Jakie są obowiązki środowiskowe przedsiębiorców?

Prowadzenie działalności gospodarczej zawsze wiąże się z konkretnymi obowiązkami po stronie przedsiębiorcy. W rzeczywistości dotyczą one różnych dziedzin życia, w tym tak ważnej kwestii, jaką jest ochrona środowiska naturalnego. Sprawdźmy zatem, jakie są więc obowiązki środowiskowe przedsiębiorców.

Gospodarka odpadami a działalność gospodarcza

Spora część działalności gospodarczych wykonywanych w Polsce wiąże się z produkcją oraz świadczeniem usług, które powodują powstanie tzw. odpadów środowiskowych. Mówimy tu oczywiście o przedsiębiorstwach, które wskutek swoich działań mogą zanieczyszczać przyrodę, tworząc m.in. materiały i płyny produkcyjne, które są następnie uwalniane do środowiska.

Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom takich działań, polski ustawodawca wprowadził przepisy regulujące zasady gospodarki odpadami na terenie Polski. Pamiętajmy, że pojawiły się one także wskutek regulacji Unii Europejskiej, która wymusza od państw członkowskich przestrzeganie przepisów środowiskowych.

Polscy przedsiębiorcy, którzy wytwarzają odpady przemysłowe, zobowiązani są do spełnienia szeregu różnych obowiązków, głównie natury administracyjnej. Od 2021 roku zobowiązania tego rodzaju będą wykonywane przez elektroniczny system BDO. To jednak niejedyne środowiskowe obowiązki przedsiębiorców, znajdziemy bowiem wśród nich także konieczność uiszczania opłat:

• za emisję zanieczyszczeń,
• za korzystanie ze środowiska.

BDO

Podstawowym obowiązkiem środowiskowym sporej części przedsiębiorców jest dokonywanie sprawozdań środowiskowych w ramach systemu BDO (Bazy Danych Odpadkowych). Jest to rejestr, w którym umieszczane są dane podmiotów, których działalność związana jest z szeroko rozumianym gospodarowaniem odpadami.

Zgodnie z regulacją Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach obowiązek rejestracji w BDO dotyczy przedsiębiorców, którzy:

• wytwarzają odpady oraz prowadzą ewidencję odpadów;
• wprowadzają na terytorium kraju produkty w opakowaniach, oleje smarowe, baterie lub akumulatory, pojazdy, sprzęt elektryczny lub elektroniczny;
• importują lub produkują opakowania i/lub towary w opakowaniach, kupują je w ramach transakcji wewnątrzwspólnotowych (od firm z terytorium UE);
• prowadzą działalność w formie sklepów lub hurtowni, które udostępniają swoim klientom torebki foliowe podlegające opłacie recyklingowej. Pamiętajmy jednak, że do rejestru nie zalicza się toreb bardzo lekkich o grubości poniżej 15 mikrometrów tzw. zrywek, które służą jako opakowanie żywności sprzedawanej luzem oraz są wydawane ze względów higienicznych.

Elektroniczny system BDO został stworzony tak, że każdy zobowiązany do sprawozdawczości i opłat za wykorzystywanie odpadów produkcyjnych może samodzielnie ustalać terminy swoich powinności względem właściwych organów administracyjnych. Innymi słowy, po dokonaniu rejestracji na stronie BDO przedsiębiorca zyskuje dostęp do swojego panelu użytkownika, dzięki któremu może załatwić wszelkie formalności związane z danym obowiązkiem środowiskowym. System informuje także o terminach obowiązkowych sprawozdań, wysokości ewentualnych opłat środowiskowych oraz sposobie ich uiszczania. Użytkownik ma także możliwość uzyskania pomocy on-line w przypadku natrafienia na jakikolwiek problem. Od 2021 roku wszelkie czynności związane z BDO muszą być dokonywane wyłącznie za pośrednictwem e-platformy BDO – zastąpiła ona dotychczasową tradycyjną formę papierowego załatwiania tego rodzaju spraw.

Obowiązki w zakresie emisji zanieczyszczeń

Każde przedsiębiorstwo, które ogrzewa swoją siedzibę albo korzysta w swojej działalności z samochodów spalinowych, zobowiązane jest do rejestracji w Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Jednocześnie musi rozliczać się z zanieczyszczeń, które wyprowadzane są do środowiska naturalnego wskutek prowadzonej działalności gospodarczej.

