Zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i cywilnym może występować współuczestnictwo. Jakimi prawami rządzi się współuczestnictwo w postępowaniu? Dowiedz się z poniższego artykułu!
Współuczestnictwo w postępowaniu administracyjnym
W ramach postępowania administracyjnego może wystąpić współuczestnictwo materialne – co oznacza wielość stron w jednej sprawie administracyjnej.
Tego rodzaju współuczestnictwo zachodzi wtedy, gdy w postępowaniu rozstrzygana jest sprawa administracyjna tożsama pod względem podmiotowym, w której decyzja ukształtuje sytuację wielu podmiotów. Jedna sprawa oznacza w takim wypadku jedną decyzję administracyjną dotyczącą wielu osób.
Z kolei współuczestnictwo formalne regulowane jest przez art. 62 Kodeksu postępowania administracyjnego. W tym wypadku mamy do czynienia z wielością spraw i decyzji.
Współuczestnictwo formalne zakłada, że w sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony.
Warunkiem uznania, że mamy do czynienia ze współuczestnictwem formalnym, jest jednoczesne występowanie 3 następujących warunków:
- identyczny stan faktyczny;
- identyczna podstawa prawna;
- właściwość jednego organu administracji publicznej.
Zgodnie z orzecznictwem: „O dopuszczalności rozpatrzenia kilku spraw administracyjnych w jednym postępowaniu może zadecydować wystąpienie łącznie trzech wyraźnie określonych w nim przesłanek. Przy czym zwrot »można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie« oznacza, iż organ administracji publicznej nie jest wcale do tego zobligowany. Prowadzenie jednego postępowania w kilku sprawach w trybie art. 62 kpa kończyć się będzie wydaniem odrębnej decyzji w każdej sprawie. Oznacza to, że złożenie odwołania od jednego z tych rozstrzygnięć nie będzie decydowało o zaskarżeniu pozostałych, nawet jeśli prowadzone było w tych sprawach jedno postępowanie” – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 listopada 2005 roku (II OSK 257/05).
Współuczestnictwo administracyjne – szczególne przypadki
W sprawie o gospodarowanie częstotliwościami prowadzonej na podstawie Prawa telekomunikacyjnego stosuje się szczególne zasady odnośnie do współuczestnictwa względem Kodeksu postępowania administracyjnego.
Zgodnie z Prawem telekomunikacyjnym, jeżeli przedmiotem przetargu, aukcji albo konkursu była więcej niż jedna rezerwacja częstotliwości, Prezes UKE może wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dla więcej niż jednej rezerwacji częstotliwości. W przypadku, o którym mowa w zdaniu pierwszym, Prezes UKE wydaje odrębne decyzje dla każdej z rezerwacji częstotliwości.
Współuczestnictwo w postępowaniu cywilnym
W postępowaniu cywilnym kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią:
- prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne);
- roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna oraz dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne).
Jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), powyższe zasady stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu odrębnym.
Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w wypadku współuczestnictwa materialnego innego niż współuczestnictwo konieczne.
Każdy współuczestnik działa w imieniu własnym. W wypadku jednak, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich z nich (współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec niedziałających. Do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa potrzeba zgody wszystkich tych osób.
Niezależnie od współuczestnictwa – sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli są one ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem.
Z drugiej strony sąd może zarządzić oddzielną rozprawę co do pozwu głównego i wzajemnego jako też co do jednego z kilku roszczeń połączonych w stosunku do poszczególnych współuczestników.
Interwencja w postępowaniu cywilnym
Interwenient główny to ten, kto występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy się pomiędzy innymi osobami, może aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wytoczyć powództwo o tę rzecz lub prawo przeciwko obu stronom przed sąd, w którym toczy się sprawa. Interwenient uboczny to ten, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony. Interwenient uboczny składa oświadczenie o wstąpieniu do sprawy w piśmie procesowym, w którym wskazuje, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to doręcza się stronom. Interwenient uboczny może ze wstąpieniem do sprawy połączyć dokonanie innej czynności procesowej.
Interwenientowi ubocznemu należy od chwili jego wstąpienia do sprawy doręczać – tak, jak stronie – zawiadomienia o terminach i posiedzeniach sądowych oraz orzeczenia sądu. Interwencja samoistna występuje, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił; do stanowiska interwenienta w procesie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Za zgodą stron interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił.
Opozycja w postępowaniu cywilnym
Każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia jej pisma zawierającego oświadczenie o wstąpieniu, jednak nie później niż przy rozpoczęciu najbliższego posiedzenia z jej udziałem. Sąd oddali opozycję, jeżeli interwenient uboczny uprawdopodobni, że ma interes prawny we wstąpieniu do sprawy. Mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne. W razie prawomocnego uwzględnienia opozycji czynności interwenienta ubocznego uważane będą za niebyłe.
Przypozwanie w postępowaniu cywilnym
Strona, której w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej albo przeciwko której osoba trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem, może zawiadomić taką osobę o toczącym się procesie i wezwać ją do wzięcia w nim udziału. W tym celu wnosi do sądu pismo procesowe wskazujące przyczynę wezwania i stan sprawy. Pismo to doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która może zgłosić swe przystąpienie do strony jako interwenient uboczny.
Skutki polegające na tym, że przypozwany nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że strona ta prowadziła proces wadliwie, powstają w stosunku do wezwanego, który nie zgłosił przystąpienia z chwilą, w której było ono możliwe.
Współuczestnictwo w postępowaniu cywilnym a koszty
Pismo wnoszone przez kilka osób podlega jednej opłacie. Jeżeli jednak przedmiotem sprawy są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju i oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo formalne), każdy współuczestnik uiszcza opłatę oddzielnie, stosownie do swojego roszczenia lub zobowiązania.
Przykład 1.
W sprawie o odszkodowanie występowało dwóch współpozwanych, którzy jednak przegrali proces. Jak wygląda zwrot kosztów procesowych w takim przypadku?
Na ogół w takim wypadku współuczestnicy zwracać będą koszty procesu w częściach równych. Sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice.
Na współuczestników sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy sąd włoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów. Za koszty wynikłe z czynności procesowych podjętych przez poszczególnych współuczestników wyłącznie we własnym interesie inni współuczestnicy nie odpowiadają.
