Kontrahenci zawierający umowy dotyczące dostawy towarów, często zastrzegają określone kary umowne odnośnie sprzedaży wadliwych egzemplarzy. Wysokość kar może być dowolnie określona przez strony, w związku z czym poniesiony na ich zapłatę wydatek może okazać się sporym obciążeniem finansowym. W związku z tym powstaje pytanie, czy rekompensata wypłacana za wadliwy towar z tytułu kar umowy, może pomniejszyć zobowiązanie podatkowe jako koszt uzyskania przychodu?
Jaka jest kara za wadliwy towar?
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w jednoznaczny sposób odnoszą się do kwestii uznawania za koszt wydatków poniesionych w związku z karą za wadliwy towar. Jak bowiem stanowi art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy, nie uważa się za koszt uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów, albo wykonanych robót i usług. W rezultacie rekompensata wypłacana za wadliwy towar przekazany kontrahentowi została definitywnie wyłączona z katalogu kosztów uzyskania przychodów.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że zgodnie z przyjętą przez organy podatkowe wykładnią, nie stanowią również kosztów podatkowych wydatki poniesione na kary umowne, wynikłe z nieracjonalnego działania podatnika, niezachowania przez niego należytej staranności lub zaniedbania. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29 marca 2017 roku, nr 2461-IBPB-1-1.4510.1.2017.2.BK:
„Zauważyć przy tym należy, że zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, mogą podlegać wyłącznie te kary umowne, których zapłata oparta jest na obiektywnych przesłankach, wskazujących, że podmiot zobowiązany do jej uiszczenia dochował należytej staranności, tj. podjął wszelkie działania stanowiące podstawę prawidłowej realizacji. Zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, nie mogą podlegać bowiem te kary umowne, których powstanie było następstwem celowego (świadomego) działania podatnika lub wynikało z jego zaniedbań, czy też niewłaściwego rozumienia zapisów umów z kontrahentami. Nie można bowiem na Skarb Państwa przerzucać odpowiedzialności za zaniedbania podmiotu gospodarczego (ryzyko gospodarcze) związane z realizacją umów (np. zatrudnieniem niewystarczającej ilości pracowników posiadających konieczne do wykonania usługi kwalifikacje, zawarcie niekorzystnej umowy, brak analizy treści umów przed ich podpisaniem)”.
Jakie są koszty uboczne związane z wymianą towaru na wolny od wad?
Rekompensata przekazana nabywcy za dostarczenie wadliwej partii produktów, nie stanowi kosztów uzyskania przychodu. Pojawia się jednak pytanie, w jaki sposób, należy kwalifikować wydatki poniesione w związku z działaniami reklamacyjnymi, polegającymi na wymianie towaru na wolny od wad.
Tego rodzaju wydatki nie zostały wymienione w negatywnym katalogu kosztów wyłączonych z rozliczenia podatkowego. W konsekwencji podatnik może ująć w kosztach podatkowych wszelkie nakłady, poniesione w związku z wymianą wadliwego towaru na nowy.
To korzystne dla podatników stanowisko, potwierdzają urzędy skarbowe. Przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 27 czerwca 2014r., nr IBPBI/2/423-365/14/BG stwierdził, że:
„Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że koszty związane z reklamacjami jakościowymi odlewów, obejmujące zapłacone odbiorcy odlewów koszty robocizny poniesionej przez odbiorcę w toku procesu technologicznego obróbki odlewów do momentu ujawnienia się wady jakościowej odlewów, selekcji i złomowania wadliwych odlewów u odbiorcy oraz koszty związane z usuwaniem wad fizycznych odlewów przez odbiorcę, poniesione przez Spółkę w związku z "reklamacją jakościową", stanowią koszty uzyskania przychodu, gdyż zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodu albo zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów”.
Przykład 1.
Przedsiębiorca produkujący sprzęt elektroniczny, podpisał duży kontrakt z hurtownikiem. Po realizacji pierwszej partii zamówienia okazało się, że część dostarczonego sprzętu jest wadliwa. W związku z tym przedsiębiorca musiał zapłacić karę umowną w kwocie 200 000 zł. Wartości rekompensaty podatnik nie może ująć jako koszt podatkowy. Dodatkowo w ramach podpisanej umowy, przedsiębiorca zobowiązał się do naprawy części wadliwego sprzętu, wymiany pozostałego na wolny od wad oraz dostarczenia go do hurtownika na swój koszt. Ogół wydatków związanych z działaniami reklamacyjnymi, wynosił 300 000 zł. Wydatek ten pozostaje w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i może zostać w całości zaliczony do kosztów uzyskania przychodu.
Na marginesie należy wskazać, że kosztem uzyskania przychodu może być wydatek poniesiony na wykonanie zastępcze obowiązków reklamacyjnych.
Przykład 2.
Przedsiębiorca produkujący maszyny rolnicze dostarczył wadliwą partię dla swojego kontrahenta. W zakresie obowiązków, które nakłada na niego udzielona gwarancja, zobowiązany był do naprawy wadliwych maszyn. Czynność naprawy przedsiębiorca zlecił firmie zewnętrznej. Za wykonaną usługę, przedsiębiorca zapłacił 100 000 zł. Cały ten wydatek podatnik może ująć jako koszt uzyskania przychodów.
Rekompensata wypłacana za wadliwy towar - czy jest przychodem?
Przedsiębiorca ponoszący wydatek w związku z wypłaconą karą umowną, nie ma możliwości ujęcia tego nakładu jako kosztu podatkowego. Inaczej jednak wygląda sytuacja po stronie przedsiębiorcy otrzymującego rekompensatę. Takie przysporzenie stanowi bowiem przychód podatkowy, kwalifikowany jako pochodzący ze źródła pozarolniczej działalności gospodarczej.
W myśl art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się otrzymane kary umowne. Przedsiębiorca otrzymujący tego rodzaju przychód, powinien go rozpoznać w dniu faktycznego otrzymania, a więc w dniu wpływu kary umownej na jego rachunek.
