Przepisy prawa pracy przyznają pracodawcy możliwość wprowadzenia dyżurów pracowniczych. Nie ma ograniczeń dotyczących rodzajów prac, których wykonywanie uniemożliwia pełnienie dyżuru. W jego czasie może dojść do wypadku. Czy w takiej sytuacji zdarzenie to będzie traktowane jako wypadek przy pracy podczas dyżuru pracowniczego. Na to pytanie odpowiadamy w treści tego artykułu.
Dyżur pracowniczy – ogólne informacje
Dyżur pracowniczy to sytuacja, kiedy pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Dyżur pracowniczy nie będzie wliczany do czasu pracy, jeżeli pracownik nie wykonywał podczas jego trwania pracy. Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, czyli do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie i co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego w każdym tygodniu, z wyjątkiem pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.
Kodeks pracy dzieli dyżury pracownicze na następujące rodzaje:
dyżury pełnione w miejscu pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
dyżury domowe.
Zakwalifikowanie zdarzenia jako wypadku przy pracy
Zdarzenie będzie uznane za wypadek przy pracy, jeśli wystąpią określone przesłanki.
Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Poza tym jako wypadek przy pracy kwalifikuje się również wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone powyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań lub podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, lub przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Wypadkiem przy pracy będzie również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w Ustawie z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
odbywania służby zastępczej;
nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego przez słuchaczy pobierających stypendium;
kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium;
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Wypadek przy pracy podczas dyżuru pracowniczego
Wystąpienie wypadku w okresie pełnienia dyżuru pracowniczego wymaga zgłoszenia tego faktu pracodawcy, który ma obowiązek powołać zespół powypadkowy do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz ustalić, czy zdarzenie jest wypadkiem przy pracy. W tym przypadku na zespole powypadkowym ciąży obowiązek ustalenia, czy w momencie zdarzenia zachowany został związek z pracą w ujęciu czasowym, miejscowym lub funkcjonalnym. Tego typu sytuacje wymagają indywidualnego podejścia od członków zespołu powypadkowego.
Zadania zespołu powypadkowego
Zespół powypadkowy powiadomiony o wypadku przy pracy ma obowiązek w szczególności:
dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku, jeżeli jest to konieczne;
jeżeli stan zdrowia poszkodowanego na to pozwala, wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego;
zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;
zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
dokonać prawnej kwalifikacji wypadku;
określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Zespół powypadkowy, prowadząc postępowanie dotyczące wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, ma obowiązek wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli zostaną mu one udostępnione, a gdy wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, zespół powypadkowy wykorzystuje ustalenia zespołu specjalistów – powołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub organ sprawujący nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi – do wskazania przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia problemów technicznych i technologicznych.
Protokół powypadkowy i jego zatwierdzenie
Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zespół powypadkowy sporządza po określeniu okoliczności i przyczyn wypadku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o zdarzeniu. Protokół powypadkowy przygotowany jest przez zespół powypadkowy w niezbędnej liczbie egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przekazywany niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia.
Do protokołu powypadkowego dołącza się:
zapis wyjaśnień poszkodowanego;
informacje uzyskane od świadków wypadku;
inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów;
szkice lub fotografie miejsca wypadku;
odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego;
uwagi i zastrzeżenia pracownika co do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
Protokół powypadkowy po jego sporządzeniu zatwierdza pracodawca nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. Jeżeli do treści protokołu powypadkowego zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół powypadkowy nie odpowiada określonym warunkom, wówczas pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół powypadkowy w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy. Na dokonanie wyjaśnień i uzupełnień oraz sporządzenie nowego protokołu zespół powypadkowy ma nie więcej niż 5 dni. Do nowego protokołu powypadkowego dołącza się ten niezatwierdzony przez pracodawcę.
Podsumowanie
Podsumowując, wypadek podczas dyżuru może zostać zakwalifikowany przez zespół powypadkowy jako wypadek przy pracy, jeśli spełnione są przesłanki pozwalające zakwalifikować go w ten sposób. W razie odmowy uznania wypadku przy pracy w czasie dyżuru za właśnie taki, pracownik, który z taką decyzją się nie zgadza, może wystąpić na drogę postępowania sądowego.
