Proces ściągania długów może przybierać różne formy. Wierzyciele tak naprawdę mogą w tym zakresie skorzystać z trzech opcji: prywatnego dochodzenia spłaty zaległej należności, założenia sprawy sądowej (uwzględniającej komornicze postępowanie egzekucyjne), a także zlecenie działań firmie windykacyjnej. Ostatnie dwa sposoby są najbardziej popularne, czy jednak zakres uprawnień firm windykacyjnych jest taki sam jak komornika lub sądu? Okazuje się, że nie do końca.
Kiedy można dochodzić wykonania zobowiązania?
Zacznijmy od tego, że wierzyciel może żądać od swojego dłużnika wykonania zobowiązania w chwili jego wymagalności. O tym, kiedy taki moment następuje, decyduje najczęściej treść zawartej umowy.
Wymagalność roszczenia jest kluczowa dla możliwości dochodzenia realizacji zobowiązania zarówno na drodze prywatnej, jak i sądowej. Innymi słowy, przed powstaniem wymagalności zobowiązania, wierzyciel nie może skutecznie dochodzić jego realizacji przez dłużnika. Równie istotne jest to, że po nadejściu dnia wymagalności roszczenia, wierzyciel może rozpocząć naliczanie odsetek ustawowych.
Roszczenie staje się wymagalne w dniu, w którym dłużnik może spełnić ciążące na nim świadczenie zgodnie z treścią istniejącego zobowiązania.
Przykład 1.
Strony zawarły umowę sprzedaży, w której określiły, że kupujący zapłaci sprzedającemu dopiero 1 czerwca 2020 roku. Wymagalność tego świadczenia pojawi się więc dopiero wraz z nadejściem tej daty. To oznacza, że sprzedawca może skutecznie żądać zapłaty za towar dopiero od 1 czerwca 2020 r. Przed tą datą kupujący nie musi realizować swojego zobowiązania.
Wymagalność zobowiązania a możliwość dochodzenia roszczeń
Wymagalność zobowiązania jest zatem kluczowym elementem umożliwiającym każdemu wierzycielowi domagać się realizacji istniejącego zobowiązania.
Żądanie spełnienia długu może wiązać się ze świadczeniem usług przez firmę windykacyjną. Ta opcja jest wybierana przez wierzycieli w dwóch przypadkach:
-
przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego (jest to tzw. etap przedsądowy),
-
zamiast skierowania sprawy do sądu.
Pierwsza sytuacja pojawia się najczęściej, gdy niewykonane lub nienależycie wykonane zobowiązanie jest stosunkowo świeże, tzn. od dnia wymagalności roszczenia upłynęło niewiele czasu, a cały dług nie uległ jeszcze przedawnieniu.
Druga możliwość jest wykorzystywana, gdy zobowiązanie jest już przedawnione, a wierzyciel wie, że na drodze sądowej nie uda mu się uzyskać korzystnego dla siebie wyroku. Pamiętajmy, że przedawnione zobowiązanie co prawda nadal istnieje, jednak dłużnik może skutecznie odmówić jego wykonania (w takim przypadku droga sądowa lub komornicza nie będzie w ogóle pomocna).
Zakres uprawnień firm windykacyjnych
Firmy windykacyjne nie są organami egzekucyjnymi – do nich należą wyłącznie sądy i komornicy. To z kolei sprawia, że windykatorom nie przysługują takie same uprawnienia jak organom państwowym.
W praktyce znaczna część firm windykacyjnych wprowadza w błąd zarówno swoich klientów (wierzycieli), jak i dłużników, przeciwko którym podejmują określone czynności. Pamiętajmy, że windykatorzy mają mocno ograniczone pole działania, nawet jeśli twierdzą coś przeciwnego.
Firma windykacyjna może podejmować czynności, które będą zmierzały do spełnienia świadczenia przez dłużnika. Jej działania mogą w zasadzie istnieć niezależnie od tego, czy w danej sprawie toczy się jakiekolwiek postępowania sądowe. W rzeczywistości jednak windykacja odbywa się niejako zamiast sprawy sądowej – wpływ na taki stan rzeczy ma z pewnością czas (windykatorzy działają z reguły dużo szybciej niż sąd czy komornik).
Kierując sprawę do windykacji, musimy pamiętać, że podmiot zajmujący się tego rodzaju usługami może:
-
wysyłać wezwania do zapłaty lub informacje o stanie zadłużenia danej osoby,
-
powoływać się w swoich działaniach na podstawę istniejącego zobowiązania – np. na umowę sprzedaży, zlecenia, o dzieło oraz na dane wierzyciela, który jest klientem danej firmy,
-
informować dłużnika o aktualnym stanie zadłużenia, istniejących i narastających odsetkach, terminie i sposobie uregulowania zobowiązania, a także o podejmowanych czy planowanych czynnościach w danej sprawie – np. skierowaniu jej na drogę postępowania sądowego w sytuacji, gdy dłużnik nie zechce uregulować swojej zaległości.
