W Polsce obowiązuje wiele różnych form prowadzenia działalności gospodarczej. Czy przedsiębiorca może łączyć kilka z nich i jakie są ograniczenia w zawieraniu umowy pomiędzy spółką z o.o. a JDG wspólnika takiej spółki?
Łączenie różnych form działalności gospodarczej
Zgodnie z obowiązującymi przepisami jedna osoba może prowadzić wyłącznie jedną działalność gospodarczą. Może ją jednak rozszerzać, co powoduje wówczas konieczność aktualizacji PKD w odpowiednim rejestrze. Powyższy zakaz nie zabrania jednak łączenia jednoosobowej działalności gospodarczej wpisywanej do CEIDG z uczestnictwem w spółkach w charakterze wspólnika – m.in. w spółce cywilnej i spółkach prawa handlowego. Dopuszczalna jest zatem sytuacja, w której ta sama osoba wykonuje jednoosobową działalność i tworzy jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Pamiętajmy jednak, że w świetle prawa są to 2 odrębne podmioty, które nie mogą się łączyć.
Prowadzenie jednoosobowej działalności, jak również spółki prawa handlowego oznacza najczęściej konieczność zawierania różnego rodzaju umów. Część przedsiębiorców, chcąc ograniczyć koszty podatkowe i składkowe, podejmuje decyzję o świadczeniu usług w ramach prowadzonej jednoosobowej działalności na rzecz spółki, w której skład wchodzi. Wiąże się to z koniecznością zawarcia odpowiedniej umowy, ale czy jest w ogóle dopuszczalne?
Umowa o świadczenie usług przez JDG na rzecz spółki z o.o.
Przedsiębiorca, który prowadzi własną działalność gospodarczą i jest jednocześnie wspólnikiem spółki z o.o., może bez przeszkód zawrzeć umowę ze spółką np. w zakresie świadczenia usług na rzecz spółki. W takim przypadku stanie się wykonawcą jako jednoosobowy przedsiębiorca, odbiorcą będzie zaś sama spółka, ponieważ stanowi ona odrębny byt prawny. Umowy o świadczenie usług nie mogą być jednak w takim przypadku zawierane z pełną swobodą. Przepisy wskazują bowiem, jak powinna wyglądać wówczas reprezentacja obu stron zobowiązania, co jest szczególnie istotne w przypadku jednoosobowych spółek z o.o. Przedsiębiorca podpisuje wtedy umowę niejako sam ze sobą, tj. jako jednoosobowa firma i jako jednoosobowa spółka.
Kluczowe znaczenie w omawianej kwestii mają art. 210 oraz 211 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którymi w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Uchwała o powołaniu pełnomocnika, o którym mowa powyżej, powołanego w celu zawarcia z członkiem zarządu umowy spółki, która ma zostać zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może być podjęta przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym.
W przypadku gdy wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu, czynność prawna (a więc także podpisanie jakiejkolwiek umowy) między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wymogu zachowania formy aktu notarialnego nie stosuje się jednak do czynności prawnej dokonywanej przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym.
Pamiętajmy, że członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej 1 członka zarządu. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu.
Przykład 1.
Pani Anna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jednocześnie wchodzi w skład jednoosobowej spółki z o.o. Księgowy doradził jej, aby w ramach działalności jednoosobowej świadczyła usługi na rzecz swojej spółki, dzięki czemu będzie mogła zaoszczędzić na podatkach. Kobieta zamierza podpisać umowy współpracy w zwykłej formie pisemnej, powołując do tego pełnomocnika, który będzie reprezentował jej spółkę. Czy taka umowa może zostać podpisana?
Nie, ponieważ mamy tu do czynienia ze złą formą kontraktu. Przepisy wymagają, aby umowy pomiędzy jednoosobową spółką z o.o. a jej wspólnikiem były zawierane w formie aktu notarialnego, a nie przez pełnomocnika. Jeśli pani Anna zdecyduje się na podpisanie umowy przed notariuszem, wówczas będzie ona ważna i skuteczna.
Przykład 2.
Pan Karol jest wspólnikiem dużej spółki z o.o. i jednocześnie prowadzi własną działalność gospodarczą. Przedsiębiorca chciałby świadczyć usługi na rzecz spółki, w której pełni funkcję członka zarządu. Słyszał, że w tym celu konieczna będzie wizyta u notariusza, ponieważ umowa pomiędzy spółką a jej wspólnikiem wymaga zachowania aktu notarialnego. Czy umowa współpracy pomiędzy mężczyzną a spółką z o.o. rzeczywiście wymaga wizyty w kancelarii notarialnej?
