Finansowanie Mezzanine - alternatywne finansowanie przedsiębiorstw

Coraz więcej małych i średnich przedsiębiorstw na potrzeby swojej działalności korzysta z finansowanie zewnętrznego. Formy są różne – począwszy od kredytów czy pożyczek, a skończywszy na pozyskiwaniu środków ze źródeł wysokiego ryzyka. Pojawiają się nowe możliwości, takie jak finansowanie Mezzanine. Czym jest finansowanie Mezzanine? Jakie jest jego zastosowanie? Jak wygląda Mezzanine w Europie i w Polsce? Odpowiemy w niniejszym artykule.

Czym jest finansowanie Mezzanine?

Nazwa Mezzanine pochodzi z języka francuskiego i oznacza półpiętro, miejsce łączące dwie kondygnacje. W finansach ma ona jednak inne znaczenie. Oznacza instrument pośredni pomiędzy finansowaniem dłużnym (np. zaciągnięcie kredytu), a finansowaniem kapitałowym (np. emisja akcji). 

Mezzanine posiada w swej konstrukcji cechy typowe zarówno dla długu, jak i kapitału. Kapitał Mezzanine jest hybrydową formą finansowania przedsiębiorstw. Okres finansowania Mezzanine najczęściej wynosi od 5 do 7 lat. W porównaniu z kredytem bankowym różni się tym, że spłata dokonywana jest jednorazowo – na koniec okresu kredytowania. Fundusz lub instytucja finansująca w formie Mezzanine w okresie finansowania otrzymuje wyłącznie odsetki o oprocentowaniu zbliżonym do poziomu zwykłego długu. 

To, co wyróżniania finansowanie Mezzanine, jest to charakterystyczne dla rynku kapitałowego dodatkowe wynagrodzenie dla inwestora – uzależnione od tempa rozwoju przedsiębiorstwa. Uzyskiwanie takiego wynagrodzenia pozwala inwestorowi na zapewnienie minimalnego dochodu oraz daje mu prawo do otrzymania dodatkowego zysku. Wynagrodzenie może przybierać również formę instrumentu pochodnego – warrantu dającego w przyszłości możliwość nabycia akcji po preferencyjnej cenie. 

Finansowanie Mezzanine jest odpowiedzią na lukę kapitałową w finansowaniu przedsiębiorstw. W strukturze sprawozdania finansowego – bilansu znajduje się on pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem obcym, mimo że ma ono charakter dłużnego kapitału. W przypadku Mezzanine główną formą zabezpieczenia zainwestowanych środków są przyszłe przepływy pieniężne. Przy finansowaniu przez bank banki wymagają wolnych aktywów, które będą stanowić zabezpieczenie podczas przyznawania kredytu. W przypadku finansowania Mezzanine nie jest to konieczne, dlatego okazuje się tak atrakcyjne dla przedsiębiorstw nieposiadających wolnych aktywów. W opinii banków finansowanie Mezzanine bardzo często traktowane jest jako kapitał własny kredytobiorcy, co polepsza pozycję przedsiębiorstwa w procesie ubiegania się o kredyt. Finansowanie Mezzanine skierowane jest do przedsiębiorców, których innowacyjne przedsięwzięcia inwestycyjne przekraczają ich możliwości uzyskania finansowania w banku, a także dla tych podmiotów, które chcą kupić przedsiębiorstwo i dlatego potrzebują środków na ten cel. 

Finansowanie Mezzanine przeznaczone jest do:

• wspomagania ekspansji przedsiębiorstwa poprzez fuzje i przejęcia,

• zwiększania wartości spółki przed sprzedażą jej akcji na giełdzie,

• finansowania inwestycji, które wpłyną na wzrost potencjału przedsiębiorstwa,

• wykupu udziałów od udziałowca, który postanowił opuścić spółkę.

Finansowanie Mezzanine możemy spotkać zarówno w rozwijających się branżach, jak i w stabilnych. Działa na rynkach krajów rozwijających się oraz w krajach rozwiniętych. Korzystają z niego przede wszystkim średnie firmy, osiągające przychody na poziomie kilkudziesięciu milionów złotych, oraz transnarodowe giganty, których obroty mierzy się w miliardach dolarów.

Finansowanie Mezzanine i jego zastosowanie

Finansowanie Mezzanine jest przykładem finansowania typu private equity, czyli kapitał o podwyższonym ryzyku. Ten rodzaj finansowania skierowany jest do spółek znajdujących się na różnych etapach rozwoju, funkcjonujących poza parkietem giełdowym. Czynnikami determinującym o zainteresowaniu finansowaniem Mezzanine jest jego dostępność, koszt, poziom ryzyka oraz elastyczność. Kapitał Mezzanine z uwagi na jego hybrydowy charakter ma ściśle określone wymogi względem wybieranych inwestycji. Przedsiębiorstwa, w których ma on zastosowanie, wybierane są ze względu na ich kondycję finansową oraz wielkość zapotrzebowania na kapitał. Głównym warunkiem skorzystania z finansowania Mezzanine jest perspektywa rozwoju przedsiębiorstwa – musi uwzględniać przyszłe stabilne przepływy pieniężne. Oznacza to, że w przeciwieństwie do innych źródeł finansowania dostępna jest pomimo braku standardowej zdolności kredytowej oraz zabezpieczeń na aktywach firmy.

