Intercyza a prowadzenie własnej firmy - warto wiedzieć

Intercyza stanowi szczególny rodzaj umowy majątkowej zawartej pomiędzy małżonkami, w której najczęściej para umawia się na wyłączenie wspólności majątkowej małżeńskiej. Można wyróżnić różne rodzaje intercyzy, w skład której mogą wchodzić różne majątki obu małżonków.
Jeśli na przykład małżonkowie zdecydują się podpisać intercyzę przed zawarciem związku małżeńskiego, każdy z nich będzie miał swój odrębny majątek. W przypadku gdy małżonkowie podpiszą umowę w trakcie trwania małżeństwa, może zdarzyć się, że będą posiadać co najmniej trzy różne majątki, tj. odrębne sprzed małżeństwa, majątek wspólny i majątek powstały po dacie podpisania intercyzy. Intercyza a prowadzenie własnej firmy - dowiedz się więcej!

Majątkowa umowa małżeńska została uregulowana w Ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej kro). Zgodnie z art. 47 kro małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Intercyza służy zatem zabezpieczeniu interesów małżonków np. przed przyszłymi długami czy egzekucją z majątku osobistego jednego z nich. W przypadku, w którym małżeństwo posiada wspólny majątek, wierzyciel będzie mógł egzekwować wierzytelność przedmiotów wchodzących w skład majątku małżonka przedsiębiorcy, jeśli ten wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania, z którego powstał dług.

Odpowiedzialność małżonka przedsiębiorcy we wspólności majątkowej

Jeśli małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej, żona może odpowiadać za długi męża prowadzącego firmę, jednak istotne jest, czy wyraziła zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. Mąż, analogicznie, może odpowiadać za długi żony, która prowadzi działalność gospodarczą. Warto podkreślić, że zgoda powinna być wyrażona w formie pisemnego dokumentu lub dokonana w sposób dorozumiany (tj. pokazanie woli stron poprzez zachowanie, np. gesty, mowę ciała, które ujawniają zgodę). Do zgody małżonka na zaciągnięcie przez współmałżonka np. kredytu mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące oświadczeń woli. Zgoda może być wyrażona przed realizacją zobowiązania, równocześnie z jego realizacją lub po tym czasie.

Należy podkreślić, że w takiej sytuacji wierzyciel może zaspokoić dług jedynie z majątku osobistego przedsiębiorcy i majątku wspólnego małżonków. Majątek osobisty małżonka przedsiębiorcy jest bezpieczny i wierzyciel nie może zaspokoić długu z przedmiotów wchodzących w jego skład. Zgoda małżonka przedsiębiorcy na zaciągnięcie zobowiązania złożona w niewłaściwej formie nie uchroni przed egzekucją i wierzyciel będzie mógł egzekwować dług z jego majątku osobistego.

Intercyza a prowadzenie własnej firmy - co w przypadku, gdy mąż wziął kredyt bez zgody żony?

Zgodnie z art. 41 kro, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika:

• z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej;

• z korzyści uzyskanych z jego praw;

• jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw (art. 41 § 3 kro).

W przypadku wydania przez sąd klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi przedsiębiorcy wyłącznie co do majątku firmowego, który wchodzi również w skład małżeńskiego majątku wspólnego, egzekucją będą objęte także przedmioty majątkowe z firmy, mimo braku istnienia zgody małżonka.

Rozdzielność majątkowa

Rozdzielność majątkowa to majątkowy „układ małżeński”, w którym nie występuje wspólny majątek małżonków w sensie prawnym. Para, która decyduje się na rozdzielność majątkową, będzie posiadała dwa odrębne majątki osobiste, którymi samodzielnie dysponuje. Małżonkowie mogą oczywiście posiadać wspólne rzeczy, przy czym udział w prawie własności nieruchomości czy ruchomości będzie ustalony w ułamkach, w uzgodnionej pomiędzy parą wysokości. Każdy z nich może też rozporządzać własnym udziałem zgodnie ze swoją wolą.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym wraz z zawarciem małżeństwa powstaje wspólność majątkowa. W przypadku decyzji o ustanowieniu rozdzielności majątkowej para może jednak jeszcze przed ślubem zawrzeć umowę przed notariuszem, w której ustali swoje warunki majątkowe. Umowa o rozdzielności majątkowej może również zostać stworzona po zawarciu związku małżeńskiego. W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później (art. 51 kro).

Warto wspomnieć, że rozdzielność majątkową może również przeprowadzić sąd, ale niezbędne jest występowanie ważnych powodów. Do takiej sytuacji dochodzi wówczas, gdy małżonkowie nie mogą porozumieć się w sprawach majątkowych. Sąd bada przyczyny, które wpływają na niemożność zarządzania majątkiem przez jednego z małżonków i orzeka o rozdzielności majątkowej.

Czy podpisywać intercyzę, gdy małżonek zakłada działalność gospodarczą lub jednoosobową spółkę z o.o.?