Nie, choć oczywiście jest taka możliwość. W omawianym przypadku wystarczające będzie zawarcie umowy w zwykłej formie pisemnej, przy czym spółki nie będzie mógł reprezentować Karol, lecz rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Przedsiębiorca będzie natomiast reprezentował swoją jednoosobową działalność gospodarczą.
Zgoda na zawarcie umowy pomiędzy spółką z o.o. a JDG
Niezależnie od powyższego w niektórych sytuacjach zachowanie wymaganej formy umowy pomiędzy spółką a jej członkiem zarządu może nie być wystarczające do uznania takiego kontraktu za ważny i skuteczny. Musimy bowiem pamiętać o regulacji art. 230 ksh, który stanowi, że rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Innymi słowy, jeśli wartość podpisywanej umowy pomiędzy JDG a spółką, w której funkcjonuje przedsiębiorca JDG, jest wyższa niż dwukrotność kapitału zakładowego, to musimy pamiętać o dodatkowej pisemnej zgodzie wspólników w formie odpowiedniej uchwały.
Przykład 3.
Spółka z o.o. zamierza podpisać umowę o świadczenie usług z członkiem swojego zarządu, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Kapitał zakładowy spółki wynosi 6000 zł, a wartość planowanej umowy 1000 zł. Czy w tym przypadku wspólnicy powinni podjąć uchwałę wyrażającą zgodę na zawarcie przedmiotowej umowy?
Nie, ponieważ wartość kontraktu nie przewyższa kwoty stanowiącej dwukrotność kapitału zakładowego spółki. W tej sytuacji nie jest więc wyższa niż 12 000 zł.
Przykład 4.
Spółka z o.o. zamierza podpisać umowę o świadczenie usług z członkiem swojego zarządu, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Kapitał zakładowy spółki wynosi 5000 zł, a wartość planowanej umowy 11 000 zł. Czy w tym przypadku wspólnicy powinni podjąć uchwałę wyrażającą zgodę na zawarcie przedmiotowej umowy?
Tak, ponieważ wartość kontraktu przewyższa kwotę stanowiącą dwukrotność kapitału zakładowego spółki. W tej sytuacji jest wyższa niż 10 000 zł.
Co się stanie, jeśli wymagana prawem zgoda wspólników nie zostanie w ogóle wyrażona? W takim przypadku zawarta umowa będzie nieważna i można ją skutecznie zakwestionować. Będzie tak również w przypadku, gdy sama forma podpisanej umowy (np. forma aktu notarialnego) zostanie zachowana.
Zatrudnienie wspólnika w spółce z o.o.
Odnosząc się do kwestii umowy pomiędzy spółką z o.o. a JDG, nie sposób nie wspomnieć o jeszcze jednym rodzaju zobowiązania, jakim jest umowa o pracę. W obecnym stanie prawnym nie istnieje zakaz zatrudniania wspólników spółek na podstawie stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego. Problem pojawia się jednak w przypadku jednoosobowych spółek z o.o., ponieważ ZUS kwestionuje takie zatrudnianie. Zdaniem Zakładu dochodzi bowiem wówczas do obejścia prawa, ponieważ mamy do czynienia ze sztucznym zatrudnieniem samego siebie.
„Tam, gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o., nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy takiego wspólnika, który nie pozostaje w pracowniczej relacji podporządkowania wobec samego siebie”.
Umowy pomiędzy spółką z o.o. a JDG wspólnika spółki - podsumowanie
Obecne przepisy pozwalają na zawieranie umów pomiędzy spółką z o.o. a jednoosobową działalnością wspólnika. Tak naprawdę w takim przypadku dochodzi wówczas do podpisania umowy z samym wspólnikiem, ponieważ prowadzona przez niego JDG nie ma odrębnej osobowości prawnej. Należy pamiętać o konieczności zachowania odpowiedniej formy umowy w niektórych przypadkach, prawidłowej reprezentacji obu stron zobowiązania, a niekiedy także o zgodzie wspólników na podpisanie umowy. Spółka może również zatrudniać swoich wspólników na podstawie umowy o pracę.
