Sprawozdanie finansowe to dokument zawierający wiele wartościowych informacji o przedsiębiorstwie. Sprawozdawczość finansowa powinna przedstawiać sytuację jednostki gospodarczej jasno i rzetelnie. Poprzez umiejętne czytanie sprawozdania finansowego zarówno odbiorcy zewnętrzni, jak i wewnętrzni mogą ocenić kondycję finansową przedsiębiorstwa. W artykule wyjaśniamy, na jakie elementy sprawozdania zwrócić uwagę i w jaki sposób analizować zawarte w nim informacje.
Sprawozdanie finansowe a ocena istotności poszczególnych informacji
Sprawozdania finansowe zawierają wiele użytecznych informacji przydatnych w procesie decyzyjnym. Stają się one coraz dłuższe, bardziej szczegółowe, przez co analizując je, coraz trudniej dostrzec istotne dane potrzebne do przeprowadzenia rzetelnej analizy sytuacji finansowej firmy. Sprawozdania finansowe muszą zawierać wszystkie elementy sformułowane w przepisach, które w zależności od specyfiki jednostki niekoniecznie są ważne zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Nagromadzenie tego typu informacji często przeszkadza w sprawnym czytaniu sprawozdania finansowego i skupia uwagę na nieistotnych szczegółach. Zbyt duża liczba danych negatywnie wpływa na przejrzystość i zmniejsza użyteczność samego sprawozdania.
Dostosowanie pod względem formalnym sprawozdania do specyfiki firmy czy branży z pewnością ułatwiłoby analizę i rzetelną ocenę sytuacji danego przedsiębiorstwa. Z uwagi jednak na to, że rygorystycznie sformułowane standardy dotyczące obowiązkowych ujawnień nie pozostawiają możliwości oceny poszczególnych ujawnień samym jednostkom, osoby analizujące sprawozdania finansowe w pierwszej kolejności powinny ocenić istotność poszczególnych informacji i odrzucić te, które nie mają znaczenia dla danego przedsiębiorstwa. Wybrać należy tylko dane wnoszące informacje istotne do oceny kondycji finansowej jednostki.
Analiza struktury aktywów
Niezależnie od rodzaju i skali biznesu każdy podmiot gospodarczy powinien zachować płynność finansową. To, czy jednostka posiada odpowiednią ilość środków pieniężnych do regulowania bieżących zobowiązań i rezerwę środków na pozostałe wydatki, pozwala ocenić, czy nie jest zagrożone kontynuowanie działalności. Duże rezerwy środków pieniężnych mogą świadczyć o ostrożności zarządu jednostki, co z jednej strony jest pożądane, jednak może przyczyniać się do zahamowania rozwoju poprzez niewykorzystanie dostępnych zasobów majątkowych do ewentualnych inwestycji, które mogłyby w przyszłości przyczynić się do zwiększenia zysków.
Analiza sytuacji kapitałowej
Kapitały i zobowiązania są podstawowym źródłem finansowania aktywów. Aby rzetelnie określić sytuację finansową podmiotu gospodarczego, należy wziąć pod uwagę nie tylko informacje o posiadanym majątku, lecz także o źródłach pochodzenia zasobów. Analiza struktury pasywów pozwala ocenić poziom posiadanych kapitałów własnych, strukturę oraz dynamikę zadłużenia.
Stabilny poziom kapitałów własnych, znajdujący odzwierciedlenie w wielkości aktywów trwałych i rentowności oznacza dobrą sytuacją finansową firmy. Ogólnie rzecz biorąc, sytuacja kapitałowa przedsiębiorstwa jest tym lepsza, im wyższy odnotowano udział kapitałów własnych w pasywach. W razie gdy wystąpi ujemny poziom kapitałów, wartość zobowiązań przewyższa posiadany majątek, co oczywiście świadczy o niekorzystnej sytuacji finansowej jednostki.
