Przedsiębiorcy świadczący swoje usługi na rynkach zagranicznych w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej mogą trafić na kontrahentów, którzy nie regulują w terminie swoich zobowiązań. W jaki sposób przedsiębiorca może odzyskać należne środki od kogoś, kto wykonuje swoją działalność za granicą, a jedynymi informacjami o tym zagranicznym przedsiębiorcy są jego dane osobowe i rachunek bankowy? Jakie długi można odzyskać, korzystając z europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym? Czy jest to instytucja tylko dla przedsiębiorców? Na czym polega transgraniczne odzyskiwanie małych długów? Na te pytania odpowiedź znajduje się w dalszej części artykułu.
Europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym
Z samego tytułu rozporządzenia wynika, że w postępowaniu tym zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy będący wierzycielami mogą dochodzić swoich należności, które powstały z tytułu umów i porozumień cywilnych lub handlowych. Nie będzie zatem możliwe dochodzenie jakichkolwiek roszczeń alimentacyjnych (rodzinnych), ubezpieczeniowych, skarbowych, administracyjnych czy związanych z ubezpieczeniami. Będzie to zaś miało zastosowanie do wszelkiego rodzaju umów, w szczególności sprzedaży, zlecenia, dzieła, dostawy, robót budowlanych, umów o współpracę i wielu innych, zarówno nazwanych, jak i nienazwanych.
Z nazwy aktu notarialnego wynika także, że w wyniku rozstrzygnięcia ustanowione będzie zabezpieczenie na rachunku bankowym dłużnika, a celem tego postępowania jest ułatwienie dochodzenia roszczeń wierzycieli, przy założeniu, że roszczenia mają charakter transgraniczny.
Transgraniczne odzyskiwanie małych długów - definicje
Aby opisać procedurę transgranicznego odzyskiwania małych długów, niezbędne jest wyjaśnienie definicji, które dla laika mogą być niezrozumiałe. Prawidłowa znajomość definicji jest niezbędna dla ustalenia, czy nasza sprawa jest sprawą transgraniczną i czy możliwe jest wydanie w niej nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym.
„Sprawa transgraniczna” to taka, w której rachunek lub rachunki bankowe mające zostać objęte nakazem zabezpieczenia, zatem należące do dłużnika, są prowadzone w państwie członkowskim innym niż:
-
państwo członkowskie sądu, do którego zwrócono się z wnioskiem o wydanie nakazu zabezpieczenia
lub
-
państwo, w którym wierzyciel ma miejsce zamieszkania.
Przykład 1.
Jan Kolarz zajmuje się sprzedażą rowerów na rynek niemiecki. 20 marca 2019 roku sprzedał 15 rowerów przedsiębiorcy Mariusovi Schwarzowi. Strony umówiły się, że zapłata za towar zostanie przelana do 15 kwietnia 2019 roku. 30 kwietnia nadal nie otrzymano środków. Jan Kolarz może zatem złożyć wniosek o zabezpieczenie rachunku bankowego w sądzie w Polsce, bo rachunek dłużnika prowadzi bank z siedzibą w Niemczech.
„Rachunek bankowy” oznacza każdy rachunek, który zawiera środki i jest prowadzony przez bank na zlecenie dłużnika lub na zlecenie osoby trzeciej działającej w imieniu dłużnika. Dodatkowo należy wskazać, że instytucja zabezpieczenia ma na celu uniemożliwienie przelewania środków tak przez dłużnika, jak również przez osoby upoważnione do konta, czy na stałe zlecenia na rzecz innych podmiotów, opłacanie rat pożyczek, kredytów – zabezpiecza bowiem odpływ środków z konta dłużnika.
„Orzeczenie” to każde orzeczenie wydane przez sąd państwa członkowskiego, niezależnie od nazwy – wyrok, postanowienie, zarządzenie, łącznie z postanowieniem w przedmiocie ustalenia kosztów lub wydatków.
„Ugoda sądowa” to takie porozumienie-ugoda, które jest zatwierdzone przez sąd państwa członkowskiego albo takie, które jest zawarte w trakcie procesu sądowego przed sądem.
„Państwo członkowskie wydania” oznacza państwo członkowskie, w którym został wydany nakaz zabezpieczenia.
„Państwo członkowskie wykonania” oznacza państwo członkowskie, w którym prowadzony jest rachunek bankowy, który ma zostać zabezpieczony.
Podstawy wydania nakazu zabezpieczenia
Wierzyciel może uzyskać nakaz zabezpieczenia rachunku bankowego:
-
przed wszczęciem postępowania w sprawie głównej – o zapłatę – przeciwko dłużnikowi albo na jakimkolwiek etapie postępowania do czasu wydania orzeczenia lub sporządzenia ugody sądowej;
-
po uzyskaniu orzeczenia, ugody lub dokumentu urzędowego w państwie członkowskim, na mocy którego dłużnik jest zobowiązany do zapłaty roszczenia;
-
gdy wykaże istnienie ryzyka, że bez zabezpieczenia późniejsze zaspokojenie roszczenia przeciwko dłużnikowi będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione.
Porównując to do polskiej procedury, można wskazać, iż jest podobne do wniosku o zabezpieczenie powództwa, który można złożyć zarówno przed wszczęciem postępowania, jak również w toku sprawy.