Podstawowym obowiązkiem każdej firmy zarejestrowanej w KOBiZE jest składanie raportów dotyczących emisji szkodliwych substancji lotnych do środowiska. Przedsiębiorcy muszą zrobić to do końca lutego każdego roku, przy czym raport musi obejmować dane emisyjne za ubiegły rok kalendarzowy – raport za emisje z 2020 roku musi być więc złożony najpóźniej 28 lutego 2021 roku.

Przedsiębiorca jest zobowiązany do podania następujących informacji:

• danych przedsiębiorstwa;
• miejscach korzystania ze środowiska, gdzie prowadzona jest działalność powodująca emisje;
• urządzeniach, których eksploatacja powoduje emisje;
• instalacjach, źródłach powstawania i miejscach emisji;
• środkach technicznych mających na celu zapobieganie lub ograniczanie emisji;
• wielkościach emisji;
• wielkościach produkcji oraz charakterystyce surowców i paliw towarzyszących emisjom;
• pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;
• odstępstwach od dopuszczalnych wielkości emisji;
• oddziaływaniu na środowisko instalacji i urządzeń spalania lub współspalania odpadów, niezbędne do realizacji obowiązków sprawozdawczych wynikających z przepisów prawa międzynarodowego lub przepisów prawa Unii Europejskiej;
• przedsięwzięciach inwestycyjnych, terminach ich realizacji oraz prognozowanych wielkościach emisji z tych przedsięwzięć lub sprawnościach redukcji emisji albo stężeniach substancji w gazach odlotowych planowanych do osiągnięcia w wyniku realizacji tych przedsięwzięć.

Obowiązki w zakresie korzystania ze środowiska

Kolejnym obowiązkiem środowiskowym przedsiębiorcy jest tzw. ROP (Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta). Co prawda będzie on działał w pełni dopiero od 2023 roku, jednak część przepisów regulujących ten system obowiązuje już od 1 stycznia 2021 roku. ROP zostanie wprowadzony do Polski na zalecenie organów Unii Europejskiej.

Podstawowym założeniem ROP jest przeniesienie odpowiedzialności finansowej na producentów odpadów opakowaniowych. W praktyce firmy wytwarzające opakowania i produkty sprzedawane w opakowaniach mają uczestniczyć w kosztach ich utylizacji w wysokości 80%. Pozostałe 20% takich kosztów będzie pokrywane przez samorządy lub Skarb Państwa.

Najogólniej rzecz ujmując, po wdrożeniu ROP w pełnym zakresie przedsiębiorcy, których produkcja będzie generowała odpady przemysłowe, zostaną zobowiązani do uiszczania stosownych opłat środowiskowych. Rządzący zapowiadają, że koszty te będą opłacane w formach kaucyjnych – jeśli przedsiębiorca wyprodukuje mniej szkodliwych towarów, część pieniędzy wpłaconych jako zaliczka na ROP zostanie mu po prostu oddana. Jeżeli jednak produkcja będzie większa niż zapłacona kaucja, przedsiębiorca będzie musiał liczyć się z obowiązkową dopłatą.

W 2021 roku system ROP nie zacznie działać na pełnych obrotach, głównie na skutek opóźnień legislacyjnych spowodowanych pandemią koronawirusa. Obecnie przedsiębiorcy zachęcani są do bieżącego sprawdzania wytycznych ROP – zakresu produktów i towarów odpadowych, które będą wiązały się z koniecznością uiszczania nowej opłaty kaucyjnej. Po wdrożeniu wszystkich odpowiednich regulacji prawnych przedsiębiorcy będą musieli przejść przez procedurę rejestracyjną podobną do zapisywania się w BDO lub KOBiZE. Szacuje się, że nie najprędzej może to nastąpić dopiero z końcem 2021 roku.

Obowiązki środowiskowe przedsiębiorców

Przedsiębiorcy, których działalność wiąże się z pośrednim lub bezpośrednim oddziaływaniem na środowisko naturalne, zobowiązani są w głównej mierze do rejestracji w odpowiednich systemach, składania okresowych raportów (sprawozdań) z zakresu swojej działalności oraz uiszczania stosownych opłat środowiskowych. Podstawowymi systemami, w których muszą figurować takie firmy, są BDO, KOBiZE, a także ROP, który zacznie funkcjonować najprawdopodobniej już od 2023 roku.