Jakie są terminy płatności w transakcjach handlowych? Warto wiedzieć

Od 1 stycznia 2020 roku obowiązuje znowelizowana Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, której tytuł został zmieniony i od wskazanej powyżej daty brzmi: Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Nowelizacja miała na celu jeszcze intensywniej skłonić przedsiębiorców do regulowania swoich należności w stosownych, to jest – co do zasady – nie dłuższych niż 60-dniowych terminach. Terminy płatności w transakcjach handlowych - w niniejszym artykule przedstawione zostaną pokrótce najistotniejsze rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę w znowelizowanej ustawie.

Wskazać przy tym należy, iż rozwiązania przedstawione poniżej nie dotyczą sytuacji, w której dłużnikiem jest podmiot będący podmiotem leczniczym.

Zasady ustalania i terminy płatności w transakcjach handlowych – nowe definicje mikro, małego i średniego, a także dużego przedsiębiorcy

Przy zdefiniowaniu pojęć mikro, małego i średniego oraz dużego przedsiębiorcy ustawodawca posłużył się definicjami ustalonymi w załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014. 

Celem wprowadzenia przedmiotowych definicji jest ograniczenie możliwości, aby zastosować określone terminy płatności w transakcjach handlowych, w stosunku do konkretnej kategorii przedsiębiorców. Zmiany wprowadzone w tym zakresie widoczne są w szczególności w stosunkach pomiędzy podmiotami posiadającymi status dużego przedsiębiorcy a przedsiębiorstwami małymi oraz średnimi, gdzie jedna ze stron stosunku ma znacznie silniejszą pozycję rynkową, w konsekwencji czego ustawodawca decyduje się na podjęcie kroków mających wyrównać szansę obu podmiotów. Poniżej, przedstawiono terminy płatności w transakcjach handlowych, w zależności od wielkości stron transakcji.

Ustawodawca pozostawił zalecenie stosowania terminu płatności, który nie przekracza 30 dni, jednakże – w ślad za nowym brzmieniem art. 5 omawianej ustawy – w przypadku gdy umowa stron przewiduje termin płatności przekraczający 30 dni, wierzyciel po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia oraz prawidłowego dostarczenia dokumentu księgowego jest uprawniony do domagania się uiszczenia przez dłużnika odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych do dnia zapłaty, jednak nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.

Ponadto zgodnie z art. 7 ust. 2a przedmiotowej ustawy w przypadku gdy dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, natomiast wierzycielem mikro, mały lub średni przedsiębiorca, strony nie będą mogły ustalić terminu płatności dłuższego niż 60 dni liczonego od dnia prawidłowego doręczenia dokumentu księgowego dłużnikowi. W sytuacji gdy strony ustalą, iż zapłata ma nastąpić w kilku częściach, terminy płatności w transakcjach handlowych liczony jest dla każdej części osobno.

Kolejną ciekawą nowością w zakresie omawianej ustawy jest wprowadzona regulacja art. 7 ust. 3a, zgodnie z którym wierzyciel ma prawo do odstąpienia od umowy bądź jej wypowiedzenia, w przypadku gdy terminy płatności w transakcjach handlowych, który został określony w umowie, przekracza 120 dni, licząc od dnia prawidłowego doręczenia dłużnikowi dokumentu księgowego potwierdzającego wykonanie usługi lub dostawę towaru.

Nowa wysokość rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z tytułu nieuregulowanej faktury

Dotychczasowe brzmienie ówczesnego art. 10 ustawy o terminach zapłaty wskazywało, iż wierzycielowi od dnia uzyskania uprawnienia do naliczania odsetek (a więc dnia po upływie terminu płatności) przysługuje uprawnienie do żądania od dłużnika równowartości kwoty 40 euro z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Przedmiotowe świadczenie przysługiwało wierzycielowi bez konieczności dodatkowego wzywania dłużnika do zapłaty.

Od 1 stycznia 2020 roku, wzorując się na rozwiązaniach obowiązujących m.in. w Wielkiej Brytanii, wprowadzono trzy wysokości kwoty rekompensaty, które przysługują wierzycielowi w zależności od wartości świadczenia pieniężnego będącego podstawą naliczanej rekompensaty. Co to w praktyce oznacza dla uczestników transakcji?

W przypadku gdy wierzyciel zrealizował ciążące na nim świadczenie, jednak druga strona transakcji nie uregulowała obciążających go należności w stosownym terminie, wierzycielowi przysługuje rekompensata w wysokości odpowiednio:

1. 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 zł;
2. 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł;
3. 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 zł.

Zakaz zbywania prawa do rekompensaty

Wraz z wejściem w życie znowelizowanych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych zniesiona została zbywalność roszczenia dotyczącego rekompensaty. W konsekwencji powyższego od 1 stycznia 2020 roku wierzyciel, któremu przysługuje rekompensata z tytułu wierzytelności, której dłużnik nie uregulował w ustalonym przez strony terminie płatności, ma prawo zbyć przedmiotową wierzytelność, jednakże bez możliwości jednoczesnego zbycia rekompensaty do rzeczonej wierzytelności. Powyższe rozwiązanie jest ściśle związane z faktem, iż rekompensata jest świadczeniem ubocznym w stosunku do należności głównej, a wprowadzenie przez ustawodawcę rzeczonego zakazu ma na celu zachowanie równowagi pomiędzy dwoma świadczeniami.

Zakaz umownego wyłączenia prawa do rekompensaty i odsetek

Dla zabezpieczenia interesów wierzyciela oraz wprowadzenia swego rodzaju mobilizacji dla dłużników do regulowania obciążających ich zobowiązań ustawodawca wprowadził zakaz wyłączenia prawa do rekompensaty. W konsekwencji powyższego strony nie będą mogły wyłączyć ani też ograniczyć uprawnień wierzyciela w zakresie przysługującej mu rekompensaty. Wprowadzenie odmiennych uregulowań do treści umowy będzie prowadziło do uznania rzeczonych zapisów za nieważne, w konsekwencji czego w ich miejsce będą miały zastosowanie przepisy znowelizowanej Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych

Do 31 grudnia 2019 roku wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosiła 9,5%. Po wejściu w życie nowych przepisów ich wysokość wzrosła o dwa punkty procentowe do 11,5% (wyjątkiem jest sytuacja, gdzie dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – tu wysokość odsetek pozostaje bez zmian).

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, iż zmiany zaproponowane przez ustawodawcę nie ograniczyły się jedynie do literalnego brzmienia nazwy ustawy, ale w sposób znaczący ukierunkowane są na polepszenie sytuacji wierzycieli w stosunkach pomiędzy profesjonalnymi podmiotami. Znaczna część nowych rozwiązań wpływa również na wzmocnienie pozycji przedsiębiorców z sektora małych i średnich firm, które niewątpliwie w sposób najbardziej dotkliwy odczuwały skutki opóźnień płatniczych, przy czym wobec faktu, że przy ustalaniu statusu przedsiębiorcy należy brać pod uwagę istniejące powiązania kapitałowe i osobowe, może okazać się, że nie wszystkie małe i średnie przedsiębiorstwa będą mogły skorzystać z nowych regulacji.