Finansowanie Mezzanine skierowane jest zazwyczaj do dużych i średnich przedsiębiorstw. Zakres jego wykorzystania jako długoterminowej pożyczki obejmuje m.in.:

• plany przejęcia konkurencji (sfinansowania transakcji),

• wykup menedżerski przedsiębiorstwa (ang. MBO) lub wykup lewarowany (ang. LBO),

• potrzeby reorganizacji/restrukturyzacji firmy w skutek zmiany sytuacji rynkowej lub złych inwestycji,

• finansowanie pomostowe (ang. gap financing) służące poprawie struktury kapitału firmy oraz pokrycia kosztów etapu poprzedzającego upublicznienia spółki oraz pierwszej emisji akcji (ang. pre-IPO).

W spółkach prywatnych charakteryzujących się niepłynną strukturą właścicielską oraz małych publicznych finansowanie Mezzanine jest ciekawą alternatywą ze względu na możliwość uzupełnienia długoterminowego finansowania.

Jak wygląda finansowanie Mezzanine w Europie i w Polsce?

Najbardziej rozwiniętym rynkiem pod względem korzystania z finansowania Mezzanine są Stany Zjednoczone, jednakże w Europie ten rodzaj finansowania zaczyna być coraz bardziej popularny. Do 2007 roku następował bardzo szybki rozwój europejskiego rynku Mezzanine. W 2007 roku wartość takich transakcji osiągnęła najwyższy w historii poziom – prawie 13 mld euro. Po tym czasie rynek Mezzanine w Europie znacznie osłabł. Spowodowane było to światowym kryzysem finansowym. Mierząc wartością inwestycji Mezzanine, trzy największe kraje europejskie to: Wielka Brytania, Francja i Niemcy. Na 30 czerwca 2007 r. wartość tych inwestycji wyniosła 5 mld euro w tych krajach. 

Mezzanine w Polsce nie było przedmiotem badań, dlatego trudno podać jego wartość. Obecnie w Polsce udzielaniem tego typu pożyczek zajmują się głównie fundusze private equity (np. Accession Mezzanine Capital, Intermediate Capital Group). Z taką ofertą zaczynają wychodzić również banki, np. BRE Bank SA. – mBank SA.

Na polskim rynku, zwłaszcza projektów deweloperskich, oprócz finansowania bankowego coraz większą rolę odgrywają obligacje korporacyjne. Finansowanie Mezzanine jest ciągle stosunkowo mało popularne w naszym kraju, głównie ze względu na ograniczoną liczbę aktywnych funduszy dłużnych oraz wymóg znacznej kwoty minimalnej. W Polsce rynek tego kapitału dopiero się rozwija. Udzielaniem tego typu finansowania zajmują się głównie fundusze private equity i fundusze Mezzanine. Podmioty udostępniające tego rodzaju kapitał realizują projekty o podwyższonym ryzyku w sytuacji, gdy bank komercyjny ze względu na ryzyko lub brak zabezpieczeń odmawia udzielenia finansowania lub gdy uzyskane środki są niewystarczające do realizacji zamierzeń spółki. Mezzanine pojawia się również w ofercie największych banków oferujących finansowanie projektów o podwyższonym ryzyku.

Accession Mezzanine Capital III L.P. to najsilniejszy fundusz działający w obszarze finansowania Mezzanine w Polsce – specjalizuje się w inwestycjach typu Mezzanine oraz private equity. Fundusz inwestuje w spółki o średniej kapitalizacji, nie inwestuje za to w nieruchomości – przedsięwzięcia deweloperskie. Dąży do inwestowania w przemysł wytwórczy, inżynieryjny, przemysł lekki, usługi, opiekę zdrowotną, telekomunikację, media i technologię, handel detaliczny i towary konsumpcyjne oraz materiały budowlane oraz sektor spożywczy. Fundusz woli inwestować w krajach, które przystąpiły do ​​Unii Europejskiej począwszy od 2004 roku lub są obecnymi lub przyszłymi kandydatami do Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Europy Środkowej i Wschodniej, Ukrainy, Rosji, Czech, Węgier, Polski, Słowacji, Rumunii, Bułgarii, Rumunii i krajów bałkańskie. Zazwyczaj inwestuje od 10 mln EUR (wartość inwestycji w USD – 12,64 mln USD) do 50 mln EUR (wartość inwestycji w USD – 63,23 mln USD) w przedsiębiorstwach, których wartości wynoszą od 50 mln EUR do 300 mln EUR, wartości sprzedaży wynoszą od 30 mln EUR do 300 mln EUR, a EBITDA wynosi od 4 mln EUR do 50 mln EUR.

Zrealizowane inwestycje dzięki finansowaniu Mezzanine w Polsce to m.in.:

• Dominium – pizzerie (2013, mezzanine)

• Diagnostyka – testy kliniczne (2011)

• Masterlease – zarządzanie flotą pojazdów (2010, LBO)

• Disa (2008, mezzanine, LBO) 

• Med – usługi z zakresu ochrony zdrowia (2004, 2007, 2008, mezzanine, zrealizowano) 

• Solaris Bus & Coach – producent pojazdów (2005, mezzanine, zrealizowano)

• Zaberd S.A. – znaki drogowe (2005, mezzanine, zrealizowano) 

• SAD Sp. z o.o. – dystrybutor Apple (LBO)

Mimo że finansowanie jest mało rozpowszechnione w Polsce, to jedna z lepszych alternatyw na rozwój przedsiębiorstwa w fazie dojrzałości i dalszego wzrostu firmy.