Fundamentalnym prawem podatników podatku VAT jest prawo do odliczenia podatku naliczonego. Z uwagi na kluczowe znaczenie możliwości odliczania VAT od wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą pojawia się wiele pytań oraz wątpliwości, jeżeli chodzi o różnego rodzaju szczególne i nietypowe sytuacje. Właśnie z takim przypadkiem postaramy się zmierzyć w poniższym artykule. Zastanowimy się, czy zaniechanie projektu powoduje, że podatnik, który uprzednio odliczył podatek VAT, jest zobowiązany do jego skorygowania.
Zasady dokonywania odliczania podatku VAT a zaniechanie projektu
Zastanówmy się nad hipotetyczną sytuacją, w której podatnik podejmuje się realizacji określonego projektu, w związku z którym ponosi określone wydatki (co daje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego) i następnie z uwagi na obiektywne okoliczności ma miejsce zaniechanie projektu, co oznacza, że całe przedsięwzięcie nie dochodzi do skutku.
W pierwszej kolejności należy rozpatrzyć, w jaki sposób funkcjonuje mechanizm odliczania podatku naliczonego.
Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
Przede wszystkim warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek nabytych towarów lub usług z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.
Przedstawiona powyżej zasada wyklucza możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku od towarów i usług oraz niepodlegających temu podatkowi.
Dodatkowo podkreślenia wymaga, że na gruncie podatku VAT obowiązuje zasada „niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego”. W rezultacie podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia, nie musi czekać, aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.
Zwróćmy bowiem uwagę, że ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczające jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej.
Zaniechanie projektu a ocena intencji podatnika w zakresie realizacji projektu
Kolejną przesłanką, którą należy analizować w kontekście prawa do odliczenia, gdy ma miejsce zaniechanie projektu, jest intencja podatnika.
Jeśli bowiem dany towar czy nabyta usługa ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych, wówczas po spełnieniu wymogów formalnych odliczenie VAT jest prawnie dozwolone.
W każdym przypadku należy dokonać oceny, czy intencją podatnika wykonującego określone czynności, z którymi łączą się skutki podatkowo-prawne, było wykonywanie czynności opodatkowanych.
Możemy zatem stwierdzić, że gdy podatnik dokonuje nabycia towarów i usług, które zmierzają do przyszłego wykorzystania ich do czynności opodatkowanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, bez względu na to, jakie faktycznie będą efekty tej działalności, należy uznać w momencie ich nabycia za związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych.
Czy system korygowania odliczenia VAT obowiązuje zaniechanie projektu?
Oprócz prawa do odliczenia ustawa VAT opisuje również przypadki, gdy uprzednio odliczona kwota podatku naliczonego z różnych przyczyn musi zostać skorygowana lub przypadku, gdy podatek naliczony nie został odliczony, bo na moment realizacji prawa do odliczenia nabyty towar lub usługa nie miały służyć działalności opodatkowanej, ale sytuacja ta uległa zmianie.
Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług po zakończeniu roku, w którym podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, o którym mowa w art. 86 ust. 1, jest on obowiązany dokonać korekty kwoty podatku odliczonego.
Jak natomiast wskazuje art. 91 ust. 7 ustawy VAT, przepisy odnoszące się do korekty stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy podatnik miał prawo do obniżenia kwot podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego od wykorzystywanego przez siebie towaru lub usługi i dokonał takiego obniżenia albo nie miał takiego prawa, a następnie zmieniło się prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tego towaru lub usługi.
Brak konieczności korekty odliczonego VAT, gdy ma miejsce zaniechanie projektu
W świetle przedstawionych argumentów możemy zatem wskazać, że nie pojawia się obowiązek korygowania uprzednio odliczonego podatku naliczonego w związku z wydatkami na projekt, który nie doszedł do skutku i został zaniechany.
Co jednak istotne, organy podatkowe podkreślają, że prawo do odliczenia zostaje zachowane w przypadku, gdy zaniechanie projektu nastąpiło z przyczyn niezależnych od podatnika.
Przykładowo w treści interpretacji z 5 lutego 2021 roku (nr 0113-KDIPT1-1.4012.876.2020.2.WL) Dyrektor KIS wskazał, że gdy okoliczności danej sprawy sprowadzają się do zmiany ogólnej sytuacji ekonomicznej czyniącej inwestycję nieopłacalną, nie oznacza to, że wydatki poniesione na inwestycję nie zostały poniesione w celu wykonywania czynności opodatkowanych. Skoro zatem zaniechanie inwestycji nastąpiło z przyczyn niezależnych od podatnika, to nie jest on zobowiązany do dokonania korekty uprzednio odliczonego podatku VAT.
W świetle powyższego tylko zaniechanie projektu czy inwestycji z uwagi na obiektywne i niezależne okoliczności (jak np. siła wyższa, pogorszenie sytuacji rynkowej, zła koniunktura gospodarcza) pozwala na uchronienie się przed koniecznością korygowania uprzednio odliczonego podatku VAT.
Każdorazowo należy bowiem brać pod uwagę przede wszystkim cel wydatku w dacie jego poniesienia. Nie może to być zaniechanie projektu z uwagi na podjęcie przez podatnika decyzji o zmianie profilu prowadzonej działalności czy celową zmianę przeznaczenia inwestycji. W takich bowiem warunkach prawo do odliczenia zostanie utracone, co jest równoznaczne z koniecznością skorygowania uprzednio odliczonego VAT.
Na zakończenie należy zatem wskazać, że pomimo sytuacji, w której ma miejsce zaniechanie projektu, podatnik zachowuje prawo do uprzednio odliczonego podatku VAT. Trzeba jednak pamiętać, że w tym zakresie kluczowa staje się przyczyna, która spowodowała zaniechanie projektu.
