Zabezpieczenie roszczenia - kiedy może mieć miejsce?

Artykuł skierowany jest przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy pozostają w stałych albo nawet i jednorazowych stosunkach gospodarczych, świadcząc usługi lub sprzedając towary, które to transakcje wiążą się z wystawianiem dokumentów księgowych – faktur, paragonów. Co się dzieje, jeśli kontrahent nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty za nabyte towary lub usługi? Czy poza złożeniem pozwu o zapłatę istnieją inne mechanizmy? Czy długość opóźnienia w spłacie ma jakieś znaczenie? Czym jest zabezpieczenie roszczenia? Między innymi na te pytania odpowiedź w dalszej części opracowania.

Czym jest zabezpieczenie roszczenia?

Zgodnie z art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego w każdej sprawie cywilnej, czyli też gospodarczej (sprawa gospodarcza jest sprawą cywilną), podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny, można żądać udzielenia zabezpieczenia.

Zabezpieczenie roszczenia to ochrona roszczenia osoby, która występuje z żądaniem. Zabezpieczenie trwa od momentu jego udzielenia do albo jego uchylenia, albo do uprawomocnienia się rozstrzygnięcia w sprawie.

Celem zabezpieczenia jest:

• zapewnienie wykonania orzeczenia sądu w postępowaniu egzekucyjnym,
• ułatwienie dochodzenia roszczeń poprzez usprawnienie przyszłego postępowania egzekucyjnego,
• umożliwienie lub ułatwienie osiągnięcia innego celu postępowania,
• tymczasowe zaspokojenie roszczeń uprawnionego.

Podstawą do udzielenia zabezpieczenia jest:

• uprawdopodobnienie roszczenia,
• uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Uprawdopodobnienie istnienia roszczenia

Roszczenie to żądanie pozwu. Jeśli pozew dotyczy zapłaty nieuiszczonej faktury, roszczenie to jej wysokość, która nie została uregulowana.

Przykład 1.

Śrubex Sp. z o.o. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży śrub. Jednym z nabywców towaru był Leszek Koman Sklep Wielobranżowy, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Zakupił towary za łączną kwotę 50 000 zł brutto. Uregulował jedynie 5000 zł, wskazując, że resztę zaległości wpłaci w dodatkowym, 2-tygodniowym terminie. Sprzedawca zgodził się na to, licząc na przyszłą współpracę, jednak po miesiącu nadal nie było środków.

Wysokość roszczenia w tej sprawie wyniesie zatem 45 000 zł, ponieważ część została uregulowana.

Sposobem uprawdopodobnienia roszczenia w tej sprawie będzie przedstawienie przez Śrubex Sp. z o.o.:

• faktury za sprzedaż towaru,
• dowodu uiszczenia przez Leszka Komana 5000 zł,
• dowodu prośby o zgodę na wpłatę po terminie,
• wezwania do zapłaty pozostałej części zaległości, czyli 45 000 zł.

Konieczne jest wezwanie kontrahenta do zapłaty, sporządzone przez samego sprzedawcę czy przedsiębiorcę świadczącego usługi, lub przez radcę prawnego bądź adwokata. Należy bowiem dodać, że często wezwania sporządzane przez profesjonalnego pełnomocnika okazują się skuteczne i powodują, że zobowiązania są regulowane bez konieczności kierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Interes prawny

Interes prawny istnieje, jeżeli brak zabezpieczenia:

• uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia,
• w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Przykład 2.

Pozwana Kwiaciarnia Floris Anna Dolores jest właścicielem jednego samochodu, Mazda 6, o wartości 70 000 zł. Anna Dolores ma zaległość w stosunku do Hurtowni Kwiatów FLORA Sp. z o.o. w kwocie 200 000 zł. Jest niewypłacalna, o czym spółka wie. W internecie pojawiło się ogłoszenie sprzedaży pojazdu. W takiej sytuacji uprawdopodobnione będzie udzielenie zabezpieczenia na rzecz Hurtowni Kwiatów FLORA Sp. z o.o. poprzez ustanowienie zakazu zbywania pojazdu należącego do Anny Dolores.

Szczególna regulacja dotycząca przedsiębiorców

Przepis artykułu 7301 § 21 Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje, że interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy:

1. żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu Ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych,
2. wartość tej transakcji nie przekracza 75 000 złotych,
3. dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.

Łączne spełnienie tych trzech warunków daje podstawę do złożenia wniosku o zabezpieczenie bez konieczności uprawdopodobnienia interesu prawnego.

W tej sytuacji powód nie będzie więc musiał określać, uprawdopodobniać istnienia interesu prawnego, który bardzo często był trudny do wykonania. Zazwyczaj kontrahenci nie mają o sobie takiej wiedzy, aby wskazywać na potencjalne ruchy podmiotu, który się nie rozliczał, a które mogłyby dowodzić, że ten zamierza wyzbyć się majątku lub dążyć do utrudniania przyszłej egzekucji.

Ważne jest jednak to, że wartość transakcji nie może przekraczać 75 000 zł – dotyczy to całej sprzedaży, a nie jedynie zaległości.

Jeżeli sprzedaż opiewała na kwotę 200 000 zł, a dłużnik zalega w zapłacie 70 000 zł, wówczas nie będzie można skorzystać z przywołanego przepisu.

Należności w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych

Transakcją handlową, w myśl przywołanej ustawy, jest umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2 ustawy, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.

Stronami mogą być:

• przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców,
• podmioty prowadzące działalność w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców,
• podmioty, o których mowa w art. 4, art. 5 ust. 1 i art. 6 ustawy Prawo zamówień publicznych,
• osoby wykonujące wolny zawód,
• oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
• przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Równocześnie ustawa nie ma zastosowania do:

1. długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie ustawy Prawo upadłościowe oraz ustawy Prawo restrukturyzacyjne, odpowiednio od dnia ogłoszenia upadłości albo od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego,
2. umów, na podstawie których są wykonywane czynności bankowe w rozumieniu przepisów art. 5 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe,
3. umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.

W takich sprawach nie będzie można skorzystać z prawa do żądania zabezpieczenia bez uprawdopodobnienia interesu prawnego.

Jak obliczyć termin trzech miesięcy zaległości?

Termin trzech miesięcy zaległości oblicza się na podstawie art. 112 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tym przepisem termin oznaczony w miesiącach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.

Jeżeli termin zapłaty na fakturze oznaczono jako 1 maja 2022 roku, a nie jest on regulowany przez dłużnika, to „powyżej trzech miesięcy” rozpocznie się 2 sierpnia 2022 roku.

Od 2 sierpnia będzie można domagać się zabezpieczenia, wykazując wyłącznie to, że dłużnik nie zapłacił za wystawioną mu fakturę za nabyty towar lub usługę.