Jednym z pierwszych pytań, które zadają sobie osoby planujące założyć działalność gospodarczą jest to, jakie będą jej miesięczne koszty i jakie kroki należy podjąć, aby były one jak najmniejsze. Przedsiębiorcy zaczynający działalność gospodarczą po raz pierwszy, a także ponownie po upływie określonego okresu od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia mogą skorzystać z ulgi na start. Jak się okazuje ulga na start daje wymierne korzyści, zwalnia z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze sześć miesięcy prowadzenia przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą, który nie podlega ubezpieczeniu z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania. Dobrowolnie może podlegać ubezpieczeniu chorobowemu.
W konsekwencji, osoba fizyczna, która zarejestruje firmę w CEIDG i nie jest ubezpieczona z innego tytułu, zobowiązana jest zgłosić się do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego i opłacać z tego tytułu określone składki. Składki te są obowiązkowe niezależnie od tego czy nowy przedsiębiorca z tytułu prowadzonej działalności osiąga jakikolwiek dochód.
Komu przysługuje prawo do ulgi na start?
Art. 18 ustawy Prawo Przedsiębiorców stanowi, że uprawnionymi do skorzystania z ulgi na start są osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, które podejmują działalność po raz pierwszy lub rozpoczynają jej ponowne prowadzenie po upływie co najmniej sześćdziesięciu miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia.
Z powyższego wynika, że prawo to przysługuje osobom nie tylko prowadzącym jednoosobowe działalności, ale także wspólnikom spółki cywilnej. Ustawodawca przewiduje jednak kolejny warunek, który musi być spełniony aby móc skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek społecznych. Uprawnionym do skorzystania z ulgi na start jest przedsiębiorca, który w ramach swojej działalności gospodarczej nie wykonuje czynności na rzecz byłego pracodawcy, u którego przed dniem jej rozpoczęcia, w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym, pracował na podstawie umowy o pracę, a wykonywane na jej podstawie czynności nie wchodzą w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej. Zakres przedmiotowy obowiązków świadczonych na podstawie umowy o pracę nie może być zbliżony do zakresu zadań wykonywanego w ramach własnej działalności.
Ulga na start – obowiązek opłacania składek KRUS
Rolnicy lub domownicy rozpoczynający prowadzić działalność gospodarczą również pod pewnymi warunkami również mogą korzystać z ulgi na start.
Z art. 18 ust. 3 ustawy Prawo Przedsiębiorców wynika, że z ulgi na start nie skorzysta, rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie, z mocy ustawy nieprzerwanie, przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:
złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;
jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym;
nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty rocznej kwoty granicznej, corocznie waloryzowanej.
Rolnik, będący jednocześnie przedsiębiorcą posiada prawo do korzystania z ulgi na start, w zakresie opłacania składek społecznych w ZUS, w tym samym czasie zobowiązany jest do równoczesnego opłacania składek społecznych w KRUS. Zgodnie z art. 8 ust. 6a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą nie uważa się przedsiębiorcy korzystającego z ulgi na start przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Oznacza to, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie korzystania z ulgi na start nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w ZUS i sam fakt wykonywania w tym okresie pozarolniczej działalności gospodarczej nie ma wpływu na podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników. Rozwiązanie to stanowi formę zabezpieczenia społecznego rolników, zapewniające dostęp do określonych świadczeń w przyszłości.
Okres korzystania z ulgi
Prawo do zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przysługuje przedsiębiorcom przez sześć pełnych miesięcy kalendarzowych od momentu faktycznego rozpoczęcia wykonywania działalności. W sytuacji kiedy dzień rozpoczęcia działalności przypada pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, miesiąc ten wlicza się do sześciomiesięcznego okresu trwania ulgi. Jeśli działalność gospodarcza zostanie rozpoczęta w trakcie trwania miesiąca kalendarzowego, wówczas tego miesiąca nie wlicza się do okresu ulgi na start, obejmującego sześć pełnych miesięcy. Korzystniej jest zatem rozpocząć prowadzenie działalności drugiego lub kolejnego dnia miesiąca, wówczas faktycznie przez niespełna 7 miesięcy przedsiębiorca nie opłaca składek społecznych.
