Zgłoszenie wierzytelności - wszystko co trzeba wiedzieć

W jaki sposób realizowane jest zgłoszenie wierzytelności przez przedsiębiorcę w postępowaniu upadłościowym. Wyjaśniamy!

Przedsiębiorcy, będący uczestnikami obrotu gospodarczego, muszą być przygotowani na zmieniające się warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Należy tu podkreślić, że to nie tylko te dotyczące otoczenia prawnego firmy, polityki stosowanej przez konkurencję, oczekiwań i zapotrzebowania klientów, ale również na problemy kontrahentów, związane m.in. z brakiem komunikacji, zaburzeniem płatności, czy ostatecznie bankructwem współpracującej firmy. 

W tym miejscu warto wspomnieć, że postępowanie upadłościowe jest w większości procesem „partycypowania w stracie”, niż procesem „odzyskiwania należności”, jednak zdarzają się sytuacje, gdzie przedsiębiorca będący wierzycielem odzyska w całości równowartość utraconych należności, środków.

Kim jest wierzyciel?

Otóż definicję wierzyciela znajdziemy w art. 189 ustawy - Prawo upadłościowe (dalej – p.u.) Wierzycielem jest zatem każdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby jego wierzytelność nie wymagała zgłoszenia. 

Czym z kolei jest masa upadłości? Definicja masy upadłości, zawarta jest w art. 61 oraz art. 62 p.u., który określa ją jako majątek, który w dniu ogłoszenia upadłości należał do podmiotu (upadłego) wobec którego ogłoszono upadłość. W skład masy upadłości, wchodzi również majątek nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Prawo upadłościowe przewiduje również katalog wyłączeń dotyczący rzeczy niewchodzących w skład masy upadłości (art. 63 p.u.). W przypadku sporu, co do składnika wchodzącego do masy upadłości, rozstrzyga sędzia-komisarz, na wniosek uczestnika postępowania (art. 63a p.u.).

Wierzyciel w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości

Wierzyciel upadłego, będący wierzycielem osobistym, czyli takim, któremu przysługuje prawo zaspokojenia roszczenia z majątku osobistego dłużnika, chcąc uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym powinien, w terminie oznaczonym przez sąd upadłościowy w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości, zgłosić syndykowi swoją wierzytelność za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (art. 236 ust. 1 p.u.). 

Możliwość zgłoszenia wierzytelności syndykowi posiada również wierzyciel rzeczowy, czyli wierzyciel, którego wierzytelność jest zabezpieczona na składniku majątkowym upadłego (hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską, bądź innym wpisem w księdze wieczystej, czy rejestrze okrętowym). Ponadto, w przypadku niezgłoszenia wierzytelności przez takiego wierzyciela, jego wierzytelność jest umieszczana na liście wierzytelności z urzędu (art. 236 ust. 2 p.u.). Wierzytelności niewymagające zgłoszenia, a umieszczane na liście wierzytelności z urzędu to wierzytelności ze stosunku pracy (art. 237 p.u.) oraz wierzytelności z tytułu roszczeń Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot z masy upadłości świadczeń Funduszu wypłaconych pracownikom upadłego (art. 238 ust. 1 p.u.).

Tylko wierzytelności powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, mogą być zaspokojone w toku postępowania upadłościowego, z majątku wchodzącego w skład masy upadłości. Kluczowe jest zatem ustalenie faktu, że dana wierzytelność powstała przed dniem ogłoszenia upadłości. Przepisy ustawy Prawo upadłościowe wskazują na dwa rodzaje wierzytelności: pieniężne oraz niepieniężne. W art. 91 p.u. reguluje wymagalność zobowiązań upadłego, których to zobowiązań termin płatności jeszcze nie nadszedł. W przypadku wierzytelności pieniężnych oraz niepieniężnych, których to termin płatności jeszcze nie nadszedł, z dniem ogłoszenia upadłości stają się one wymagalne, zaś wierzytelności niepieniężne zmieniają się na wierzytelności pieniężne i również wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości.

Wierzyciel chcący dokonać zgłoszenia wierzytelności syndykowi, powinien dokonać tego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe z wykorzystaniem udostępnianych w tym systemie formularzy. Zgłoszenie niewniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe nie wywołuje skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do syndyka, o czym poucza się wnoszącego takie zgłoszenie wierzytelności (art. 216a p.u.).