Majątkowa umowa małżeńska może być korzystna w sytuacji, gdy jeden z małżonków w relacjach biznesowych odpowiada całym swoim majątkiem (np. jako członek zarządu w spółce z o.o. lub w przypadku jednoosobowej spółki z o.o.). W celu zabezpieczenia majątku własnego może wówczas przenieść cały majątek na drugiego małżonka. W ten sposób majątek zostanie zabezpieczony przed egzekucją wierzycieli, jednak takie rozwiązanie wymaga ogromnego zaufania w związku małżeńskim.

Co do zasady, wierzyciel może dochodzić wierzytelności z majątku wspólnego małżonków, w skład którego wchodzą jedynie wynagrodzenie za pracę, z umów zleceń, z praw autorskich i rzeczy wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeśli wierzyciel chciałby dochodzić z całości majątku wspólnego małżonków, w pierwszej kolejności musiałby wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności z majątku również drugiego małżonka.

Innym sposobem dochodzenia wierzytelności z majątku wspólnego jest wykazanie, że małżonek wyraził zgodę na określone zobowiązanie, z którego środki wchodzą w skład majątku. Ponadto wierzyciel może wystąpić z roszczeniem o ustalenie przymusowej rozdzielności majątkowej wobec małżonków, a następnie przeprowadzić podział majątku i odzyskać długi.

Warto również wskazać, że w przypadku, w którym dłużnik pełni funkcję prezesa w spółce, wierzyciel w oparciu o postępowanie sądowe z art. 299 Kodeksu spółek handlowych może dochodzić zaspokojenia długów z jego majątku osobistego. Intercyza nie uchroni majątku małżonka będącego przedsiębiorcą przed wierzycielami, ponieważ – jak widać powyżej – istnieją inne przepisy umożliwiające dochodzenie wierzytelności od dłużnika.

Jeśli małżonkowie podpiszą intercyzę, mimo istnienia długu, komornik będzie mógł dochodzić należności z majątku, jaki istniał przed podpisaniem małżeńskiej umowy majątkowej. W sytuacji, w której dług powstał już po podpisaniu intercyzy, komornik będzie mógł zatem dochodzić należności wyłącznie z majątku osobistego małżonka.

Przykład 1.

Pani Magdalena prowadziła działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży artykułów do salonów fryzjerskich. Po urodzeniu dziecka postanowiła powierzyć prowadzenie firmy mężowi, panu Michałowi. Kilka lat wcześniej małżeństwo podpisało intercyzę z rozdzielnością majątkową, przy czym majątek firmy w całości należał do pani Magdaleny. Mąż pani Magdaleny nie miał doświadczenia w prowadzeniu firmy tego typu i spowodował znaczne jej zadłużenie. Pomiędzy małżeństwem nastąpił konflikt i postanowili o separacji. W powyższej sytuacji pani Magdalena w całości odpowiada własnym majątkiem za długi spowodowane wobec wierzycieli przez jej męża.

Warto jeszcze wspomnieć o ryzyku, jakie niesie za sobą przeniesienie majątku własnego przedsiębiorcy do majątku drugiego małżonka w obawie przed nagłymi egzekucjami. Takie działanie można zaskarżyć poprzez skorzystanie z instytucji skargi pauliańskiej. Wierzyciele, którzy wniosą powyższe powództwo i udowodnią, że czynność prawna została dokonana w celu ukrycia majątku przed ich zaspokojeniem, zostanie uznana przez sąd za czynność bezskuteczną. Będzie wówczas możliwe wystąpienie o nadanie klauzuli wykonalności i przeprowadzenie postępowania windykacyjnego z majątku, który bezprawnie został przeniesiony na współmałżonka.

Podsumowując, należy podkreślić, że intercyza jest majątkową umową małżeńską, która nie zawsze zabezpieczy małżonków przed egzekucją długów. W przypadku gdy wierzyciele będą domagać się zwrotu zadłużenia, ważne jest ustalenie, kiedy intercyza została podpisana: czy miało to miejsce przed powstaniem długu, czy też dług powstał już po. Jeśli dług powstał po podpisaniu intercyzy, wówczas wierzyciel będzie mógł dochodzić należności wyłącznie z majątku osobistego przedsiębiorcy. Egzekucja z majątku wspólnego małżonków nie będzie możliwa. W sytuacji, w której intercyza została podpisana, mimo wcześniejszego istnienia długu, majątek małżonka dłużnika będzie mógł być poddany egzekucji. Komornik będzie mógł jednak dochodzić zaspokojenia długu z przedmiotów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Warto pamiętać, że podstawą odpowiedzialności zadłużonego małżonka z majątku wspólnego jest zgoda współmałżonka na zaciągnięcie kredytu. Taka sytuacja będzie miała miejsce przy ustawowym ustroju wspólności majątkowej. Należy pamiętać, że z majątku osobistego współmałżonka zaspokojenie wierzycieli nie będzie możliwe.