Każde przedsiębiorstwo, które rozlicza się w ramach pełnej księgowości, jest zobowiązane, aby przygotować raz w roku bilans. Poprzez bilans należy rozumieć zestawienie aktywów i pasywów. Co należy rozumieć przez pasywa i aktywa? W artykule przedstawiamy definicję i ich rodzaje!
Aktywa i pasywa bilansu - definicja
Aktywa i pasywa w bilansie to pojęcia, które są szczególnie ważne dla wszystkich firm prowadzących pełną księgowość. Wynika to z tego, że obowiązkiem wszystkich takich podmiotów jest sporządzanie sprawozdania finansowego. Z kolei jednym z najważniejszych elementów tego sprawozdania jest bilans.
Dokładne definicje aktywów i pasywów znajdują się w Ustawie o rachunkowości. W artykule 3 tego aktu prawnego czytamy, że aktywa to "kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych".
Przykładem aktywów mogą być urządzenia należące do firmy wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej, pieniądze zainwestowane do rozpoczęcia działalności, należności pobierane przez firmę z tytułu sprzedanych towarów bądź usług i wiele, wiele innych.
Z kolei pasywa to źródło pochodzenia środków gospodarczych. Pod tym pojęciem rozumiemy źródła finansowania, dzięki którym można było zaopatrzyć firmę w aktywa. Dzięki analizie pasywów możemy zweryfikować, jak sfinansowano aktywa. Zgodnie z obowiązującym prawem, pasywa przedstawia się w zgodzie ze stopniem wymagalności. Do podstawowych przykładów pasywów zaliczamy akcje, udziały, kapitał zakładowy, zobowiązania finansowe zaciągnięte przez firmę.
Rodzaje aktywów
Podział aktywów na poszczególne rodzaje znajduje się w Ustawie o rachunkowości. Klasyfikowane są one według sposobu ich ewentualnego upłynnienia w gotówkę. W bilansie można wyróżnić aktywa trwałe, których wymiana na gotówkę w krótkim czasie jest niemożliwa oraz aktywa obrotowe, których upłynnienie jest zdecydowanie prostsze.
Aktywa trwałe
Jak czytamy w ustawie, aktywa trwałe to zasoby, które należą do firmy przez minimum 12 miesięcy od dnia bilansowego. Wyróżniają się niskim stopniem upłynnienia. Dzieli się je na wartości niematerialne i prawne, koszty zakończenia prac rozwojowych, wartość firmy, inne wartości niematerialne i prawne oraz zaliczki na wartości niematerialne i prawne.
Za wartości niematerialne i prawne uznaje się autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje i koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych oraz know-how.
Kolejnym elementem są rzeczowe aktywa trwałe. Są to to aktywa trwałe, które mają przewidywany okres ekonomicznej użyteczności wynoszący dłużej niż rok. Powinny być kompletne i w pełni zdatne do eksploatacji. Na środki trwałe składają się grunty, budynki, lokale, prawa do lokali i obiekty inżynierii wodnej i lądowej, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu oraz inne środki trwałe.
Wśród aktywów trwałych rozróżnia się także długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Aktywa obrotowe
Drugą kategorią aktywów są aktywa obrotowe. W przypadku, gdy chodzi o:
- aktywa rzeczowe - muszą być przeznaczone do zużycia bądź sprzedaży w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego; aktywami rzeczowymi obrotowymi są materiały nabyte w celu zużycia ich na własne potrzeby i zdatne do sprzedaży w stanie nieprzetworzonym. Obejmują one m.in.:
- nieruchomości w tym wszelkiego rodzaju grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu),
- budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej (w tym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego),
- urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu,
- oraz inne rzeczy tj. narzędzia, przyrządy, ruchomości, wyposażenie, inwentarz żywy.
- aktywa finansowe - muszą być płatne i wymagalne bądź nadające się do zbycia w okresie 12 miesięcy od dnia bilansowego bądź daty ich złożenia, wystawienia lub nabycia. Z uwagi na kryterium czasu, aktyw finansowe dzieli się na:
- długoterminowe,
- krótkoterminowe.
- należności krótkoterminowe - są to zazwyczaj należności za realizację dostaw bądź usług, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Dzielą się one na m.in.:
- należności krótkoterminowe od jednostek powiązanych oraz
- należności krótkoterminowe od jednostek pozostałych.
- rozliczenia międzynarodowe - muszą trwać nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Co to są pasywa? Rodzaje pasywów
Pasywa informują nas, jakie jest źródło finansowania aktywów. Dzięki tym informacjom wiemy, z jakich źródeł dany podmiot gospodarczy pozyskał środki finansowe na zaopatrzenie się w aktywa. Pasywa dzielimy przede wszystkim na kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.
Kapitał własny
Kapitał własny dzieli się na:
kapitał podstawowy, czyli zakładowy - najważniejszy kapitał własny. Jego wysokość powinna być określona w umowie spółki oraz wyszczególniona w rejestrze; jest to wkład właścicieli poczyniony w majątek danego podmiotu gospodarczego;
kapitał zapasowy - powstaje na dwa sposoby - w wyniku nadwyżki ceny nad wartością nominalną akcji bądź już w trakcie funkcjonowania spółki, gdy zwiększa się kapitał zapasowy co roku za pomocą zatrzymywanego przez spółkę częściowo zysku netto,
kapitał z aktualizacji wyceny - do jego utworzenia dochodzi w momencie, gdy następuje przeszacowanie środków trwałych oraz inwestycji długoterminowych,
pozostałe kapitały, rezerwowe - tworzą je spółki akcyjne, aby pokryć straty bądź zobowiązania finansowe wobec innych podmiotów gospodarczych.
Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
Do kategorii zobowiązań i rezerw na zobowiązania zalicza się ten kapitał, którego udzielono przedsiębiorstwu na wskazany czas. Po jego upływie musi on być zwrócony. Przykładem tego typu kapitału jest kredyt, obligacja bądź pożyczka.
Korzystanie z tego typu kapitału wiąże się z koniecznością uiszczenia określonych opłat. Do momentu, gdy kapitał nie zostanie zwrócony kredytodawcy, zalicza się go do grona zobowiązań. Zobowiązania dzielimy na długoterminowe oraz krótkoterminowe.
