Umowa darowizny jest obok sprzedaży jedną z najpopularniejszych umów w Polsce. W zdecydowanej większości przypadków jej stronami są osoby fizyczne, zazwyczaj członkowie najbliższej rodziny. Czy taka umowa może być jednak zawarta również z przedsiębiorstwem? A jeśli tak, to czy stosuje się do niej wówczas jakieś szczególne przepisy? W artykule odpowiadamy czy darowizna na rzecz przedsiębiorstwa jest możliwa?
Rodzaje przedsiębiorstw w Polsce
Obecnie wykonywanie działalności gospodarczej w Polsce może odbywać się w kilku różnych formach:
rejestrowanej jednoosobowej działalności gospodarczej – przedsiębiorca jest wpisywany wówczas do CEIDG;
nierejestrowanej jednoosobowej działalności gospodarczej – przedsiębiorca nie podlega wpisowi do żadnego rejestru państwowego, jednak musi rozliczać się podatkowo od uzyskanych dochodów;
spółki prawa handlowego, która jest wpisywana do KRS – aktualnie wyróżniamy spółki jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z o.o., akcyjne;
spółki prawa cywilnego – jest to tak naprawdę umowa cywilna o szczególnym charakterze, zawiązywana przez osoby wykonujące zarejestrowaną jednoosobową działalność gospodarczą;
spółdzielni.
Każda powyższa forma wykonywania działalności gospodarczej wiąże się z konkretnymi prawami i obowiązkami istniejącymi po stronie danego przedsiębiorcy. Okazuje się, że mogą oni być stroną umowy darowizny w każdym przypadku. W zależności jednak od formy wykonywania działalności gospodarczej, umowa darowizny będzie przybierała inny kształt.
Forma umowy darowizny
Zgodnie z treścią art. 888 i 890 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.
W praktyce umowa darowizny może przybierać także formę pisemną, ustną lub dorozumianą. Jeśli przedmiotem takiego zobowiązania będzie jednak jakakolwiek nieruchomość, darowizna musi być zawarta w formie aktu notarialnego – w przeciwnym razie będzie nieważna.
Wyrok SA w Białymstoku z 19 lutego 2019 roku (sygn. akt I ACa 623/18):
Darowizna może przybrać szczególną formę, jeśli jej przedmiotem będzie przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. W takim przypadku umowa musi zostać zawarta w formie pisemnej z notarialnie poświadczonymi podpisami. Dokonanie takiej darowizny w zwykłej formie pisemnej będzie nieważne, chyba że jej przedmiot został już przekazany w ręce obdarowanego.
Darowizna na rzecz przedsiębiorstwa
Tak naprawdę polskie prawo nie wprowadza żadnych ograniczeń, jeśli chodzi o możliwość bycia obdarowanym. Przedsiębiorca może być zatem stroną umowy darowizny bez względu na to, w jakiej formie wykonuje swoją działalność. Co ważne, przedsiębiorstwo może występować także w roli darczyńcy. W każdym przypadku wiąże się to jednak z pewnymi obowiązkami o charakterze księgowym i podatkowym.
Przedsiębiorca, który otrzyma darowiznę w ramach nieodpłatnego świadczenia, powinien wykazać z tego tytułu przychód w swoich księgach podatkowych. Zgodnie bowiem z treścią art. 11 ust. 1 ustawy o podatku od osób fizycznych przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.=
Interpretacja Dyrektora IS w Bydgoszczy z 20 grudnia 2012 roku (sygn. akt ITPB3/423-608b/12/PS):
Wolne od podatku będą wyłącznie świadczenia otrzymane przez przedsiębiorcę od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn. W praktyce będzie to dotyczyć jedynie przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub tę w formie spółki cywilnej. W przypadku działalności wykonywanej w ramach spółki prawa handlowego nie można mówić bowiem o relacjach grup podatkowych – darczyńca i obdarowana spółka nigdy nie będą należeć do I lub II grupy podatkowej. Innymi słowy, wolne od podatku będą darowizny, które przedsiębiorca otrzyma od członków najbliższej rodziny – małżonka, wstępnych, zstępnych, pasierba, pasierbicy, macochy, ojczyma, rodzeństwa, zięcia, synowej lub teściów.
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie usług informatycznych otrzymuje darowiznę od swojego dziadka. Darczyńca zaznacza jednak, że darowana przez niego kwota pieniężna jest przeznaczana wyłącznie na rozwój firmy swojego wnuka, a nie na jego użytek prywatny. Czy taka darowizna powinna być wykazana w ewidencji podatkowej?
W tej sytuacji darowizna będzie wolna od podatku, choć powinna zostać ujęta w księgach podatkowych jako przychód z prowadzonej działalności.
Przykład 2.
Przedsiębiorca prowadzi działalność w formie spółki z o.o., która zajmuje się handlem importowanymi owocami. Spółka została utworzona przez 7 wspólników i jest dużą firmą od lat działającą na rynku. Mąż jednej ze wspólniczek postanowił przekazać darowiznę na rzecz spółki pod postacią krzeseł biurowych. Czy taka darowizna powinna być wykazana w ewidencji podatkowej?
Taka darowizna musi być ujęta w księgach podatkowych spółki jako osiągnięty przychód i będzie podlegała opodatkowaniu – obdarowaną w tym wypadku jest bowiem spółka, a nie wspólniczka, która jest żoną darczyńcy.
Pamiętajmy, że wartość nieodpłatnych świadczeń musi być ustalona:
według cen stosowanych wobec innych odbiorców – jeśli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia;
według cen zakupu – jeśli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione;
według wartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu – jeśli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu;
według cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia – w pozostałych przypadkach.
Otrzymanie darowizny przez przedsiębiorstwo nie rodzi jednak skutków podatkowych w podatku od towarów i usług (VAT). Darowizna dokonana na rzecz spółki nie rodzi także obowiązku podatkowego po stronie jej wspólników lub akcjonariuszy. Sama spółka będzie musiała zapłacić jednak podatek.
Pismo z 30 czerwca 2016 roku Izby Skarbowej w Katowicach (sygn. akt IBPB-2-1/4515-130/16/HK):
Podsumowanie
Darowizna dokonywana na rzecz przedsiębiorstwa jest prawnie dopuszczalna, choć w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych może wymagać implementacji otrzymanego prawa lub majątku do firmy przez obdarowanego będącego osobą fizyczną. Jeśli przedmiotem darowizny ma być część lub całość przedsiębiorstwa, umowa powinna przybrać formę pisemną z notarialnie poświadczonymi podpisami. Darowizna dokonana na rzecz przedsiębiorstwa co do zasady podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w ustawie o podatku od spadków i darowizn.