Złożenie wniosku po zakończeniu postępowania polubownego lub sądowego jest zaś podobne do złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji z rachunku bankowego dłużnika.
Obowiązki wierzyciela związane z wnioskiem o wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia
Wniosek o wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia sporządzany jest na formularzu urzędowym dostępnym na stronie internetowej www.e-justice.europa.eu i należy złożyć go we właściwym sądzie. W treści formularza wskazane są podstawy, które pomogą wierzycielowi ustalić ten sąd. Ponadto niezbędne jest przedłożenie wystarczających dowodów na to, że istnieje pilna potrzeba zastosowania środka zabezpieczającego w formie europejskiego nakazu zabezpieczenia rachunku bankowego. Należy udowodnić, że bez zabezpieczenia późniejsze dochodzenie roszczeń wobec tego dłużnika będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione. Może to być na przykład:
-
wskazanie, że dłużnik pozbywa się majątku;
-
wskazanie, że dłużnik notorycznie, bez realnych powodów, próbuje przedłużyć termin spłaty, powołując się na nieistniejące przesłanki;
-
wskazanie, że dłużnik ogłasza upadłość lub w inny sposób planuje zakończyć prowadzoną działalność gospodarczą z uwagi na brak środków.
Jeśli wniosek składany jest przed wszczęciem postępowania w sprawie głównej, należy także udowodnić roszczenie – za pomocą dokumentów (na przykład umowy, faktury, wezwania do zapłaty, korespondencji z dłużnikiem). Równocześnie w terminie 30 dni od daty złożenia wniosku albo 14 dni od daty wydania nakazu zabezpieczenia rachunku bankowego – w zależności od tego, która z dat jest późniejsza – należy wszcząć postępowanie w sprawie oraz poinformować o tym sąd, który rozpoznaje wniosek.
Jeżeli taka informacja nie zostanie przekazana sądowi, nakaz zabezpieczenia rachunku bankowego zostaje uchylony lub wygasa.
Przykład 2.
15 czerwca 2019 roku Marian Popławski złożył wniosek o wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia rachunku bankowego Stana Ilica, Chorwata. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał nakaz zabezpieczenia 5 lipca 2019 roku. Termin na poinformowanie sądu wynosi odpowiednio: do 15 lipca 2019 roku z uwagi na dzień złożenia wniosku lub do 19 lipca 2019 roku z uwagi na dzień wydania nakazu. W tym przypadku Marian Popławski będzie musiał złożyć pozew oraz poinformować o tym Sąd Rejonowy w Bydgoszczy do 19 lipca 2019 roku, jako że jest to data późniejsza.
Czy wskazanie rachunku bankowego dłużnika jest obowiązkowe?
Skoro nakaz zabezpieczenia rachunku bankowego dłużnika dotyczy właśnie numeru konta kontrahenta, wydaje się, że niezbędne jest podanie jego numeru rachunku. Oszczędza to czas i umożliwia szybsze uzyskanie nakazu zabezpieczenia. Jeśli numer rachunku nie jest znany, można podawać wszelkie informacje, które wierzyciel posiada – nazwę, adres banku itd.
Ułatwienie dla wierzycieli jest przewidziane w przepisach i dotyczy tych, którzy uzyskali już orzeczenie, dokument urzędowy lub dysponują stosowną ugodą i dopiero po tym fakcie składają wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia rachunku bankowego dłużnika. Mogą oni bowiem zwrócić się do sądu, w którym złożyli wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia, aby ten skierował się do odpowiedniego organu do spraw informacji w państwie członkowskim, w którym prowadzony jest rachunek dłużnika, o uzyskanie informacji niezbędnych do zidentyfikowania banku i rachunku lub rachunków, które są dla niego prowadzone w danym państwie członkowskim. O informacje można wnioskować, co do zasady, gdy orzeczenia są wykonalne.
Po uzyskaniu informacji przez organ zagraniczny jest ona niezwłocznie przekazywana do sądu, który wnosił o jej udzielenie.
Jeżeli nie uda się pozyskać informacji o rachunku, organ informuje o tym sąd, który odrzuca wniosek w całości i zwraca wierzycielowi wszystkie wpłacone przez niego na poczet sprawy kwoty.
Dłużnik jest informowany o tym, że organy podały jego numer rachunku do sądu, dopiero po 30 dniach. Celem takiego odroczenia powiadomienia jest niedopuszczenie do tego, aby wczesne poinformowanie zagroziło skuteczności nakazu zabezpieczenia rachunku bankowego. Gdyby dłużnik o tym wiedział, wysoce prawdopodobne jest, że niezwłocznie przelałby środki na rachunki osób trzecich lub fizyczne wybrał je z konta.
Regulacja jest bardzo potrzebna – prawidłowo realizuje cele, dla których została powołana, jednak aktualnie w Polsce jest mała świadomość ich istnienia. Należy to zmieniać, bowiem środki te często umożliwiają uzyskanie zasobów jeszcze przed wszczęciem procesu albo niedługo po nim, gdy dłużnik orientuje się, że zablokowano rachunek bankowy – który często służy mu do opłacania rat, wypłaty wynagrodzeń pracownikom, opłacania materiałów, podwykonawców – bez którego jego działalność gospodarcza de facto nie jest możliwa do prowadzenia.