Poziom kapitałów własnych stanowi wielkość zróżnicowaną, uzależnioną od rodzaju przedsiębiorstwa i jego specyfiki. Przykładowo firmy handlowe zazwyczaj wykazują mniejsze kapitały własne, co wynika z tego, że posiadają dużo aktywów obrotowych, a te mogą być sfinansowane zobowiązaniami. Trzeba jednak pamiętać o tym, że zobowiązania krótkoterminowe nie są stabilnym źródłem finansowania aktywów. W sytuacji gdy odnotujemy ich nadmierny udział w strukturze pasywów, może nastąpić ryzyko utraty płynności finansowej, a w konsekwencji zagrożenie kontynuowania prowadzenia działalności. W firmach produkcyjnych natomiast duże zasoby aktywów trwałych powinny być finansowane z kapitałów własnych.
Porównywalność danych
Rzetelna analiza sytuacji, w jakiej znajduje się dane przedsiębiorstwo, nie może ograniczać się do jednego okresu sprawozdawczego. Bardzo ważne jest porównywanie osiąganych wyników z poprzednimi okresami, ich zmianę w czasie i szacowanie przyszłych wyników, określenie celów, które chcielibyśmy zrealizować w danym okresie. Jeżeli odnotowaliśmy większe zyski niż w poprzednich okresach, warto zastanowić się, czy ten wzrost jest wystarczający. W razie osiągnięcia straty trzeba natomiast szczegółowo przeanalizować powód takiego stanu rzeczy, może się bowiem okazać, że wpływ na to miały inwestycje, dzięki którym zwiększona zostanie efektywność pracy, co powinno zwrócić się w przyszłych okresach sprawozdawczych. Tendencja spadkowa nie zawsze świadczy o pogorszeniu się ogólnej sytuacji jednostki, zastosowane innowacje i podjęte inwestycje to zazwyczaj krok naprzód świadczący o rozwoju firmy. Jeżeli nie zadbamy o porównywalność danych w czasie, nie będziemy w stanie dokonać obiektywnej oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Opierając się wyłącznie na danych z jednego dnia bilansowego, możemy wyciągnąć nieprawidłowe wnioski. Pełny obraz sytuacji danej jednostki uzyskamy dopiero wtedy, gdy porównamy informacje ze sprawozdania finansowego na przestrzeni kilku okresów, dzięki czemu będziemy mogli określić dynamikę jednostki.
Analizowanie sytuacji firmy to także odniesienie do ogólnej tendencji utrzymującej się na rynku i porównanie z tym, co dzieje się w konkretnej branży. Może się bowiem zdarzyć, że ze względu na specyfikę działalności sektor, w którym prowadzona jest działalność, osiąga gorsze wyniki przez niezależne od nas okoliczności. Trudny czas dla danej branży może wynikać ze zdarzeń losowych. W takiej sytuacji należy zastanowić się, w jaki sposób przetrwać gorszy okres, czy stać nas na chwilowy przestój, czy może musimy pomyśleć o nowych formach finansowania, a nawet zawieszeniu lub likwidacji firmy. Trudno jednoznacznie określić, na jakie czynniki zwrócić uwagę, porównując informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym, ponieważ wszystko uzależnione jest od specyfiki biznesu i branży, w jakiej działamy.
Odbiorcy sprawozdania finansowego
Sprawozdanie finansowe daje wiele możliwości wykorzystania informacji sprawozdawczej przez odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych. Może być ono podstawą do podejmowania decyzji gospodarczych aktualnych i potencjalnych inwestorów, wierzycieli i innych podmiotów z otoczenia jednostki.
Wewnętrznym odbiorcą sprawozdania finansowego jest przede wszystkim zarząd. Osoby podejmujące decyzje zarządcze w danym przedsiębiorstwie na podstawie sprawozdania finansowego powinny odpowiedzieć sobie na pytania, czy prowadzona działalność przynosi pożądane zyski, rozwija się oraz czy dalsza kontynuacja działalności przedsiębiorstwa jest opłacalna. Sporządzenie sprawozdania finansowego nie powinno być zatem traktowane wyłącznie jak obowiązek formalny, odpowiedzialny zarząd powinien wykorzystać sprawozdanie finansowe do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
