Celem umowy o dzieło jest wykonanie określonego przedmiotu lub realizacja konkretnej usługi na rzecz zamawiającego. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się zatem do sfinalizowania dzieła zgodnie ze specyfikacją ustaloną przez zamawiającego. Może się zdarzyć, że dzieło jest dotknięte wadą – konsekwencje tego mogą być różnorodne, np. obniżenie lub brak wynagrodzenia za nieprawidłowe wykonawstwo. Czy wada dzieła uniemożliwia jego obiór? Jak w takim przypadku kształtują się kwestie terminu przedawnienia roszczeń zamawiającego? Piszemy o tym poniżej w artykule.
Umowa o dzieło – podstawa prawna oraz informacje ogólne
Kwestie odnoszące się do zawierania umowy o dzieło zostały unormowane w przepisach Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, zwanej dalej „kc”.
Do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona wówczas, gdy wada dzieła zaistniała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.
W przypadku gdy w umowie nie postanowiono inaczej, przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. Jeżeli dzieło ma być oddawane w częściach, a wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.
Dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić, płacąc umówione wynagrodzenie, przy czym może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Termin przedawnienia roszczeń z tytułu umowy o dzieło
Przedawnienie roszczeń zostało szczegółowo uregulowane w przepisach kc. W art. 117 § 1 zawarto ogólny zapis, zgodnie z którym – z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych (chodzi oczywiście o kc – przyp. autora), roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. W przytoczonym unormowaniu istotne znaczenie z punktu widzenia omawianej tematyki ma zwrot: „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych”, ponieważ wyrażenie to odnosi się do terminu przedawnienia roszczeń w zakresie umowy o dzieło. Oznacza to mianowicie, że termin przedawnienia z tytułu umowy o dzieło jest liczony odmiennie, niż to wynika z ogólnych norm kc.
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
Przykład 1.
Zamawiający zawarł umowę o dzieło z wykonawcą przewidującą adaptację lokalu do potrzeb osoby z niepełnosprawnością. W załączniku do umowy zawarto specyfikację, według której prace miały być realizowane. Zlecający zadanie wypłacił wykonawcy zaliczkę w wysokości 30% całości kwoty wynagrodzenia ustalonej umownie. Prace dostosowawcze nie zakończyły się w terminie określonym w umowie, ponadto część rozwiązań stanowiła wizję własną realizatora dzieła, niemających związku z uprzednio przyjętymi wymaganiami. W związku z tym zamawiający, po przyjęciu dzieła, wypłacił jeszcze 40% uzgodnionej kwoty, uznając, że wykonana adaptacja nie odpowiada ustaleniom między stronami, wskutek czego konieczne będzie dokonanie poprawek. Wydawało się, że wykonawca przyjął to do wiadomości, jednak po 2,5 roku zażądał wypłaty pozostałej części wynagrodzenia, przy czym oświadczył, że w razie braku spełnienia tego żądania wystąpi na drogę sądową. Ze względu na to, że od oddania dzieła upłynął okres przekraczający 2 lata, żądanie wykonawcy zostanie uznane jako przedawnione w rozumieniu art. 646 kc.
Warto ponadto zaznaczyć, że wskazany 2-letni okres przedawnienia roszczenia zamawiającego znajduje zastosowanie również do zwrotu kosztów poprawienia dzieła, co zostało potwierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego (SN).
Roszczenie zamawiającego o zwrot kosztów poprawienia dzieła przedawnia się z upływem dwóch lat od oddania dzieła po jego poprawieniu, a jeżeli nie nastąpi to w okresie dwóch lat od ustalonego w umowie terminu oddania dzieła, przedawnia się z upływem tego okresu.
Czasami jednak wspomniany 2-letni bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się z chwilą oddania dzieła i datę początku tego terminu trzeba ustalić na podstawie ogólnych zasad kc w tym zakresie. Taki wniosek wynika z sentencji wyroku wydanego przez 1 z sądów apelacyjnych (SA).
Przyjąć zatem należy, że w przypadku gdy na żądanie zamawiającego (powodowej Gminy) przyjmujący zamówienie (strona pozwana) usuwa wady dzieła zgodnie z art. 636 kc, bieg terminu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego nie rozpoczyna się z chwilą oddania dzieła. Tym samym, niezbędne jest ustalenie innej daty początku biegu terminu przedawnienia, przy odpowiednim odwołaniu się do treści art. 120 kc oraz uwzględnieniu specyfiki, natury i treści tego roszczenia.
Wada dzieła i termin przedawnienia roszczeń zamawiającego – podsumowanie
Ogólne zasady przedawnienia roszczeń określone w kc przewidują liczenie terminu tego przedawnienia od dnia, w którym powinno dojść do uiszczenia zapłaty. Jednak w odniesieniu do umów o dzieło stosuje się odrębny sposób postępowania w tym zakresie wynikający z art. 646 kc. Przepis ten ma charakter normy szczególnej (lex specialis) w stosunku do ogólnych unormowań dot. przedawnienia, co oznacza, że ma pierwszeństwo w zastosowaniu. Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się zatem z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało zostać oddane. Wspomniany termin przedawnienia stosuje się odpowiednio także do zwrotu kosztów poprawienia dzieła. Czasami jednak należy sięgnąć, przy ustalaniu terminu przedawnienia, do ogólnych regulacji dot. przedawnienia roszczeń.