Reasumując, zgłoszenie wierzytelności, dokonane z pomięciem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (Krajowy Rejestr Zadłużonych) skutkuje brakiem możliwości udziału wierzyciela w postępowaniu upadłościowym. Ustawodawca przewidział jednak katalog wierzycieli, którzy mogą zgłosić wierzytelność syndykowi z pomięciem systemu Krajowego Rejestru Zadłużonych (art. 216aa p.u.), którymi są:

1. wierzyciele, którym przysługują należności ze stosunku pracy, z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem dłużnika,
2. wierzyciele alimentacyjni,
3. wierzyciele, którym przysługuje renta z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Wierzyciele wskazani w wyżej wymienionym przepisie, mogą wnosić pisma procesowe i dokumenty, w tym zgłaszać wierzytelności syndykowi w formie papierowej, które następnie zostają zamienione na formę elektroniczną i wprowadzone do systemu Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Zgłoszenie wierzytelności syndykowi

Termin na zgłoszenie wierzytelności syndykowi, zgodnie z art. 236 ust. 1 p.u., jest wskazany w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Przeważnie jest na to 30 dni licząc od dnia zamieszczenia obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Wierzyciel, który nie zgłosi wierzytelności we wskazanym przez sąd upadłościowy terminie, może zgłosić swoją wierzytelność po tym terminie, jednak musi się liczyć z poniesieniem zryczałtowanych kosztów postępowania upadłościowego, związanych ze zgłoszeniem, nawet jeśli opóźnienie nie wynikało z winy wierzyciela, chyba że zgłoszenie wierzytelności po upływie terminu jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie. Koszty te stanowią równowartość 5% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (art. 235 ust. 1 p.u.). Syndyk, w przypadku zgłoszenia wierzytelności, które wpłynęło z opóźnieniem, wzywa wierzyciela do wpłaty zryczałtowanych kosztów postępowania upadłościowego na wskazany przez niego rachunek bankowy (art. 235 ust. 2 p.u.).

Należy jednak podkreślić, że zgłoszenie wierzytelności musi odpowiadać także warunkom formalnym pisma procesowego (art. 126 i następne - ustawy z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego (dalej – k.p.c.), a nadto w zgłoszeniu wierzytelności należy podać dane, wymagane przepisem art. 240 p.u., takie jak:

1. imię i nazwisko wierzyciela albo jego nazwę oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku - inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację oraz firmę, pod którą działa wierzyciel będący przedsiębiorcą, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz NIP, jeżeli wierzyciel ma taki numer,
2. określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej,
3. dowody stwierdzające istnienie wierzytelności; jeżeli wierzytelność została uznana w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wystarczające jest powołanie się na tę okoliczność,
4. kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona (kategorie reguluje art. 342 p.u., który należy przeanalizować pod kątem zaliczenia wierzytelności do danych kategorii),
5. zabezpieczenia związane z wierzytelnością,
6. w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu,
7. stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym,
8. numer rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli wierzyciel posiada taki rachunek.

Art. 239a p.u. wskazuje, że zgłoszenie wierzytelności przerywa bieg terminu przedawnienia, który to biegnie na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego (art. 239a p.u.).

W sytuacji wystąpienia braków formalnych zgłoszenia wierzytelności lub w przypadku braku wpłaty zryczałtowanych kosztów, o których mowa w art. 235 ust. 1 p.u., syndyk wzywa wierzyciela w terminie tygodniowym do ich uzupełnienia, pod rygorem zwrotu zgłoszenia. 

Brak uzupełnienia zgłoszenia we wskazanym przez syndyka terminie skutkuje jego zwrotem (art. 241 p.u.). Tym samym wierzytelność nie zostanie wpisana na listę wierzytelności (w postępowaniu upadłościowym przedsiębiorcy) lub nie zostanie ujęta w projekcie planu spłaty (upadłość konsumenta), zaś wierzyciel traci możliwość jakiegokolwiek zaspokojenia z masy upadłości. Zarządzenie o zwrocie zgłoszenia wierzytelności wymaga jednak uzasadnienia (art. 242a p.u.), a czynność syndyka jakim jest zwrot zgłoszenia podlega zaskarżeniu poprzez skargę do sędziego-komisarza, wnoszoną w systemie teleinformatycznym, w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia, który to decyduje o dalszym udziale wierzyciela w postępowaniu upadłościowym (art. 242a ust. 2-7 p.u.).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r., Prawo upadłościowe,
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.