Ustawa o podatku akcyzowym przewiduje zwolnienie od akcyzy samochodu osobowego przywożonego przez osobę fizyczną. Jest to tzw. zwolnienie ze względu na mienie przesiedleńcze. Warto przyjrzeć się bliżej ustawowym warunkom, które muszą zostać spełnione, aby obowiązywało zwolnienie z akcyzy mienia przesiedleńczego.
Zwolnienie z akcyzy mienia przesiedleńczego - przesłanki
Podatek akcyzowy swoim zakresem obejmuje bardzo wiele czynności związanych z samochodami osobowymi. Jednym z rodzajów tych czynności jest wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu osobowego.
Jednakże, jak podaje art. 110 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym, zwalnia się od akcyzy samochód osobowy przywożony przez osobę fizyczną przybywającą na terytorium kraju na pobyt stały lub powracającą z czasowego pobytu z terytorium państwa członkowskiego na terytorium kraju, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:
- samochód osobowy jest przeznaczony do użytku osobistego tej osoby;
- samochód osobowy służył do użytku osobistego tej osoby w miejscu poprzedniego jej pobytu w państwie członkowskim Unii Europejskiej przez okres co najmniej 6 miesięcy przed zmianą miejsca pobytu;
- osoba ta przedstawi właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego dowód potwierdzający spełnienie warunku, o którym mowa w pkt 2;
- samochód osobowy nie zostanie sprzedany, wynajęty lub w jakikolwiek inny sposób oddany do użytku osobie trzeciej przez okres 12 miesięcy, licząc od dnia jego przywozu na terytorium kraju;
- samochód osobowy został nabyty lub wprowadzony do obrotu zgodnie z przepisami dotyczącymi opodatkowania obowiązującymi w państwie członkowskim Unii Europejskiej, w którym osoba fizyczna miała miejsce zamieszkania, a przy wywozie nie zastosowano zwolnienia od akcyzy lub zwrotu podatku.
Zasadniczo zatem zwolnienie dotyczy przypadku osoby fizycznej, która przybywa do Polski na pobyt stały. W tym miejscu możemy dodać, że analogiczne zwolnienie przewidziano dla osób przybywających do kraju na pobyt stały z krajów trzecich (art. 112 ustawy o podatku akcyzowym).
W przypadku spełnienia opisanych warunków właściwy naczelnik urzędu skarbowego wydaje zaświadczenie stwierdzające zwolnienie od akcyzy.
Kryterium miejsca stałego pobytu
Jak wskazaliśmy powyżej, elementarnym warunkiem zwolnienia jest przywóz samochodu osobowego do kraju w związku z przeniesieniem do Polski miejsca stałego pobytu.
W art. 110 ust. 8 ustawy PIT odnajdujemy definicję tego pojęcia. Możemy tam przeczytać, że za miejsce stałego pobytu uznaje się miejsce, w którym osoba fizyczna przebywa przez co najmniej 185 dni w roku kalendarzowym ze względu na swoje więzi osobiste i zawodowe. W przypadku osoby niezwiązanej z tym miejscem zawodowo na osobiste powiązania wskazuje istnienie ścisłych więzi pomiędzy tą osobą a miejscem, w którym mieszka.
Jednakże za miejsce stałego pobytu osoby związanej zawodowo z miejscem innym niż miejsce powiązań osobistych i z tego względu przebywającej na zmianę w różnych miejscach na terytoriach dwóch lub więcej państw członkowskich Unii Europejskiej, uznaje się miejsce, z którym jest związana osobiście pod warunkiem, że regularnie tam powraca.
Ten ostatni warunek nie musi być spełniony, jeśli osoba mieszka na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej w celu wypełnienia zadania w określonym czasie. Studia wyższe bądź nauka w szkole poza miejscem stałego pobytu nie stanowią zmiany miejsca stałego pobytu.
