Spłaciłem dług, ale wciąż toczy się egzekucja w związku z wydanym przez sąd postanowieniem o zabezpieczeniu roszczenia. Jak doprowadzić do upadku zabezpieczenia i zakończenia tej egzekucji?
Aktualnie coraz łatwiej jest uzyskać zabezpieczenie roszczenia, zwłaszcza w postępowaniu gospodarczym, w którym zaległość nie przekracza 75 000 zł, a równocześnie opóźnienie wynosi co najmniej 3 miesiące. Wówczas sąd udziela zabezpieczenia, na przykład dokonując zajęcia rachunku bankowego. W takiej sytuacji osoba, która jest obciążona, nie ma możliwości swobodnego dysponowania środkami na rachunku, a próba odblokowania rachunku jest zarówno pracochłonna, jak i długotrwała. Nierzadko już po zakończeniu procesu osoba obciążona boryka się z tym, że nadal ma zabezpieczenie czy rachunku bankowego, czy w postaci wpisu w księdze wieczystej. Jak pozbyć się takiego zabezpieczenia? Informacja w tym przedmiocie zostanie udzielona w dalszej części opracowania.
Zabezpieczenie roszczenia
Zgodnie z treścią art. 730 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.
Aby sąd udzielił zabezpieczenia, konieczne jest:
- uprawdopodobnienie istnienia roszczenia;
- uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.
Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Przykład 1.
Pani Janina udzieliła panu Wiktorowi pożyczki w kwocie 100 000 zł. Jej celem było otworzenie działalności gospodarczej. Pożyczkobiorca jednak – zamiast zainwestować we własny biznes – przekazał pieniądze rodzinie, znajomym, wyjechał na wakacje. Pani Janina wezwała go do zwrotu pożyczki, a po bezskutecznym upływie terminu złożyła pozew o zwrot. W trakcie procesu okazało się, że jedyny wartościowy składnik majątku pana Wiktora to działka leśna, którą wystawił na sprzedaż. Wobec tego powódka złożyła wniosek o zabezpieczenie jej roszczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania tej nieruchomości. Sąd uwzględnił wniosek, a stosowna wzmianka znalazła się w księdze wieczystej.
Na podstawie nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 2023 roku przyjęto, że interes prawny jest uprawdopodobniony wówczas, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu Ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku, gdy wartość tej transakcji nie przekracza 75 000 zł, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej 3 miesiące.
Przykład 2.
Waran Sp. z o.o. pozostaje w stosunkach gospodarczych z Kameleonem Sp. z o.o. Pierwszy z podmiotów sprzedaje drugiemu akcesoria dla zwierząt egzotycznych. Kameleon popadł w problemy finansowe i zalega przez 5 miesięcy z zapłatą 7 faktur na łączną kwotę 70 000 zł. Waran początkowo godził się na dalsze odraczanie terminu spłaty, czekał na płatność, jednakże pozyskał wiedzę, że Kameleon płaci inne faktury, a ignoruje właśnie tego konkretnego sprzedającego. Wobec tego złożył do sądu pozew wraz z wnioskiem o zabezpieczenie, które uzyskał, w związku z tym, że nabywca pozostaje w opóźnieniu powyżej 3 miesięcy, a zaległość nie przekracza 75 000 zł.
Zabezpieczenie daje stronie pewnego rodzaju gwarancję, że środki, których się domaga, będą na czas trwania procesu zabezpieczone, nie znikną, a po zasądzeniu kwoty będzie można je uzyskać, bo na przykład będą zabezpieczone przez komornika sądowego.
Formy zabezpieczenia
Forma zabezpieczenia jest ściśle powiązana z żądaniem. Oczywiste jest, że przy roszczeniu o zapłatę 2000 zł prawdopodobieństwo wydania zabezpieczenia polegającego na zakazie zbywania nieruchomości wartej kilkaset tysięcy złotych jest w zasadzie bliskie zeru. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględnia bowiem, zgodnie z przepisami ustawy, interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
Do najczęstszych form zabezpieczeń należą:
- zajęcie ruchomości;
- zajęcie wynagrodzenia za pracę;
- zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
- obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
- ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
- unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania.
Sposobów jest zatem wiele, a ostatecznie od decyzji sądu zależeć będzie, czy i w jakiej formie zostanie udzielone zabezpieczenie.
