Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą często nie zastanawia się nad kwestią BHP w swojej firmie. Dopóki pracuje sama - nie grożą jej żadne negatywne konsekwencje. Jednak w momencie, gdy zaczyna zatrudniać pracowników, pojawiają się dodatkowe obowiązki związane z zapewnieniem odpowiednich warunków pracy oraz spełnieniem ogólnych zasad BHP. Warto o tym pamiętać, ponieważ ewentualne wypadki przy pracy mogą skutkować dużymi stratami dla firmy, a co najgorsze utratą zdrowia lub nawet życia pracownika. Sprawdź, jakie obowiązują zasady BHP w małej firmie!
BHP w jednoosobowej firmie
Jednoosobowych działalności gospodarczych, w których nie ma zatrudnionych pracowników, nie obowiązują wymogi BHP. Właściciel takiej firmy nie jest zobowiązany do przeprowadzania ocen ryzyka zawodowego związanego z prowadzoną działalnością, robienia okresowych badań lekarskich, sporządzania instrukcji stanowiskowych.
Nawet w sytuacji, gdy przedsiębiorcy takiemu pomaga współmałżonek albo osoba z I grupy pokrewieństwa, nie spoczywają na nim obowiązki wykonywania zadań związanych z BHP. Wynika to z obowiązujących przepisów - małżonkowie prowadzący wspólnie gospodarstwo domowe, w opisanej wyżej sytuacji nie muszą nawiązywać formalnych stosunków pracy, co oznacza, że na właściciela nie spadają również obowiązki związane z zapewnieniem warunków BHP.
W przypadku, gdy osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą zdecyduje się na zatrudnienie pracownika, sytuacja ulega zmianie - na właściciela nakładane są dodatkowe obowiązki, ponieważ staje się pracodawcą.
BHP w małej firmie
Jeżeli przedsiębiorca zatrudni pracownika na podstawie umowy o pracę, staje się pracodawcą i zaczynają go obowiązywać przepisy wynikające z Kodeksu pracy, w tym te dotyczące BHP.
Mimo tego, że regulacje prawa pracy przewidują mniej rygorystyczne podejście do małych firm w przypadku chociażby obowiązku tworzenia regulaminu pracy i wynagradzania to jednak w odniesieniu do spraw BHP prawo pracy jest znacznie bardziej rygorystyczne.
Bez względu więc na stan załogi, każdy pracodawca musi stosować przepisy powszechnie obowiązujące.
Ustawowym obowiązkiem pracodawcy jest organizowanie szkoleń BHP dla pracowników - muszą się one odbywać w ich godzinach pracy oraz na koszt pracodawcy. Do szkoleń obowiązkowych należą:
- szkolenie wstępne organizowane przy zatrudnieniu nowego pracownika, zawierające podstawowe informacje na temat zasad BHP oraz z instruktarzu stanowiskowego,
- szkolenia okresowe.
Szczegóły dotyczące tego tematu zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Innym obowiązkiem pracodawcy jest profilaktyczna ochrona zdrowia, w ramach której wymaga się przeprowadzenia badań lekarskich:
- wstępnych,
- okresowych,
- kontrolnych.
Najważniejsze obowiązki związane z BHP w małej firmie zatrudniającej pracowników zawarte zostały w art. 207 par. 2 Kodeksu pracy. W myśl tych przepisów pracodawca powinien:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Ponadto, jeżeli specyfika obowiązków pracownika polega na pracy z czynnikami szkodliwymi lub niebezpiecznymi, bezwzględnie należy zapewnić mu środki ochrony indywidualnej.
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek wyznaczenia pracownika odpowiedzialnego za udzielanie pierwszej pomocy oraz wykonywanie działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Taką osobą może być oczywiście pracodawca, jeśli posiada wiedzę oraz umiejętności w tym obszarze. Ponadto w miejscu pracy powinny być zapewnione środki niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy - np. apteczka. Powinna się ona znajdować w miejscu ogólnodostępnym, a obok niej powinna znajdować się lista osób przeszkolonych z zasad udzielania pierwszej pomocy.
To tylko niektóre z obowiązków spoczywających na osobie prowadzącej własną działalność, zatrudniającej pracowników. Tematyka związana z BHP jest obszerna i zależy od rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz skali działalności firmy. Niepokojące są wyniki badań i statystyki pokazujące, że w małych przedsiębiorstwach stan bezpieczeństwa i higieny pracy często jest gorszy niż np. w dużych korporacjach, mimo że wydaje się, że kwestia zapewnienia bezpieczeństwa jest oczywista i niezbędna. Dobrym rozwiązaniem może okazać się skorzystanie z pomocy specjalistów, mimo że usługi przez nich świadczone są często bardzo drogie. Jednak należy pamiętać, że zapewnienie odpowiednich warunków pracy niewątpliwie wpłynie korzystnie na stan psychiczny i fizyczny pracowników, a przez to również na zysk firmy.
Drobne ustępstwa w zakresie BHP w małej firmie
Istotne jest, że zatrudnienie pracowników nie powoduje konieczności stworzenia służby BHP czuwającej nad przestrzeganiem przepisów z zakresu BHP. Bezwzględnie wymogiem tworzenia takiej służby obarczeni są pracodawcy zatrudniający więcej niż 100 pracowników. Zadania służby bhp w zakładach do 100 pracowników mogą być natomiast powierzone pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy - w ramach tego samego stosunku pracy - lub np. zlecić je specjalistycznej firmie. W określonych przypadkach właściciel może prowadzić te sprawy sam.
Należy jednak pamiętać, że niektóre obszary związane z BHP wymagają posiadania odpowiednich kwalifikacji, nie mówiąc już o posiadaniu specjalistycznej wiedzy.
W przypadku, gdy przedsiębiorca zdecyduje się na prowadzenie spraw BHP w swojej firmie na własną rękę, musi pamiętać, że konieczne jest spełnienie warunków określonych w przepisach. Zgodnie z nimi, aby właściciel firmy mógł samodzielnie prowadzić zadania i dokumentację BHP:
- musi posiadać odpowiednie szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
- liczba zatrudnionych przez niego pracowników nie może przekraczać 10 osób,
- zatrudnia do 20 pracowników, przy czym jego działalność jest zakwalifikowana do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Kolejnym ustępstwem w zakresie BHP w małej firmie zatrudniających poniżej 20 osób jest uprawnienie uregulowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.). W myśl załącznika nr 3 wspomnianego rozporządzenia pracodawca zatrudniający do 20 pracowników powinien zapewnić im co najmniej ustępy i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków. Jeżeli na stanowiskach pracy u takiego pracodawcy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu. W tym przypadku ustawodawca przewidział pewną swobodę dla firm zatrudniających mniej niż 20 osób, gdyż takiego ustępstwa nie można stosować w zakładach zatrudniających powyżej 20 pracowników. Zakłady te nie mogą skupić w jednym pomieszczeniu miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży i umywalek.
