Stanowiące element składowy majątku firmowego towary handlowe mogą zostać przekazane w darowiźnie. Taką decyzję może podjąć przedsiębiorca, który dysponuje prawem własności. Warto jednak zastanowić się nad skutkami podatkowymi takiego rozwiązania. W artykule omówimy, jakie konsekwencje podatkowe niesie darowizna towarów handlowych na gruncie przepisów ustawy o VAT oraz ustawy o PIT.
Darowizna towarów handlowych na gruncie podatku VAT
W pierwszej kolejności zajmiemy się przepisami podatku VAT. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że nie tylko odpłatne czynności podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.
Jak stanowi art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika bądź jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
- wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów bądź ich części składowych.
Zatem nieodpłatne przekazanie towaru handlowego w formie darowizny podlega opodatkowaniu po łącznym spełnieniu warunków zawartych w art. 7 ust. 2 ustawy, tj. jeżeli:
- dokonujący nieodpłatnego przekazania jest podatnikiem podatku od towarów i usług,
- przekazane towary należą do jego przedsiębiorstwa,
- przedmiotem nieodpłatnego przekazania jest towar, w stosunku do którego podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tego towaru bądź jego części składowych.
Oznacza to, że darowiznę towarów uznaje się za odpłatną dostawę towarów, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z ich nabyciem, importem lub wytworzeniem, w tym części składowych.
Takie przekazanie w formie darowizny nie jest dokumentowane fakturą, ponieważ zgodnie z art. 106b ustawy o VAT faktura dokumentuje jedynie sprzedaż, czyli odpłatne zbycie towaru.
Darowiznę można natomiast potwierdzić dokumentem wewnętrznym (np. fakturą wewnętrzną).
W kwestii podstawy opodatkowania darowizny towarów handlowych należy sięgnąć do art. 29a ust. 2 ustawy o VAT, gdzie czytamy, że w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie tej dostawy towarów.
Oznacza to, że podstawą opodatkowania jest wprawdzie cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru, lecz skorygowana na dzień, w którym dochodzi do nieodpłatnego przekazania przedmiotowych towarów.
Podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów rozumiana jako cena zaktualizowana na moment dokonania nieodpłatnego przekazania towaru, czyli cena, jaką darczyńca uzyskałby za nabyty towar w dniu jego nieodpłatnego przekazania obdarowanemu. Za podstawę opodatkowania należy przyjąć cenę, jaką podatnik uzyskałby za towar handlowy w dniu jego przekazania, a nie cenę historyczną, za jaki towar kupiono.
W zakresie ewidencjonowania takiego zdarzenia w JPK VAT należy pamiętać, że nie występuje w tym przypadku faktura. Nie oznacza to jednak, że podatnik nie ma obowiązku ujęcia tego zdarzenia w części ewidencyjnej.
Zgodnie z § 10 ust. 5 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15 października 2019 roku w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług darowiznę podlegającą opodatkowaniu i udokumentowaną dowodem wewnętrznym oznacza się w pliku JPK VAT skrótem „WEW”.
W tym miejscu warto dodać, że nie ma konieczności ujmowania w JPK VAT darowizny towarów handlowych, która nie podlega opodatkowaniu (z uwagi na brak prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu).
Darowizna towarów handlowych na gruncie podatku PIT
W zakresie podatku PIT wskażmy, że darowizny nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem (art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT). Nie ma tu znaczenia, czy przedmiotem darowizny są składniki majątku firmowego, czy prywatnego.
Nie oznacza to jednak, że darowizna towarów handlowych nie wywołuje określonych skutków podatkowych.
Przede wszystkim w momencie dokonania darowizny zerwany zostaje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poniesionym wydatkiem a prowadzoną działalnością gospodarczą. To zatem oznacza, że darczyńca powinien wyksięgować z kosztów – w dacie dokonania darowizny – wartość wydatku poniesionego na zakup towarów handlowych.
Dla obdarowanego otrzymane w drodze darowizny towary handlowe nie stanowią kosztu podatkowego. Przepis art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzależnia możliwość zaliczenia wydatku w ciężar kosztów uzyskania przychodów od spełnienia m.in. warunku, że wydatek ten musi zostać poniesiony przez podatnika. W przypadku nieodpłatnej czynności, jaką jest darowizna, nie mamy do czynienia z poniesieniem żadnego wydatku. Nabycie towarów handlowych w drodze darowizny nie będzie miało charakteru odpłatnego, nie można więc mówić o „poniesieniu kosztu”.
Pomimo tego wartość towarów handlowych otrzymanych w darowiźnie należy ująć w spisie z natury.
Obdarowany zobligowany będzie ująć w remanencie początkowym towary otrzymane w drodze darowizny, a w remanencie końcowym niesprzedane na koniec roku podatkowego. Wartość tych remanentów trzeba wpisać do podatkowej księgi przychodów i rozchodów (w wartości odpowiadającej cenie zakupu towarów takich samych lub podobnych).
Nieodpłatne nabycie towarów handlowych z zamiarem ich dalszej odsprzedaży w ramach prowadzonej działalności gospodarczej należy wykazać w kolumnie 17 tej księgi.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 21 lutego 2020 roku (nr 0115-KDIT3.4011.492.2019.3.AW),
Reasumując, darowizna towarów handlowych to czynność prawna, która wywołuje określone skutki podatkowe. Nawet jeżeli jest to zdarzenie neutralne podatkowo na gruncie podatku od spadków i darowizn, to jednak mogą pojawić się określone konsekwencje w zakresie podatku VAT oraz podatku PIT.