Jak wskazał WSA w Gdańsku w wyroku z 24 marca 2020 roku (I SA/Gd 1949/19), dla uznania miejsca stałego pobytu za stałe centrum interesów danej osoby pod uwagę powinny być wzięte wszystkie mające znaczenie okoliczności faktyczne, tj. w szczególności fizyczne przebywanie tej osoby i członków jej rodziny, posiadanie miejsca zamieszkania, miejsce, gdzie dzieci faktycznie chodzą do szkoły, miejsce działalności zawodowej, lokalizacja interesów majątkowych, więzów administracyjnych z władzami publicznymi i organizacjami społecznymi, ponieważ te elementy oznaczają wolę tej osoby ustabilizowania miejsca pobytu z racji trwałości wynikającej z normalnych nawyków życiowych i rozwoju zwykłych relacji społecznych i zawodowych.
Powyższe prowadzi zatem do wniosku, że czasowe przeniesienie do kraju ośrodka interesów życiowych nie uzasadnia zwolnienia od akcyzy. Takie przeniesienie musi mieć charakter trwały, a więc musi wystąpić zamiar stałego pobytu.
Czy oddanie auta do użytku żonie powoduje utratę prawa do zwolnienia?
Jednym z warunków uzyskania prawa do zwolnienia od podatku jest to, aby samochód osobowy nie został sprzedany, wynajęty lub w jakikolwiek inny sposób oddany do użytku osobie trzeciej przez okres 12 miesięcy, licząc od dnia jego przywozu na terytorium kraju (art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku akcyzowym).
Natomiast odnośnie do pojęcia „osoba trzecia” zauważyć należy, że zarówno na gruncie prawa dotyczącego podatku akcyzowego, jak i prawa cywilnego pojęcie to nie zostało zdefiniowane.
Jako osobę trzecią trzeba uznać podmiot, który nie jest związany stosunkiem łączącym inne podmioty. Chodzi tutaj o pewien nieograniczony zbiór osób. Tym samym, odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, za osobę trzecią należy uznać każdą osobę, pozostającą poza kręgiem właścicieli (współwłaścicieli) samochodu.
W kontekście powyższego przepisu Dyrektor KIS w interpretacji z 25 sierpnia 2021 roku (nr 0111-KDIB3-3.4013.137.2021.2.WR) udzielił odpowiedzi na pytanie, czy udostępnienie samochodu (nabytego w trakcie trwania związku małżeńskiego) do użytkowania mężowi stanowi złamanie warunków zwolnienia od akcyzy.
W uzasadnieniu możemy przeczytać, że stosownie do art. 43 § 1 kro oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że zarówno nabyty, jak i sprowadzony w ramach „mienia przesiedlenia” samochód będący wspólnym dobytkiem podatniczki i jej męża stanowi łączną własność, w którym małżonkowie mają równe udziały. Mąż nie powinien więc zostać uznany za osobę trzecią.
Zatem krótkotrwałe użytkowanie przez męża zwolnionego z akcyzy na podstawie art. 110 ustawy o podatku akcyzowym samochodu osobowego nie stanowi naruszenia przepisu art. 110 ust. 1 pkt 4 tej ustawy.
Przykład 1.
Mąż mieszkający na stałe w Niemczech po 5 latach pobytu i pracy przeprowadził się na stałe do Polski. Wraz z przeprowadzką sprowadził do Polski samochód osobowy stanowiący wspólność małżeńską. Jeżeli w ciągu 12 miesięcy od przeprowadzki samochód zostanie udostępniony do użytku żonie, podatnik nie utraci prawa do zwolnienia od akcyzy. Inaczej byłoby w przypadku, gdyby podatnik np. nieodpłatnie udostępnił pojazd bratu. W takim wypadku zwolnienie traci moc.
Zwolnienie od akcyzy dla samochodów osobowych z uwagi na tzw. mienie przesiedleńcze zastrzega liczne warunki, które muszą być spełnione kumulatywnie. Dopiero łączne spełnienie wszystkich warunków daje prawo do zwolnienia od akcyzy.
