem, mogą skorzystać z ulgi na start obniżającej składki do ZUS-u. Czym jest ulga na start? Co się stanie, jeśli przedsiębiorca błędnie zgłosił swoją działalność w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych?
Czym jest ulga na start?
Ulga na start jest dobrowolnym programem pomocowym skierowanym do osób, które po raz pierwszy rozpoczynają swoją działalność gospodarczą. Jest to forma wsparcia, dzięki której przedsiębiorca nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze 6 miesięcy nowej działalności. Prawo do skorzystania z omawianej ulgi jest niezależne od wielkości zakładanej działalności oraz tego, w jakiej branży będzie działać przedsiębiorca. Teoretycznie istnieje nawet możliwość zrezygnowania z ulgi na start – w takim przypadku przedsiębiorca będzie oczywiście zobowiązany do opłacania składek ubezpieczeniowych albo w pełnej wysokości, albo po preferencyjnych stawkach przez oznaczony czas.
Ulga na start nie zwalnia jednak z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Bez względu na wielkość osiąganych przychodów każdy przedsiębiorca musi uiszczać takie składki od pierwszego dnia swojej działalności. Charakter i rodzaj działalności również nie wpływają na tę powinność.
Zgodnie z treścią art. 18 Ustawy z dnia 6. marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców z ulgi na start można skorzystać w przypadku:
podjęcia działalności gospodarczej po raz pierwszy lub ponownie po upływie co najmniej 60. miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia;
niewykonywania działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym przedsiębiorca wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;
nieposiadania statusu rolnika lub domownika rolnika;
niezgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych.
Każdy przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą, który nie podlega ubezpieczeniu z innych tytułów do ubezpieczeń, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Zatem osoba fizyczna, która rejestruje działalność gospodarczą i nie jest ubezpieczona z innego tytułu, będzie zobowiązana zgłosić się do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego i opłacać składki na przedmiotowe ubezpieczenie. Wyjątek od powyższej reguły określa przepis art. 18 ust. 1 Ustawy z 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162), który stanowi, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym roku lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może zrezygnować z powyższego uprawnienia przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.
Zgłoszenie ulgi na start
Przedsiębiorca, dokonując swojego zgłoszenia do ZUS-u, jest zobowiązany do podania prawidłowego kodu cyfrowego, który pozwala ustalić jego aktualny status w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku chęci skorzystania z ulgi na start konieczne jest podanie kodu „0540 XX”, dzięki któremu przedsiębiorca może zapomnieć o obowiązku opłacania składek przez pierwsze pół roku swojej działalności (nie licząc oczywiście składek na ubezpieczenie zdrowotne, które są obligatoryjne w każdym przypadku).
Przedsiębiorca może skorzystać z ulgi na start, jeśli zgłosi swoją działalność do ZUS-u z określeniem poprawnego kodu cyfrowego w terminie 7. dni od chwili rozpoczęcia swojej działalności. Dokonuje się tego poprzez wypełnienie formularza ZUA ZZA. Co jednak, jeśli zgłoszenie nastąpi po terminie lub przedsiębiorca zastosuje niepoprawny kod? Według ZUS-u jest to sytuacja nieodwracalna i dana osoba traci wówczas możliwość skorzystania z ulgi na strat. Część prawników i sądów jest jednak innego zdania. Przeciwnicy opinii wyrażanej przez ZUS twierdzą, że istnieje możliwość przywrócenia prawa do omawianego uprawnienia bez szkody dla przedsiębiorcy.
Jeśli zgłoszenie nastąpiło po ustawowym terminie 7. dni, lecz przedsiębiorca zastosował poprawny kod cyfrowy i spełnia warunki do korzystania z ulgi, to ZUS nie ma prawa odmówić mu zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W praktyce może to jednak oznaczać konieczność pisania wniosków do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub złożenie odwołania od ZUS-owskiej decyzji. W większości przypadków powołanie się na fakt spełniania przesłanek ustawowych do zastosowania omawianej ulgi powinno być wystarczające i ZUS zwolni przedsiębiorcę z konieczności regulowania składek przez pierwsze pół roku. Pamiętajmy, że w warunkach uprawniających do uzyskania ulgi na start nie wymieniono obowiązku złożenia zgłoszenia rejestracyjnego w terminie 7. dni pod rygorem utraty do niej prawa.
Przykład 1.
Czy przedsiębiorca, który zgłosił swoją działalność gospodarczą do ZUS-u z kodem 0540 XX po upływie 8. dni od dnia rozpoczęcia działalności ma prawo do skorzystania z ulgi na start?
