Artykuł 226 Kodeksu pracy nakazuje oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne mające na celu jego zmniejszenie, a także informować o tym pracowników. Obowiązek ten należy do pracodawcy, a narzędziem które pomaga mu w jego dopełnieniu jest ocena ryzyka zawodowego. Każdy nowo zatrudniony pracownik zapoznaje się z oceną ryzyka i potwierdza to, że został poinformowany o zagrożeniach występujących na jego stanowisku pracy.
Czym jest ocena ryzyka?
Według Polskiej Normy PN-N-18002 ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, które powodują straty i są związane z wykonywaną pracą. W szczególności jest to wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych powstałych w wyniku zagrożeń, które występują w środowisku pracy lub w sposobie jej wykonywania. Zatem ocenę ryzyka zawodowego można rozumieć jako sprawdzenie i ocenę wszystkich czynników zdarzeń występujących w środowisku pracy, które mogą zaszkodzić/wyrządzić krzywdę pracownikom. Ocena ta pozwala na sprawdzenie, czy zastosowano odpowiednie środki, aby zabezpieczyć pracowników przed zagrożeniami oraz pozwala na ustalenie, co jeszcze należy w tym kierunku zrobić.
Ocena ryzyka – kto ją tworzy?
Przepisy nie precyzują, kto ma badać i oceniać ryzyko w firmie. Jednak obowiązek prowadzenia dokumentacji i odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie oceny ryzyka spoczywa na pracodawcy. Gdy pracodawca dobrze zna rodzaj i technologię wykonywania pracy, może sam przeprowadzić badanie i ocenę ryzyka zawodowego. Jeżeli jednak nie ma wiedzy i praktyki w tym zakresie, może zlecić to specjaliście. Ocenę ryzyka mogą zatem wykonać pracownicy z odpowiednimi kompetencjami - specjaliści ds. BHP oraz eksperci zewnętrzni.
Jak stworzyć ocenę ryzyka?
Zalecane jest, aby ocenę ryzyka przeprowadzać w możliwie najprostszy sposób. Szczególnie ważne jest to w małych przedsiębiorstwach, w których nie występują liczne zagrożenia i można je łatwo zidentyfikować. Ocena ryzyka zawodowego sporządzana jest w formie pisemnej. Państwowa inspekcja pracy zachęca do korzystania z tworzenia oceny ryzyka zawodowego w pięciu krokach:
-
Zebranie informacji, czyli między innymi ustalenie:
-
stanowisk pracy, wykonywanych zadań i osób, które na nich pracują (czy np. są to młodociani, kobiety, osoby niepełnosprawne);
-
rodzajów urządzeń, maszyn oraz zagrożeń, jakie wiążą się z ich użytkowaniem przez pracowników;
-
czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych oraz ustalenie wyników ich pomiarów (o ile były wykonane);
-
środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, które są używane;
-
przepisów i norm dotyczących występujących stanowisk pracy.
2. Identyfikacja zagrożeń - określenie zagrożeń występujących na każdym ze stanowisk pracy (np. występowania śliskich powierzchni, ostrych krawędzi, hałasu, drgań, pracą w niewygodnej pozycji itp.)
3. Oszacowanie ryzyka - ważne jest tu wybranie odpowiedniej metody oceny ryzyka zawodowego. W zależności od potrzeb i preferencji można skorzystać z jednej z metod według polskiej normy PN-N-18002. Należą do nich między innymi:
-
Wstępna Analiza Zagrożeń (PHA),
-
Wskaźnik Ryzyka (RISC SCORE),
-
Analiza Bezpieczeństwa Pracy (JSA).
Warto też pamiętać, że niektóre czynniki środowiska pracy i rodzaje prac, takie jak czynniki chemiczne, biologiczne, ręczne prace transportowe, hałas i drgania mechaniczne posiadają określone z góry wymagania dotyczące związanej z nimi oceny ryzyka.
4. Ustalenie działań, które wyeliminują lub ograniczą ryzyko zawodowe. Najlepiej jest dążyć do całkowitego usunięcia zagrożenia, a następnie wdrożyć środki profilaktyczne (np. środki ochrony indywidualnej), które pozwolą zmniejszyć wystąpienie zdarzenia.
5. Dokumentacja wyników oceny ryzyka zawodowego - według § 39a ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dokumentacja oceny ryzyka powinna zawierać opis ocenianego stanowiska pracy, wyniki oceny ryzyka dla każdego z czynników środowiska pracy, środki profilaktyczne oraz datę oceny i osobę, która ją przeprowadziła.
Przeglądy oceny ryzyka – kiedy powinny być wykonywane?
Należy pamiętać, że ocena ryzyka zawodowego nie jest jednorazowa. Pracodawcy powinni dokonywać jej przeglądów, aby wciąż była aktualna, ponieważ ma ona uwzględnić nowe zagrożenia oraz nowe rozwiązania eliminujące lub ograniczające ryzyko zawodowe. Ocena ryzyka powinna poddawana być okresowo przeglądom oraz jeśli następują zmiany w przedsiębiorstwie w szczególności, gdy:
-
powstają nowe stanowiska pracy;
-
następują zmiany na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych),
-
zmieniły się wymagania odnoszące się do ocenianych stanowisk pracy;
-
stwierdzono, że środki ochrony są nieskuteczne lub niewłaściwe;
-
zajdzie konieczność wprowadzenia zmian w środkach ochrony, np. w wyniku badania wypadku przy pracy lub zdarzenia, które mogło do niego doprowadzić, a także badania przyczyn chorób związanych z pracą.