Zawieszenie działalności w czasie pierwszych 6 miesięcy jej prowadzenia, nie przerywa i nie zawiesza biegu okresu, w którym przedsiębiorca może skorzystać z ulgi na start. W sytuacji kiedy przedsiębiorca w trakcie sześciomiesięcznego okresu trwania ulgi po uprzednim zawieszeniu działalności, ponownie podejmie się jej prowadzenia, wówczas będzie mógł nadal z niej korzystać – do czasu, w którym upłynie 6 pełnych miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności.
Przykład 1.
Pan Józef rozpoczął działalność 2 marca 2023 r. z prawem do korzystania z ulgi na start. Dnia 1 maja 2023 r. zawiesił działalność na czas do 30 czerwca 2023 r. Od 1 lipca 2023 r. Pan Józef wznowił działalność. Do kiedy Pan Józef będzie mógł korzystać z ulgi na start? 6 pełnych miesięcy kalendarzowych, w którym pan Józef ma prawo do zwolnienia z opłacania składek społecznych mija we wrześniu, co oznacza, że już za październik Pan Józef będzie zobowiązany do opłacenia składek społecznych. Okres ten nie ulegnie przedłużeniu o czas zawieszenia działalności, nie będzie również biegł na nowo po jej wznowieniu.
Zakres zwolnienia
Osoba fizyczna rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej uzyskuje tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Ulga swoim zakresem obowiązuje jedynie ubezpieczenia społeczne. Przedsiębiorca, który decyduje się korzystać z ulgi na start, nadal zobowiązany jest do comiesięcznego opłacania składki zdrowotnej.
Podleganie ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu wywołuje określone skutki dla przedsiębiorcy. Okoliczność niepodlegania pod ubezpieczenie społeczne skutkuje brakiem opłacania stosownych składek z tego tytułu a w konsekwencji brakiem prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Przedsiębiorca korzystający z ulgi na start, nie otrzyma zasiłku chorobowego, a w razie wypadku przy pracy nie otrzyma świadczeń wypadkowych, korzystając z ulgi z własnej inicjatywy pozbawia się konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, oszczędzając na opłacaniu składek traci jednocześnie prawa do świadczeń. Bezpośrednio po upływie 6 miesięcy korzystania z ulgi, przedsiębiorca, który zamierza odprowadzać dobrowolne składki na ubezpieczenie chorobowe, powinien liczyć się z obowiązkiem zachowania okresu wyczekiwania nim nabędzie prawo do zasiłków czy wynagrodzenia chorobowego.
Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. Okres pozostawania bez świadczeń wydłuża się zatem o kolejne 90 dni. Młodzi przedsiębiorcy powinni zatem rozważyć co jest dla nich najlepsze. Jeżeli praca wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia wypadków, bądź też stan zdrowia przedsiębiorcy jest niepewny, albo kobieta, po rozpoczęciu działalności gospodarczej w niedługim czasie planuje zajść w ciąże dużo bardziej opłacalne może okazać się opłacanie składek społecznych i zachowanie prawa do świadczeń. Ulga na start wywiera również znacznie dalej sięgające skutki. Okres w którym przedsiębiorca nie opłaca składek emerytalnych, nie jest uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury. Przez to, że nie wlicza się do okresu składkowego, nie ma wpływu na wysokość otrzymywanego w przyszłości świadczenia emerytalnego.
Dobrowolność ulgi na start przejawia się nie tylko w wolności wyboru korzystania z ulgi, lecz także w rezygnacji z jej podlegania. Nie ma przeciwskazań, aby przedsiębiorca rozpoczynając prowadzenie działalności gospodarczej zadeklarował chęć korzystania z ulgi, a po pewnym czasie, np. miesiącu czy dwóch zrezygnował z prawa do ulgi, rozpoczynając opłacanie składek społecznych w pełnej wysokości.
Brak świadczeń w przypadku korzystania z ulgi na start nie stanowi dużego problemu dla tych przedsiębiorców, którzy mają świadomość konsekwencji nieopłacania składek społecznych. Często jednak przedsiębiorcy, chcąc zaoszczędzić na wysokości składek nie znają faktycznych konsekwencji korzystania ze zwolnienia ZUS i spotykają się dużym zaskoczeniem np., otrzymując decyzję o odmowie przyznania zasiłku. Stąd też tak ważne jest, aby decyzja o korzystaniu z ulgi została podjęta odpowiedzialnie.