Wniosek o upadek zabezpieczenia
Przykład 3.
Zakończyło się postępowanie przedsiębiorczyni pani Klary przeciw panu Karolowi o zapłatę zaległych faktur. W toku sprawy wydano zabezpieczenie polegające na zajęciu rachunku bankowego pana Karola prowadzącego działalność gospodarczą. Jego rachunek został zajęty przez komornika, co spowodowało, że nie ma do niego swobodnego dostępu, nie może wykonywać przelewów ani korzystać ze środków, które wpływają na jego konto. Postępowanie zakończyło się zasądzeniem żądanej kwoty, a pan Karol zapłacił tę kwotę. Jego rachunek nadal jednak jest zajęty. W jaki sposób może pozbyć się zajęcia?
Wskazane powyżej zapytanie łączy się często z postawą wierzyciela – powoda, który nie poinformuje na przykład komornika, który wyegzekwował zabezpieczenie, o tym, że roszczenie zostało zaspokojone, że nie ma już konieczności zabezpieczania. W takich przypadkach to sam obowiązany musi doprowadzić do uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia o tzw. upadku zabezpieczenia.
Zgodnie z przepisami, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po upływie 2 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, chyba że uprawniony wniósł o dokonanie czynności egzekucyjnych.
Sąd wyda postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia na wniosek obowiązanego. Jeżeli zatem postępowanie się zakończy, wierzytelność zostanie spłacona, należy złożyć do sądu, w którym znajdują się akta, wniosek o stwierdzenie upadku zabezpieczenia.
Przykład 4.
Wnoszę, na podstawie art. 7541 § 3 kpc o wydanie postanowienia stwierdzającego upadek zabezpieczenia w całości udzielonego postanowieniem Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 20 lutego 2024 roku w sprawie o sygn. akt: I C 201/23, na mocy którego ustanowiono na rzecz powoda zabezpieczenie w postaci zajęcia wierzytelności z rachunków bankowych pozwanego Karola Strupa, prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Karol Strup Zakład Stolarski – do kwoty 45 000 zł, a w szczególności z rachunku bankowego nr 22 2222 2222 1000 0090 8048 2222.
Wskazuję, że powództwo w tej sprawie zostało uwzględnione, zgodnie z przepisami upłynęło 2 miesiące od uprawomocnienia się wyroku (art. 7541 § 1 kpc), a pozwany rozliczył się już z powodem, zasądzona kwota została w całości spłacona.
Wskazana powyżej treść może zostać użyta przez obowiązanych, celem uzyskania postanowienia o upadku zabezpieczenia. Taki wniosek podlega opłacie w wysokości 100 zł.
Sąd orzekł upadek zabezpieczenia – czy to koniec formalności?
Może się wydawać, że otrzymanie postanowienia o upadku zabezpieczenia rozwiązuje już całą sprawę, można taki dokument przedstawić do komornika czy wydziału ksiąg wieczystych celem wykreślenia hipoteki lub zakazu zbywania nieruchomości.
Niestety, takie postanowienie samo w sobie nie ma wartości. Niezbędne jest zwrócenie się do sądu z wnioskiem o doręczenie odpisu postanowienia o upadku zabezpieczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności.
Takie postanowienie, ze wzmianką o prawomocności, sąd wysyła drogą tradycyjną, za pośrednictwem poczty polskiej, obowiązanemu lub jego pełnomocnikowi, gdyż nanoszona jest ona w formie pisemnej.
Opłata od takiego wniosku wynosi 20 zł.
Dopiero takie postanowienie, zaopatrzone we wzmiankę o jego prawomocności, stanowi podstawę do złożenia wniosku o uchylenie zabezpieczenia, czy do komornika, czy do sądu wieczystoksięgowego lub innej instytucji, z którą związane jest udzielenie zabezpieczenia. Należy załączyć je w oryginale.
Dla obowiązanego najlepszym rozwiązaniem jest współpraca z wierzycielem, który sam zgłosi do komornika fakt jego zaspokojenia. Jeżeli tego nie zrobi, to dłużnik musi o to zabiegać, co wiąże się z poniesieniem kosztów oraz upływem czasu. Dlatego też, nawet po spłacie wierzyciela, może minąć kilka tygodni, gdy już były dłużnik ma zajęcie na rachunku bankowym czy w innym zakresie nie może w pełni korzystać ze swoich praw.
