Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. W przypadku zaistnienia zdarzenia, które może być wypadkiem przy pracy, pracodawca zobowiązany jest niezwłocznie rozpocząć właściwe procedury. Może zdarzyć się sytuacja, że pracownik nie będzie chciał zgłosić wypadku. Co wówczas powinien zrobić pracodawca?
Co można uznać za wypadek przy pracy?
Art. 3 Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z dnia 28 listopada 2002 r.) jako wypadek przy pracy definiuje nagłe zdarzenie, które zostało wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
-
podczas lub w związku z wykonywaniem:
-
zwykłych czynności lub poleceń służbowych;
-
czynności na rzecz pracodawcy, niezależnie od tego, czy na jego polecenie, czy bez;
-
w czasie drogi między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków wynikających z umowy o pracę (art. 3 ust. 1 pkt 1-3 powyższej ustawy).
Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
-
w trakcie podróży służbowej;
-
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
-
w trakcie wykonywania zadań zleconych przez organizacje związkowe funkcjonujące u pracodawcy.
Wśród wypadków przy pracy wyróżniamy:
-
śmiertelny wypadek przy pracy – jeżeli w wyniku wypadku nastąpiła śmierć pracownika w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od wypadku;
-
ciężki wypadek przy pracy – jeżeli w wyniku wypadku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, np.:
-
utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej;
-
inne uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu;
-
nieuleczalna lub zagrażająca życiu choroba;
-
trwała choroba o podłożu psychicznym;
-
całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie;
-
trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała;
-
zbiorowy wypadek przy pracy – jeżeli w wyniku wypadku ucierpiały minimum 2 osoby.
Jak należy zgłosić wypadek przy pracy?
-
W pierwszej kolejności pracownik, o ile jego stan zdrowia na to pozwala, powinien zgłosić pracodawcy zdarzenie, które może zostać uznane jako wypadek przy pracy.
-
Następnie, pracodawca powinien zapewnić pracownikowi pierwszą pomoc i wysłuchać jego wyjaśnień.
-
W dalszej kolejności pracodawca powinien powołać zespół powypadkowy.
-
Zespół powypadkowy w protokole powypadkowym ustala:
-
w jakich okolicznościach doszło do zdarzenia,
-
jego przyczyny oraz
-
czy to zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy.
Zespół powypadkowy, po zakończeniu postępowania wyjaśniającego, sporządza w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia zdarzenia protokół powypadkowy.
Zespół powinien zapoznać poszkodowanego, lub w przypadku jego śmierci, jego rodzinę, z treścią sporządzonego protokołu, po czym przekazać go pracodawcy.
Protokół podlega akceptacji przez pracodawcę w ciągu 5 dni.
Zatwierdzony protokół należy przekazać poszkodowanemu lub jego rodzinie (śmiertelny wypadek), a w przypadku wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego również inspekcji pracy. Dodatkowy egzemplarz należy przechowywać w dokumentacji powypadkowej przez 10 lat.
Wzór protokołu powypadkowego określony jest w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. 2004 nr 227, poz. 2298).
Jakie świadczenia związane z wypadkiem przy pracy należą się pracownikowi?
W przypadku uznania wypadku przy pracy pracownik może liczyć na zasiłek chorobowy w wysokości 100% podstawy zasiłku oraz ewentualnie później na świadczenie rehabilitacyjne (po wyczerpaniu okresu zasiłkowego wynoszącego z reguły 182 dni). Świadczenie rehabilitacyjne można pobierać przez maksymalnie 12 miesięcy.
Jeżeli na skutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie, należy wypłacić zasiłek wyrównawczy.
Jeżeli pracownik w wyniku wypadku nie będzie w stanie wrócić do pracy, otrzyma rentę z tytułu niezdolności do pracy, a jeżeli będzie musiał się przekwalifikować – rentę szkoleniową.
Dodatkowo pracownikowi należy się jednorazowe odszkodowanie, a w przypadku wypadku śmiertelnego, odszkodowanie należy się rodzinie zmarłego pracownika.
Nieuznanie wypadku przy pracy – jakie możliwości ma pracownik?
Jeżeli pracodawca nie uzna zdarzenia jako wypadek przy pracy, pracownik może odwołać się do sądu pracy. Prawo do odwołania mają również spadkobiercy pracownika, który zginął w wypadku.
Co zrobić, gdy pracownik nie chce zgłosić wypadku przy pracy?
Jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad BHP (art. 211 Kodeksu pracy). Dotyczy to również poinformowania o wypadku przy pracy lub zdarzeniu mogącym na nie wskazywać.
Co istotne, brak informacji ze strony poszkodowanego nie zwalnia pracodawcy z obowiązku podjęcia odpowiednich powypadkowych procedur. Konieczne jest przeprowadzenie całego dochodzenia, a pracownik nie powinien odmawiać udzielenia wyjaśnień w tym zakresie.
Jeżeli poszkodowany uchyla się od zgłoszenia wypadku, pracodawca może wezwać pracownika do stawienia się celem złożenia wyjaśnień i poinformowania o wypadku pod groźbą nałożenia na pracownika kary porządkowej (upomnienia, nagany lub kary pieniężnej). Niezastosowanie się do polecenia powinno zostać odnotowane w protokole powypadkowym jako nie wysłuchanie pracownika wraz z podaniem przyczyn.
Jak wskazuje art. 234 § 1 kp, w razie wypadku pracodawca powinien:
-
podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie;
-
zapewnić pierwszą pomoc;
-
ustalić okoliczności i przyczyny wypadku;
-
zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom;
-
prowadzić rejestr wypadków przy pracy.
Nie spełnienie przez pracodawcę obowiązku przeprowadzenia postępowania powypadkowego jest wykroczeniem z art. 283 § 1 kp, za które grozi kara grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.
