Co grozi za naruszenie zasad BHP i przepisów ochrony przeciwpożarowej?

W każdym przedsiębiorstwie należy przestrzegać zasad Bezpieczeństwa i Higieny Pracy oraz przepisów ochrony przeciwpożarowej. Ustawodawca uchwalając je, miał na względzie konieczność realizacji przedsięwzięć, mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed zagrożeniami, takimi jak wypadek przy pracy czy pożar. Jakie konsekwencje grożą zarówno pracodawcy, jak i pracownikom za naruszenie zasad BHP oraz przepisów ochrony ppoż? Sprawdźmy!

Jakie obowiązki wynikają z przepisów ochrony przeciwpożarowej?

Zgodnie z art. 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 roku (Dz.U. Nr 81, poz. 351, dalej: uoppoż) osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu, są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym, lub innym miejscowym zagrożeniem.

Art. 4 przywołanej ustawy nakłada na właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu, w ramach zapewnienia ochrony przeciwpożarowej, następujące obowiązki:

• przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych;

• wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

• zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie;

• zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji;

• przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej;

• zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi;

• ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Na kim spoczywa odpowiedzialność?

Nie zawsze za przestrzeganie przepisów ochrony przeciwpożarowej będzie odpowiadał właściciel.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 a uoppoż 1a. odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje – w całości lub w części – ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.

Z powyższego wynika, że przedsiębiorca będący właścicielem budynku, powinien zawrzeć odpowiednią umowę, w której strony wyraźnie określą, która z nich odpowiada za ochronę przeciwpożarową budynku.

Przykład 1.

ABC spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest właścicielem budynku biurowego, który jest przeznaczony na wynajem lokali. Spółka zawarła umowę o ustanowieniu zarządu ze spółką Zarządca Sp. z o. o.

Stosownie do art. 4 ust. 1a odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, przejmuje ich zarządca.

Przykład 2.

Pracodawca wynajął od spółki ABC Sp. z o. o. część budynku. Zarząd nad budynkiem sprawuje spółka Zarządca Sp. z o. o

Pracodawca nie ponosi odpowiedzialności za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Za ochronę przeciwpożarową odpowiada zarządca budynku, który ma obowiązek opracować i udostępnić pracodawcy instrukcję bezpieczeństwa pożarowego. Pracodawca natomiast powinien uzyskać instrukcję bezpieczeństwa pożarowego od zarządcy budynku i zapoznać z nią swoich pracowników, ponieważ stosownie do art. 2071 § 1 kp, zobowiązany jest w szczególności do przekazywania pracownikom informacji o zasadach postępowania na wypadek pożaru lub innego zagrożenia wymagającego ewakuacji.

Podkreślenia wymaga, że podmiotom wymienionym w art. 4 ust. 1a omawianej ustawy (zarządca, użytkownik, osoba faktycznie władająca budynkiem) można przypisać odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej tylko w zakresie, o jakim mowa w jej art. 4 ust. 1 (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 kwietnia 2015 r., sygn. akt II OSK 2302/13).

Czy wprowadzenie nowych wymogów ochrony przeciwpożarowej ma wpływ na istniejące budynki?

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 marca 2013 r. (sygn. akt II OSK 2253/11) wskazał, iż ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 ze zm.) i rozporządzenie Ministra Sprawa Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719) mogły być też stosowane do budynku, który został wybudowany, zanim weszło w życie powołane rozporządzenie oraz powołana ustawa. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej nie reguluje stosowania jej do budynków wybudowanych przed wejściem ustawy w życie. Wobec tego należy stosować zasadę bezpośredniego działania nowego prawa. Podobnie jest z przepisami rozporządzenia.

W ocenie Sądu zastosowanie nowych wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej do budynków wybudowanych przed wejściem w życie tych przepisów nie narusza, ani zakazu lex retro non agit, ani też zasad wyrażonych w art. 5 Konstytucji RP.

Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił również, że istnienie budynku, który wprawdzie został wybudowany pod rządami "starego" prawa, ale istnieje nadal i jest użytkowany pod rządami "nowego" prawa jest zdarzeniem ciągłym, sytuacją trwającą także po wejściu w życie nowej ustawy. Należy także mieć na uwadze ważny interes publiczny we wprowadzeniu nowych, skuteczniejszych środków ochrony przeciwpożarowej w celu ochrony zdrowia i życia ludzkiego. Ustawodawca musi mieć możliwość dostosowania ochrony przeciwpożarowej także istniejących budynków do nowych, skutecznych środków przeciwpożarowych (wyrok z dnia 31 sierpnia 2012 r., sygn. akt II OSK 843/11).

Co grozi pracownikowi za naruszenie zasad BHP i przepisów ppoż?

Na podstawie art. 108. § 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kp, za naruszenie zasad BHP oraz przepisów przeciwpożarowych przez pracownika, pracodawca może stosować:

• karę upomnienia;

• karę nagany;

• karę pieniężną.

Czy naruszenie zasad BHP oraz przepisów ochrony przeciwpożarowej jest przestępstwem?

Zachowanie, które stanowi naruszenie zasad BHP lub przepisów ochrony przeciwpożarowej, może jednocześnie wypełniać znamiona wykroczenia, a nawet przestępstwa.

W art. 82 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń stypizowano wykroczenie polegające na dokonywaniu czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, za popełnienie którego grozi kara aresztu, grzywny albo kara nagany.

Art. 82a. § 1 kw tą samą karę przewiduje za niedopełnienie, w razie powstania pożaru, obowiązku określonego w przepisach o ochronie przeciwpożarowej oraz Państwowej Straży Pożarnej w postaci:

• niezwłocznego zawiadomienia osób znajdujących się w strefie zagrożenia oraz centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostki ochrony przeciwpożarowej albo Policji;

• podporządkowania się zarządzeniu kierującego działaniem ratowniczym;

• udzielenia niezbędnej pomocy kierującemu działaniem ratowniczym, na jego żądanie.

W art. 220 § 1 kk przewidziano odpowiedzialność karną osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo i higienę pracy za niedopełnienie wynikającego z tego obowiązku i przez to narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Za popełnienie tego czynu grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.

Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy – jakie może przynieść skutki?

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na podstawie art. 11 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 89, poz. 589) w razie stwierdzenia naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy inspektor pracy wydaje decyzje:

1. nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie;

2. nakazania wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników, lub innych osób wykonujących te prace, lub prowadzących działalność; skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

3. nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

4. zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

5. nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju;

6. nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku;

7. nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach;

8. skierowania wystąpienia lub wydania polecenia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione w pkt 1-7, w sprawie ich usunięcia, a także wyciągnięcia konsekwencji w stosunku do osób winnych.

Decyzje inspektora pracy mają formę pisemną lub wpisu do dziennika budowy. Jeżeli decyzja stała się ostateczna należy poinformować właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy o jej realizacji z upływem terminów określonych w decyzji.