Prowadząc działalność gospodarczą, nie zawsze udaje się uniknąć kłopotów finansowych. Pomimo najlepszych założeń podatnicy często wpadają w długi względem organów podatkowych. W takiej sytuacji u podatnika powstają zaległości podatkowe.
Czym są zaległości podatkowe?
Zaległości podatkowe to co do zasady podatki niezapłacone w terminie. Tym samym ustawowa definicja odwołuje się więc do pojęcia podatku. Jego definicję znajdziemy w art. 6 ustawy Ordynacja podatkowa. W myśl tego przepisu podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. W świetle Ordynacji podatkowej, jeśli jest mowa o podatkach, rozumiemy przez to również:
- zaliczki na podatki;
- raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach;
- opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe.
Za zaległość podatkową uważa się nie tylko podatek niezapłacony w terminie, lecz także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, ratę podatku. Ponadto zaległością podatkowa są również niezapłacone należności z tytułu podatków, zaliczek na podatki oraz rat podatków niewpłaconych w terminie płatności przez płatnika lub inkasenta.
W przypadku powstania zaległości podatnik musi liczyć się z licznymi negatywnymi konsekwencjami:
- naliczanie, od dnia następnego po upływie terminu płatności, odsetek za zwłokę;
- możliwość ukarania podatnika karą grzywny za wykroczenie skarbowe;
- możliwość prowadzenia egzekucji zobowiązania podatkowego;
- możliwość wydania przez organ podatkowy decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta;
- możliwość wydania przez organ decyzji o odpowiedzialności osób trzecich
Ponadto podatnik może złożyć wniosek o odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę czy też wniosek o umorzenie zaległości podatkowej w całości lub w części.
Zaległości podatkowe a odsetki za zwłokę
Jedną z dotkliwych konsekwencji związanych z powstaniem zaległości podatkowych jest konieczność zapłaty odsetek. Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego. Ich stawka jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%. W przypadku odsetek podatnicy zazwyczaj mają problem z okresami, kiedy ich naliczać nie muszą.
Odsetek za zwłokę nie nalicza się:
- za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych;
- za okres od dnia następnego po upływie terminu, o którym mowa w art. 227 § 1 Ordynacji podatkowej do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy;
- za okres od dnia następnego po upływie terminu załatwienia sprawy w postępowaniu odwoławczym, do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego, jeżeli decyzja organu odwoławczego nie została wydana w terminie, o którym mowa w art. 139 § 3;
- w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu – od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania;
- jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku – Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej;
- za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania;
- za okres od dnia następnego po upływie dwóch lat od dnia złożenia deklaracji, od zaległości związanych z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami, jeżeli w tym okresie nie zostały one ujawnione przez organ podatkowy,
- w zakresie przewidzianym w odrębnych ustawach.
Zaległości podatkowe - wydanie decyzji wobec wspólników
Zasady wydawania decyzji o zaległościach podatkowych wspólników spółki cywilnej wynikają z przepisów Ordynacji podatkowej.
Przykład 1.
Spółka cywilna w wyniku dużego zadłużenia uległa likwidacji. Po zlikwidowanej spółce pozostały zaległości podatkowe. Czy w takiej sytuacji dwóch wspólników będzie ponosić odpowiedzialność za zaległości? Czy zostanie wydana decyzja określająca tę odpowiedzialność?
W myśl art. 107 § 1 Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Natomiast, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych; koszty postępowania egzekucyjnego (art. 107 § 2 pkt 2 i pkt 4 ustawy).
Odpowiedzialność podatkowa osoby trzeciej jest orzekana przez organ podatkowy w drodze decyzji. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Ponadto postępowanie to nie może zostać wszczęte przed dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego – w przypadku, o którym mowa w 108 § 3 Ordynacji podatkowej.
Stosownie do postanowień art. 115 Ordynacji podatkowej wspólnicy spółki cywilnej, jawnej i komandytowej niebędący komandytariuszami odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki lub wspólników, wynikające z działalności spółki.
Co istotne dla rozpatrywanego przypadku, powyższa zasada obowiązuje również w stosunku do byłego wspólnika, jeżeli wynikające z działalności spółki:
- zaległości podatkowe spółki oraz innych wspólników powstały z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem oraz
- zaległości wymienione w art. 52 (tj. należności podlegające zwrotowi bez wezwania) oraz art. 52a (czyli nienależnie pobrane wynagrodzenie płatnika) powstały w czasie, gdy był on wspólnikiem.
Jak to opisaliśmy powyżej, organ podatkowy musi wydać decyzję. Co istotne, w przypadku odpowiedzialności solidarnej, o której mowa powyżej, organ podatkowy nie może wybierać, przeciwko któremu podatnikowi skieruje decyzję.
W naszym przypadku dwóch wspólników odpowiada więc solidarnie za zaległości podatkowe spółki. Co ważne, orzeczenie o odpowiedzialności osób trzecich może odbyć się jedynie w postępowaniu, w którym uczestniczą wszystkie osoby będące wspólnikami spółki cywilnej w okresie powstania zaległości podatkowych.
Postępowanie kończy decyzja na podstawie przepisów o odpowiedzialności solidarnej wskazanych z imienia i nazwiska wspólników za – określone co do wielkości za dany okres rozliczeniowy – zaległości podatkowe spółki cywilnej.
Po wydaniu decyzji wspólnik może być pociągnięty do odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki. Co istotne, zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.
Podsumowując, w tym przypadku podatnik odpowiada za zaległości podatkowe spółki cywilnej solidarnie. Organ orzeka o tej odpowiedzialności w odrębnej decyzji.
