Wydanie orzeczenia w sprawie choroby zawodowej – z czym się wiąże?

Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawcę i inne podmioty obowiązek niezwłocznego zgłoszenia inspektorowi sanitarnemu oraz okręgowemu inspektorowi pracy każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej. Realizacja tego zobowiązania oznacza wdrożenie postępowania, które kończy się wydaniem orzeczenia w sprawie choroby zawodowej. Z jakimi konsekwencjami wiąże się wydanie orzeczenia w sprawie choroby zawodowej – piszemy o tym w niniejszym artykule.

Zgłoszenie choroby zawodowej – podstawowe informacje

Obowiązki pracodawcy oraz innych podmiotów w zakresie zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej określono w art. 235 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp). Art. 235 § 1 kp stanowi, że pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Obowiązek ten dotyczy również lekarza podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej. Wspomniane podmioty to jednostki orzecznicze I i II stopnia określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów (RM) z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych. Ponadto w każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej:

• lekarz;
• lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta

– kieruje daną osobę na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.

Lekarz właściwy do spraw orzekania w sprawie chorób zawodowych

Wydanie orzeczenia w sprawie choroby zawodowej nie jest uprawnieniem każdego lekarza – w tym przypadku trzeba spełniać określone kryteria kwalifikacyjne. Oznacza to, że lekarzem właściwym do orzekania w powyższym zakresie jest osoba zatrudniona w jednostce orzeczniczej I lub II stopnia, która posiada wymaganą specjalizację w dziedzinie medycyny. Specjalizacjami niezbędnymi do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych są zatem:

• medycyna pracy,
• medycyna przemysłowa,
• medycyna morska i tropikalna,
• medycyna lotnicza,
• medycyna kolejowa,
• medycyna transportu.

Orzecznictwo lekarskie w zakresie chorób zawodowych:

• zakaźnych i pasożytniczych – wykonuje lekarz specjalista chorób zakaźnych, lekarz specjalista medycyny pracy lub lekarz specjalista medycyny przemysłowej;
• w odniesieniu do pracownika leczonego w zakładzie opieki stacjonarnej z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby mogącej być chorobą zawodową – wykonuje specjalista w dziedzinie medycyny odpowiedniej dla tej choroby, zatrudniony w tym zakładzie.

Choroba zawodowa oraz okres jej rozpoznania

Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w załączniku do Rozporządzenia RM z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych, dalej jako „rozp. z dnia 30 czerwca 2009 roku”, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy (art. 235(1) kp).

Wydanie orzeczenia w sprawie choroby zawodowej

Stosownie do przepisów § 6 ust. 1 rozp. z dnia 30 czerwca 2009 roku lekarz właściwy do spraw orzekania w zakresie chorób zawodowych wydaje orzeczenie o:

• rozpoznaniu choroby zawodowej, albo
• braku podstaw do jej rozpoznania

– dalej jako „orzeczenie lekarskie”.

Wspomniane orzeczenie jest wydawane na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego. W przypadkach uznanych przez lekarza za uzasadnione stanem zdrowia pracownika, byłego pracownika albo w przypadku śmierci pracownika lub byłego pracownika lekarz wydaje orzeczenie lekarskie na podstawie dokumentacji medycznej, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

W przypadku gdy zakres informacji zawartych w powyższej dokumentacji jest niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego, lekarz występuje o ich uzupełnienie do:

1. pracodawcy – w zakresie obejmującym przebieg oraz organizację pracy zawodowej pracownika lub byłego pracownika, w tym pracę w godzinach nadliczbowych, dane o narażeniu zawodowym, obejmujące także wyniki pomiarów czynników szkodliwych wykonanych na stanowiskach pracy, na których pracownik był zatrudniony, stosowane przez pracownika środki ochrony indywidualnej, a w przypadku narażenia pracownika na czynniki o działaniu uczulającym (alergenów) – również o przekazanie próbki substancji, w ilości niezbędnej do przeprowadzenia badań diagnostycznych;
2. lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie choroby zawodowej – w przedmiocie dokonania uzupełniającej oceny narażenia zawodowego oraz o udostępnienie dokumentacji medycznej wraz z wynikami przeprowadzonych badań profilaktycznych;
3. lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub innego lekarza prowadzącego leczenie pracownika bądź byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie choroby zawodowej – o udostępnienie dokumentacji medycznej w zakresie niezbędnym do rozpoznania choroby zawodowej;
4. właściwego państwowego inspektora sanitarnego – w zakresie oceny narażenia zawodowego, zwłaszcza na podstawie dokumentacji archiwalnej oraz informacji udostępnianej na jego wniosek przez odpowiednie jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) i służby medycyny pracy w odniesieniu do zakładów pracy, które uległy likwidacji;
5. pracownika lub byłego pracownika – w zakresie uzupełnienia wywiadu zawodowego przeprowadzonego przez lekarza wykonującego zawód w ramach wykonywania działalności leczniczej lub zatrudnionego w podmiocie leczniczym albo właściwego państwowego inspektora sanitarnego wydającego skierowanie na badanie w związku z podejrzeniem choroby zawodowej.

