Co do zasady decyzja ostateczna nie może być zmieniona. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje jednak od niej wyjątki. Przeczytaj artykuł i sprawdź, w jakich przypadkach i pod jakimi warunkami możliwa jest zmiana ostatecznej decyzji administracyjnej!
Zmiana ostatecznej decyzji administracyjnej przez organ
Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. W takim przypadku właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotychczasowej.
Ponadto ostateczna decyzja, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, pod warunkiem uzyskania zgody strony oraz jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.
W tym kontekście warto wziąć pod uwagę stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którym: „Ocena odnośnie do tego, czy strona nabyła prawa lub nie nabyła praw z decyzji ostatecznej, powinna być dokonywana na podstawie treści rozstrzygnięcia zawartego w decyzji ostatecznej, mającej stanowić przedmiot postępowania w sprawie jej zmiany lub uchylenia, co powoduje, że decyzją taką jest, […], ostateczna decyzja merytoryczna, to jest decyzja rozstrzygająca sprawę co do istoty. Za uzasadniony należy więc uznać wniosek, że strona nie nabywa prawa z decyzji ostatecznej, jeżeli decyzja ta odmawia przyznania stronie żądanych uprawnień, a decyzją ostateczną, na mocy której strona nie nabyła prawa jest także decyzja, która rozstrzyga o pozbawieniu strony posiadanych przez nią uprawnień. Co więcej, do decyzji ostatecznych, […] nie należą decyzje nakładające na stronę obowiązek, albowiem nawet te decyzje są decyzjami, na mocy których pewne osoby nabywają prawo do wykonania tylko obowiązków wskazanych w decyzji, a nie innych, a więc innymi słowy, są to decyzje, na mocy których strona nabyła prawo, albowiem «nabycie praw» może nastąpić także w decyzji nakładającej obowiązek. Tym samym, «nabycie praw», […] rozumiane jest szeroko i w tym sensie, że każde indywidualne rozstrzygnięcie prawne, które ma znamiona rozstrzygnięcia merytorycznego w sprawie i kształtuje sytuację prawną strony, należy traktować jako rozstrzygnięcie, na podstawie którego strona «nabyła prawa»” [Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 listopada 2021 roku, II GSK 1715/21].
W toku załatwiania powyższych spraw przez organy administracji nie można stosować przepisów o milczącym załatwieniu sprawy.
Stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej
Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
- wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości;
- wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
- dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco;
- została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
- była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
- w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
- zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Jeżeli nie można odnotować nieważności decyzji na skutek powyższych okoliczności, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie orzekł nieważności decyzji.
W przypadku gdy od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło trzydzieści lat, w ogóle nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.
Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten właśnie organ.
Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. Również w tym przypadku sprawa nie może zostać załatwiona milcząco przez organ.
Organ administracji publicznej, właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad będących podstawą do stwierdzenia nieważności. Na postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji służy stronie zażalenie.
Zmiana ostatecznej decyzji administracyjnej a uprawnienia ministrów i wojewody
Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa.
Uprawnienia określone powyżej przysługują także wojewodzie w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej.
Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczną decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję.
Stwierdzenie wygaśnięcia ostatecznej decyzji
Organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:
- stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony;
- została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona go nie dopełniła.
Organ uchyli natomiast decyzję, jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona tego nie zrobiła w wyznaczonym terminie.
