Prowadząc działalność gospodarczą, w celu zmniejszenia wartości podatku VAT do zapłaty, przedsiębiorcy stosują niedozwolone praktyki jakimi są fałszowanie faktur lub wystawianie fikcyjnych faktur. Od 1 marca 2017 roku weszły w życie nowe regulacje, zaostrzające dotychczasowe sankcje skutkiem czego – uszczuplając wartość zobowiązania podatkowego z tytułu VAT – przedsiębiorcy mogą podlegać karze pozbawienia wolności nawet na okres 25 lat. Od czego zależy wysokość kary za wystawianie fałszywych faktur? Sprawdźmy!
Jakie są kary za użycie bądź wystawianie fałszywych faktur?
Zgodnie z art. 270a kodeksu karnego, sankcje mogą zostać nałożone na przedsiębiorców, którzy użyli jako autentycznej, fakturę przez nich podrobioną, przerobioną lub poświadczającą nieprawdę. W sytuacji gdy taka faktura zostanie wykazana w rejestrze VAT, na podstawie którego określana jest wartość zobowiązania podatkowego lub kwota podlegająca do zwrotu, wynikająca ze złożonych deklaracji, na przedsiębiorcę może zostać nałożona kara pozbawienia wolności. Wysokość sankcji uzależniona jest od kwoty fałszywej faktury (faktur).
„§ 1. Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2".
Przykład 1.
Pan Jan prowadzi sklep spożywczy i w czerwcu 2021 roku otrzymał fakturę za zakup towarów, której wartość netto wynosi 1000 zł, a wartość VAT 230 zł. Aby uniknąć zapłaty podatku VAT w związku z uzyskaniem przychodu, znacznie przekraczającego wartość poniesionych kosztów, Pan Jan postanowił przerobić otrzymaną fakturę, zmieniając jej wartość netto na 10 000 zł i 2300 zł VAT. W związku z tym, obniżył podatek VAT który podlega wpłacie do urzędu. Jaka kara grozi za przerobienie w ten sposób faktury?
Przerobienie faktury, które skutkuje obniżeniem podstawy opodatkowania, podlega karze na podstawie art. 270a kodeksu karnego. W związku z tym, że kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego nie przekroczyła małej wartości, przerobienie faktury przez Pana Jana będzie podlegało karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
W myśl art. 271a Kodeksu karnego, w sytuacji gdy przedsiębiorca wystawi fałszywą fakturę, skutkiem czego będzie zaniżenie wysokości zobowiązania podatkowego lub działanie to będzie miało wpływ na zwiększenie kwoty nadpłaty podatku, wynikającej ze złożonej deklaracji – podlega on karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
„§ 1. Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Zarówno w sytuacji gdy przedsiębiorca używa jako autentyczną, podrobioną lub przerobioną fakturę oraz jeżeli wystawia fałszywą fakturę, przedsiębiorca może podlegać karze pozbawienia wolności od 5 do 25 lat. Sankcja ta może zostać nałożona jeżeli wartość fałszywej faktury przekracza 10 mln. zł.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013 roku (sygn. II KK 20/13) możemy przeczytać, że: „(...)osoba, która tworzy lub współtworzy podmiot gospodarczy jedynie w celu wykorzystania procedury zwrotu nadpłaconego VAT i podejmuje działania dla osiągnięcia tego celu przez nabywanie lub podrabianie dokumentów związanych z tym podatkiem, przedkładając je następnie odpowiedniemu organowi skarbowemu, bez prowadzenia poza tym jakiejkolwiek działalności gospodarczej rozliczanej ze Skarbem Państwa, dopuszcza się przestępstwa powszechnego, o jakim mowa w art. 286 § 1 k.k., a nie przestępstwa skarbowego z art. 76 § 1 k.k.s.(...)”. Wyrok sądu jest potwierdzeniem, że wystawianie fałszywych faktur jest jednoznaczne z popełnieniem przestępstwa.
Przykład 2.
Pani Anna prowadząca firmę XYZ, która na podstawie umowy zawartej z kontrahentem dokonuje samofakturowania, aby uniknąć zapłaty podatku VAT w związku z uzyskaniem przychodu znacznie przekraczającego wartość poniesionych kosztów, postanowiła wystawić fakturę w wartości netto 10 000 zł i 2300 zł VAT, dokumentującą dostawę towarów która nie miała miejsca. W związku z tym obniżyła podatek VAT, który podlega wpłacie do urzędu. Jaka kara grozi za wystawienie fałszywej faktury?
Wystawienie fałszywej faktury, które skutkuje obniżeniem podstawy opodatkowania, podlega karze na podstawie art. 271a kodeksu karnego. W związku z tym, że kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego nie przekroczyła małej wartości, na panią Annę może zostać nałożona kara pozbawienia wolności do lat 3.