Przy wydawaniu orzeczenia w sprawie choroby zawodowej należy wziąć pod uwagę – zgodnie § 6 ust. 1 rozp. z dnia 30 czerwca 2009 roku – ocenę ryzyka zawodowego, przy dokonywaniu której uwzględnia się w odniesieniu do:

• czynników chemicznych i fizycznych – rodzaj czynnika, wartość stężeń lub natężeń i średni czas narażenia zawodowego;
• czynników biologicznych – rodzaj czynnika, ustalenie kontaktu, okresu utajenia oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika;
• czynników o działaniu uczulającym (alergenów) – rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim czynnikiem w czasie pracy, jeżeli występował on w środowisku pracy, narzędziach pracy, surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach, bez konieczności określania stężenia tego czynnika;
• czynników o działaniu rakotwórczym – substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym określone w przepisach wydanych na podstawie art. 222 § 3 kp oraz pierwotną lokalizację nowotworu i okres latencji;
• sposobu wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego.

Kto jest uprawniony do otrzymania orzeczenia lekarskiego w sprawie choroby zawodowej?

Jak wynika z § 6 ust. 6 rozp. RM z dnia 30 czerwca 2009 roku orzeczenie lekarskie przesyła się:

1. właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,
2. zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi,
3. lekarzowi kierującemu na badania,
4. jednostce orzeczniczej I stopnia – w przypadku gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia.

W razie śmierci pracownika lub byłego pracownika orzeczenie lekarskie wydaje się również osobie uprawnionej do świadczeń po zmarłym na podstawie przepisów Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, na jej wniosek.

Jeżeli doszło do śmierci pracownika lub byłego pracownika, osoba uprawniona do świadczeń po wskazanej osobie może złożyć wniosek o ponowną analizę przez jednostkę orzeczniczą II stopnia dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego, stanowiących podstawę do wydania orzeczenia przez jednostkę orzeczniczą I stopnia.

W przypadku, w którym pracownik lub były pracownik bądź osoba uprawniona wystąpi z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania – jednostka orzecznicza I stopnia powiadamia o tym właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

Wydanie decyzji w sprawie choroby zawodowej

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia tej choroby wydaje się na podstawie materiału dowodowego, obejmującego w szczególności dane zawarte w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika.

Na podstawie § 8 ust. 3 rozp. RM z dnia 30 czerwca 2009 roku właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do stwierdzenia takiej choroby:

• zainteresowanemu pracownikowi, byłemu pracownikowi albo osobie uprawnionej – na jej wniosek;
• pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej;
• jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie;
• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Wyszczególnionym wyżej podmiotom przesyła się ponadto decyzję wydaną wskutek odwołania – obowiązek przekazania dokumentu spoczywa wówczas odpowiednio na właściwym państwowym wojewódzkim inspektorze sanitarnym, Głównym Inspektorze Sanitarnym oraz Głównym Inspektorze Sanitarnym Wojska Polskiego.

Sporządzenie oraz przesłanie karty stwierdzenia choroby zawodowej

Właściwy państwowy inspektor sanitarny, Główny Inspektor Sanitarny lub Główny Inspektor Sanitarny Wojska Polskiego – w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna – sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych prowadzonego przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi (§ 9 ust. 1 rozp. RM z dnia 30 czerwca 2009 roku).

Wydanie orzeczenia w sprawie choroby zawodowej – z czym się wiąże? Podsumowanie

Pracodawca lub lekarz są obowiązani do niezwłocznego zgłoszenia właściwemu inspektorowi sanitarnemu oraz okręgowemu inspektorowi pracy każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej. Zawiadomienia w tej sprawie może dokonać także sam pracownik. Działanie to stanowi początek procedury formalnej, która kończy się wydaniem przez uprawnionego lekarza orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej stwierdzenia. Pracownik, który nie zgadza się z treścią tego orzeczenia, ma prawo złożenia wniosku do jednostki orzeczniczej II stopnia o przeprowadzenie ponownego badania. Na podstawie wyników badań opisanych w orzeczeniu wydawana jest decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej albo o braku takiej choroby.