W ocenie sądów tak, choć w praktyce będzie to wymagało przekonania ZUS-u do takiego stanowiska.
Nieco inaczej może wyglądać sprawa, w której przedsiębiorca dokonuje terminowego zgłoszenia działalności do ZUS-u, lecz przy wykorzystaniu błędnego kodu cyfrowego. Wpisanie nieprawidłowego kodu może przy tym wynikać albo ze zwykłej pomyłki, albo z celowego działania przedsiębiorcy, który nie chce lub nie może korzystać z ulgi na start. W pierwszym przypadku orzecznictwo sądów stoi na stanowisku, że przedsiębiorca może zgłosić pomyłkę do ZUS-u i poprzez korektę wniosku ponownie wystąpić o przyznanie mu prawa do omawianej ulgi. Zakład nie powinien więc pozbawiać przedsiębiorcy takiej ulgi, jeśli spełnia on wszystkie ustawowe warunki do jej otrzymania. Warto jednak podkreślić, że w większości przypadków przedsiębiorca będzie musiał wyjaśnić zaistniałą nieprawidłowość, co często oznacza po prostu konieczność kierowania pism, wniosków i odwołań do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Stosownie do treści art. 18 ust. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca może zrezygnować z ulgi na start przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Powtórzeniem tego rozwiązania jest zapis art. 18 aa ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowiący, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną może zrezygnować z uprawnienia, o którym mowa w art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców, uprawnienia do ulgi, przez zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych na zasadach określonych w art. 18a ust. 1 systemowej, a co za tym idzie przez okres 24 miesięcy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla tego przedsiębiorcy będzie stanowiła zadeklarowana przez niego kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Rezygnacja z tego uprawnienia musi być jednak objęta świadomością, objęta wolą ubezpieczonego, który z pełnym zrozumieniem i rozeznaniem sytuacji chce zrezygnować z ulgi. Jak wskazano bowiem wyżej, rodzi ona nie tylko pozytywne, ale i pewne ujemne skutki dla przedsiębiorcy. Podkreślić należy natomiast, iż bez wątpienia rezygnacja z takiego uprawnienia nie może nastąpić wskutek błędu, działania niezamierzonego, a więc nieobjętego wolą ubezpieczonego.
Czy ulga na start może trwać 7 miesięcy?
Co do zasady ulga na start trwa przez 6 kolejno następujących po sobie miesięcy, będzie tak jednak wtedy, gdy przedsiębiorca założy działalność pierwszego dnia danego miesiąca. Jeśli jednak zdecydujemy się na założenie działalności drugiego dnia miesiąca, to w ten sposób możemy zyskać dodatkowy miesiąc omawianej ulgi, łącznie będzie nam więc przysługiwać aż 7 miesięcy zwolnienia z obowiązku opłacania składek do ZUS-u.
Przykład 2.
Przedsiębiorca zdecydował się na założenie swojej pierwszej działalności gospodarczej 1. marca 2023 roku. Do kiedy będzie miał prawo korzystać z ulgi na start?
W tym przypadku ulga będzie przysługiwała przez 6 miesięcy, począwszy od marca 2023 roku. Sierpień 2023 roku będzie ostatnim miesiącem, w którym przedsiębiorca może skorzystać z ulgi.
Przykład 3.
Przedsiębiorca zdecydował się na założenie swojej pierwszej działalności gospodarczej 2. marca 2023 roku. Do kiedy będzie miał prawo korzystać z ulgi na start?
W tym przypadku ulga będzie przysługiwała przez 7 miesięcy, począwszy od kwietnia 2023 roku aż do końca września 2023 roku. Marzec 2023 roku nie jest wliczany jako miesiąc, w którym działa ulga na start i przedsiębiorca nie musi za niego regulować składek do ZUS-u.
Podsumowanie
Chęć skorzystania z ulgi na start wymaga od przedsiębiorcy spełnienia przesłanek ustawowych pozwalających na czasowe zwolnienie go z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz terminowego i prawidłowego dokonania zgłoszenia działalności do ZUS-u. Orzecznictwo stoi na stanowisku, że nieterminowe zgłoszenie lub dokonane z błędnym kodem nie stanowi przeszkody do uzyskania prawa do ulgi na start. W praktyce będzie to jednak wymagało przekonania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zasadności powyższego twierdzenia, a niekiedy nawet i skierowania sprawy do sądu.
