Jeżeli dana osoba pozostaje w zatrudnieniu pracowniczym, jest sprawą oczywistą, że w określonych przypadkach przysługuje jej prawo do zasiłku macierzyńskiego. W odniesieniu do osób prowadzących działalność gospodarczą również istnieje możliwość uzyskania tego świadczenia. Od kwietnia 2023 roku pracownicy mają prawo do 9. tygodni urlopu rodzicielskiego na wyłączność. Czy 9-tygodniowy urlop rodzicielski dla przedsiębiorcy jest także możliwy? Odpowiadamy poniżej.
Urlop rodzicielski dla przedsiębiorcy – obowiązujące przepisy
Rozpatrując kwestię prawa do 9. tygodni rodzicielskiego dla przedsiębiorcy, należy odwołać się do przepisów Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej jako ustawa systemowa.
Ponadto w zakresie omawianej problematyki istotne znaczenie posiadają określone postanowienia:
Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dalej określanej jako ustawa zasiłkowa;
Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, dalej: kp.
Uprawnienia przedsiębiorcy w zakresie zasiłku macierzyńskiego
Przedsiębiorcy nie są objęci przepisami Kodeksu pracy, a więc nie mają prawa do urlopów macierzyńskich i rodzicielskich. Mogą jednak – na analogicznych jak pracownicy zasadach – ubiegać się o zasiłek macierzyński.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Ubezpieczenie chorobowe, czyli ubezpieczenie umożliwiające korzystanie ze świadczeń związanych z macierzyństwem, ma dla przedsiębiorcy charakter dobrowolny – wynika to wprost z art. 11 ust. 2 ustawy systemowej.
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Nie złożył w ZUS-ie wniosku o objęcie go ubezpieczeniem chorobowym. W takim przypadku nie ma możliwości uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego.
W kontekście unormowań ustawy zasiłkowej tytułem ubezpieczenia chorobowego w przypadku przedsiębiorcy jest wniosek zainteresowanego o objęcie tym ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności.
Osobie zajmującej się prowadzeniem działalności gospodarczej przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdy w okresie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego:
- urodziła dziecko;
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu
Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku – stanowi art. 31 ust. 2 ustawy zasiłkowej.
W przypadku złożenia wniosku o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze miesięczny zasiłek macierzyński za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego a 9-tygodniowy urlop rodzicielski dla przedsiębiorcy
Obowiązujące obecnie przepisy art. 182(1a) § 4 kp przewidują, że każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9. tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu odpowiednio 41 lub 43 tygodnie. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.
W zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres 9. tygodni dla przedsiębiorcy wskazane regulacje prawne mają odpowiednie zastosowanie do osób prowadzących działalność gospodarczą (pod warunkiem, że przystąpiły do ubezpieczenia chorobowego).
Przykład 2.
Matka dziecka prowadząca działalność gospodarczą podlega – oprócz obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych z tytułu wspomnianej działalności – ubezpieczeniu chorobowemu na zasadzie dobrowolności. W odniesieniu do 9. tygodni urlopu rodzicielskiego dla przedsiębiorcy, czyli tej części, która jest przypisana wyłącznie do jednego przedsiębiorcy-rodzica dziecka, zasiłek macierzyński wynosi 70% podstawy wymiaru.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku dla przedsiębiorcy należy mieć na uwadze, że obecne rozwiązania ustawowe nie przewidują już możliwości zapłacenia tylko jednej składki na ubezpieczenie chorobowe, aby uzyskać prawo do zasiłku macierzyńskiego. Wymagane jest natomiast opłacanie składki przez znacznie dłuższy czas.
Jeżeli uprawnienia do świadczenia powstały przed upływem tego okresu, zasiłek macierzyński będzie obliczony na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych, za które opłacono składki na ubezpieczenie chorobowe.
Należy pamiętać, że wysokość zasiłku macierzyńskiego w ogóle, w tym 9 tygodni rodzicielskiego dla przedsiębiorcy, jest uzależniona od wysokości składek płaconych na ubezpieczenie chorobowe (deklarowana podstawa, od której ustalane są składki) w okresie 12. miesięcy poprzedzających nabycie prawa do zasiłku macierzyńskiego.
Ograniczenia w ustalaniu podstawy na ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy
Ustalając wysokość zasiłku macierzyńskiego za 9 tygodni rodzicielskiego dla przedsiębiorcy, trzeba pamiętać o ograniczeniach obowiązujących przy obliczaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność gospodarczą. Minimalna podstawa oskładkowania w odniesieniu do przedsiębiorców to 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia. Oznacza to, że w 2023 roku najniższa kwota stanowiąca podstawę oskładkowania wynosi 4161 zł.
Istnieje również górny limit podstawy składek na ubezpieczenie chorobowe w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.
Zgodnie z komunikatem Prezesa ZUS z 28 października 2022 roku w sprawie kwoty 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, stosowanej w okresie od 1 stycznia 2023 roku do 31 grudnia 2023 roku (M.P. poz. 1045) przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, maksymalna podstawa oskładkowania wynosi 17 337,50 zł.
Urlop rodzicielski dla przedsiębiorcy – podsumowanie
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą nie mają uprawnień w zakresie urlopów związanych z rodzicielstwem jak pracownicy. Mogą jednak korzystać – na zasadach analogicznych jak przy zatrudnieniu – ze świadczeń o charakterze macierzyńskim. Obecne przepisy przewidują, że pracownicy mogą korzystać z urlopów rodzicielskich, przy czym 9 tygodni tego urlopu przysługuje rodzicowi dziecka na wyłączność. Powyższe zasady mają odpowiednie zastosowanie do osób będących przedsiębiorcami, pod warunkiem że przystąpiły do ubezpieczenia chorobowego. Ustalanie wysokości zasiłku macierzyńskiego w takim przypadku regulują odpowiednie przepisy ustawy systemowej i ustawy zasiłkowej.