Czy omyłkowo wystawiona faktura podlega karze za fałszowanie faktur?
Zawierając transakcje z innymi podmiotami, przedsiębiorcy mogą nieświadomie stać się ofiarą oszustów podatkowych. Może również wystąpić jedna z częstszych sytuacji, w których przedsiębiorca omyłkowo wystawi fakturę. Warto podkreślić, że przedsiębiorcy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności dopiero w momencie udowodnienia ich celowego działania. W związku z tym podatnicy, którzy wystawili fakturę przez pomyłkę, po dopełnieniu odpowiednich czynności nie muszą obawiać się, że zostanie na nich nałożona kara pozbawienia wolności. Celowość działania przedsiębiorcy może zostać potwierdzona poprzez zeznania świadków, korespondencje e-mail lub inne dokumenty, które stanowią potwierdzenie, że podatnik był świadomy nieprawidłowości wystawionej faktury. Dlatego też nawet w sytuacji gdy przedsiębiorca, który otrzymał fakturę od innego podmiotu i ustalając zobowiązanie podatkowe posłużył się fałszywą fakturą, nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności karnej jeżeli nie zostanie udowodnione jego celowe działanie. W momencie samodzielnego wykrycia nieprawidłowości, podatnik powinien dokonać korekty deklaracji VAT, wpłacić na konto urzędu zaległość oraz ewentualne odsetki podatkowe, a także złożyć tzw. czynny żal.
Jaka jest odpowiedzialność karna za wystawianie fałszywych faktur?
Przedsiębiorca wystawiający fałszywą fakturę może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej jak również karno-skarbowej. Wystawianie fałszywych faktur jest jednoznaczne z przestępstwem karno-skarbowym. Ma to związek z tym, że podatnik świadomie uszczupla wartość podlegającego wpłacie zobowiązania podatkowego.
„§ 1. Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
§ 2. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
§ 3. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.”
W myśl art. 53 § 14 kodeksu karnego skarbowego, za małą wartość uważa się kwotę która nie przekroczyła, w czasie popełnienia czynu zabronionego, dwustu krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (w 2021 roku wartość minimalnego wynagrodzenia wynosi 2800 zł).
Ustawodawca w art. 53 § 15 kodeksu karnego skarbowego wskazał definicję określenia dużej wartości, jest to bowiem kwota, która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza pięćset krotną wysokość minimalnego wynagrodzenia.
Jeżeli natomiast w czasie popełnienia czynu zabronionego wartość przekracza tysiąc krotną wysokość minimalnego wynagrodzenia, to w myśl art. 53 § 16 kodeksu karnego skarbowego mamy do czynienia z kwotą o wielkiej wartości.
Zgodnie z art. 8 par. 1 kodeksu karnego skarbowego, jeżeli dany czyn zabroniony podlega karom nałożonych odrębnymi przepisami, zastosowanie ma każdy z tych przepisów. Czytając dalej, art. 8 par. 2 wprowadza ograniczenie, zgodnie z którym wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar. Dodatkowo, jeżeli oprócz kary najsurowszej, czyn zabroniony podlega również karze grzywny z kilku tytułów, może ona zostać nałożona, jednak nie w łącznej wysokości, a jedynie jako najsurowsza z nich.
Przykład 3.
Pan Jan prowadzący firmę XYZ, celowo nie złożył w maju 2021 pliku JPK_V7. Po zakończonej kontroli podatkowej, pan Jan przerobił jedną z faktur kosztowych zwiększając jej wartość netto z 1000 zł na 10 000 zł i wartość podatku VAT z 230 zł na 2300 zł. Pan Jan złożył zaległą plik JPK_V7 za maj, w której wykazał zaniżoną wartość podatku VAT. W związku z celowym niezłożeniem pliku JPK w terminie, została nałożona kara grzywny w wysokości 1000 zł. Dodatkowo organy podatkowe wykryły fakt przerobienia faktury, skutkiem czego na pana Jana została nałożona kara pozbawienia wolności w wymiarze 6 miesięcy. Czy pomimo nałożenia kary pozbawienia wolności pan Jan ma obowiązek uiścić nałożoną karę grzywny?
Zgodnie z art. 8 par. 2 kodeksu karnego skarbowego, jeżeli czyn podlega kilku karom jednocześnie, wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar. Należy jednak pamiętać, że oprócz najsurowszej kary może zostać nałożona jednocześnie kara grzywny, w związku z czym oprócz kary pozbawienia wolności, pan Jan ma obowiązek zapłaty nałożonej na niego kary grzywny.
