Definicja eksportu usług nie została sprecyzowana w przepisach dotyczących podatku VAT. W praktyce przez to pojęcie rozumie się wszystkie usługi, wykonywane przez podatnika polskiego na rzecz kontrahentów, którzy mają swoją siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, zamieszkania albo pobytu poza granicami Polski. Eksportowanie usług nakłada na przedsiębiorcę pewne obowiązki w kwestii opodatkowania - na szczęście, nie są one aż tak skomplikowane.
Obowiązek podatkowy przy eksporcie usług
Obowiązek opodatkowania eksportowanych usług podatkiem VAT opiera się przede wszystkim na art. 28b ustawy o VAT, zgodnie z którym miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. W praktyce oznacza to, że bez względu na fakt, czy usługa świadczona jest na terytorium Polski, czy też poza jej granicami, podmiotem właściwym do uiszczenia podatku będzie odbiorca usługi.
Powyższy zapis odnosi się jednak tylko do firm. Jeśli polskiemu przedsiębiorcy zdarzy się świadczyć usługi na rzecz zagranicznego podmiotu niebędącego firmą, wtedy obowiązek opodatkowania usługi spoczywa po jego stronie, jako usługodawcy. Założenie takie wynika z przepisu 28c ustawy.
Dodatkowo, ustawa o VAT poza powyższym podziałem miejsc opodatkowania ze względu na rodzaj odbiorcy wyróżnia wyjątki, dotyczące charakteru świadczonej usługi. Dotyczą one:
- nieruchomości - zgodnie z art. 28e miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami - w tym także świadczonych przez rzeczoznawców, pośredników w obrocie nieruchomościami, usług zakwaterowania w hotelach lub obiektach o podobnej funkcji (ośrodki wczasowe, miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi), użytkowania i używania nieruchomości oraz usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych (np. usług architektów i nadzoru budowlanego), jest miejsce położenia nieruchomości,
- transportu pasażerów - zgodnie z art. 28f ust. 1 w takim przypadku miejscem świadczenia usługi jest kraj, w którym transport się odbywa, z uwzględnieniem przejechanych kilometrów,
- wstępu na imprezy - zgodnie z art. 28g ust 1 - np. kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, w tym targi, wystaw, oraz usług pomocniczych, związanych z usługami wstępu na te imprezy - w tym przypadku miejscem opodatkowania jest miejsce, w którym zdarzenia faktycznie się odbywają,
- usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki itp.oraz usług pomocniczych do tych usług - zgodnie z art. 28g ust. 2, miejscem ich opodatkowania jest miejsce, gdzie działalność taka jest faktycznie wykonywana,
- usług restauracyjnych i cateringowych - zgodnie z art. 28i - ich miejscem opodatkowania jest miejsce faktycznego ich świadczenia,
- usług krótkoterminowego wynajmu środków transportu - zgodnie z art. 28j, tutaj miejscem właściwym do opodatkowania jest miejsce, w którym te środki transportu są rzeczywiście wydawane do dyspozycji usługobiorcy,
- usług turystycznych - zgodnie z art. 28n - miejscem opodatkowania jest kraj, w którym usługodawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania.
Oprócz miejsca opodatkowania przy eksporcie usług istotne jest także określenie momentu, w którym powstaje obowiązek podatkowy. Jak wynika z art. 109 ust. 3a, w przypadku usług określonych w art. 28b, obowiązek podatkowy ustala się zgodnie z art. 19 ust. 19a ustawy. W związku z tym, w przypadku eksportu usług obowiązek podatkowy, co do zasady, powstanie z chwilą wykonania usługi.
Stawki podatku
Podczas sprzedaży usług poza granice kraju, polski przedsiębiorca stosuje, co do zasady, stawkę “nie podlega”. Warunkiem niezbędnym do zastosowania takiej stawki jest jednak prowadzenie ewidencji dla celów VAT.
Jeśli brak jest w firmie takiego rejestru, oznacza to, że przedsiębiorca korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT. W takiej sytuacji natomiast będzie on zobowiązany do opodatkowania usługi zgodnie ze stawkami, obowiązującymi na terytorium jego kraju.
Dokumentacja eksportu usług
W przypadku eksportu usług poza granice Polski podatnik nie dysponuje dokumentacją analogiczną do np. dokumentu SAD, potwierdzającego wywóz towarów poza granice kraju oraz Wspólnoty. Jak w takim razie udokumentować wykonanie usługi poza granicami kraju?
Duże znaczenie w tym przypadku ma faktura, dokumentująca eksport usług. Na takim dokumencie na zawiera się stawki VAT ani należności wraz z podatkiem - jedynie kwotę netto. Natomiast dodatkowym elementem jest fraza “odwrotne obciążenie”.
Ponadto warto zadbać, aby posiadać dodatkowe dokumenty na temat przeprowadzonej transakcji - dowody wpłat, wyciągi bankowe czy też umowy, zawarte z zagranicznym kontrahentem w kwestii świadczonej usługi.