Na tym w zasadzie kończy się zakres uprawnień firm windykacyjnych. Niestety w praktyce windykatorzy bardzo często nadużywają swoich kompetencji i nierzadko zachowują się jak komornicy podczas postępowania egzekucyjnego, a tego bezwzględnie nie wolno im robić.
Czego nie może firma windykacyjna?
Firmy windykacyjne bazują niestety na niewiedzy dłużników, szczególnie gdy dane zobowiązanie uległo już przedawnieniu. Warto zaznaczyć, że nawet częściowa realizacja przedawnionego długu oznacza przyznanie się do odpowiedzialności – w takim przypadku dług będzie musiał zostać uregulowany w całości, nawet jeśli przedawnił się wiele lat temu.
Firmy windykacyjne stosują środki na granicy prawa albo całkowicie sprzeczne z obowiązującymi przepisami. Czego zatem nie wolno windykatorowi? Nie może on:
-
dokonywać zajęcia jakiekolwiek składnika majątkowego dłużnika, w tym środków zgromadzonych na rachunkach bankowych – taka kompetencja przysługuje wyłącznie komornikowi w ramach toczącego się postępowania egzekucyjnego,
-
nachodzić dłużnika w jego miejscu zamieszkania lub pracy, nękać go telefonami, mailami, SMS-ami lub pismami – dotyczy to również członków rodziny i znajomych dłużnika. Naruszanie miru domowego przez windykatora jest całkowicie zabronione – dłużnik może w takim wypadku wezwać policję,
-
żądać wyjawienia majątku przez dłużnika lub występować do organów państwowych z wnioskiem o ujawnienie informacji w tym zakresie,
-
zastraszać dłużnika skutkami niewykonania zobowiązania w terminie.
Co zrobić, gdy firma windykacyjna narusza prawo?
Działania firm windykacyjnych są dosyć skuteczne. Jest tak dlatego, że dłużnicy nie wiedzą o przysługujących im uprawnieniach.
Jeśli windykator zachowuje się jak komornik, warto przypomnieć mu, że nie ma takich uprawnień, a jego działanie stanowi poważne naruszenie prawa. Dotyczy to w szczególności przypadków, gdy firma windykacyjna regularnie nęka dłużników telefonami, pismami lub osobistymi kontaktami.
W przypadku, gdy zdaniem dłużnika dochodzi do naruszenia jego dóbr osobistych, natomiast windykator nie reaguje na upomnienia, dobrym rozwiązaniem jest sporządzenie oficjalnego pisma, w którym zaznaczymy, że dane zobowiązanie nie istnieje lub uległo już przedawnieniu, a przez to nie zostanie zrealizowane.
Warto poinformować także o tym, że w przypadku dalszego nękania, dłużnik skieruje sprawę do Urzędu Ochrony Danych Osobowych i poinformuje o naruszeniu przepisów RODO przez firmę windykacyjną.
Dłużnik może sporządzić tego rodzaju pismo samodzielnie – nie ma obowiązku korzystania w tym zakresie z usług profesjonalnego prawnika.
Oczywiście, jeśli zobowiązanie danej osoby jest prawdziwe i nie uległo jeszcze przedawnieniu, natomiast firma windykacyjna ogranicza się w swoich działaniach do przysługujących jej kompetencji, to takie pismo będzie bezcelowe.
Sąd, komornik czy windykator – co powinien wybrać wierzyciel?
Dochodzenie należności, które nie uległy jeszcze przedawnieniu, nie jest prostym zadaniem – szczególnie jeśli dotyczy to zobowiązań o sporej wartości.
Wierzyciel ma możliwość skorzystania z drogi sądowej lub pomocy firmy windykacyjnej (także w tym samym czasie). Zaletą postępowania sądowego lub komorniczego jest większa formalność przy załatwieniu danej sprawy – dłużnicy znacznie lepiej reagują na wszelkie wezwania kierowane z sądu lub od komornika.
Wadą takiej opcji jest jednak czas realnego odzyskania długu i jego wysokość – sprawy mogą trwać kilka lat, z kolei wierzyciel nie uzyska zapłaty w pełnej wysokości (część ściągniętego zobowiązania będzie pokrywała wydatki sądowe i komornicze).
Wierzyciel może jednak skorzystać z pomocy firmy windykacyjnej – tego rodzaju podmioty działają znacznie szybciej, choć też pobierają pewien procent od ściągniętej od dłużnika sumy (tutaj również nie uda nam się wyegzekwować 100% przysługującego nam roszczenia).
Wadą firmy windykacyjnej może być jednak jej agresywny sposób działania – znaczna część tego rodzaju podmiotów wykonuje swoje czynności z przekroczeniem obowiązujących przepisów prawa. To z kolei naraża wierzyciela na ewentualną odpowiedzialność odszkodowawczą względem dłużnika, szczególnie jeśli jest on świadomy, jaki jest zakres uprawnień firm windykacyjnych. W takim przypadku wierzyciel straci pieniądze w związku z wynajęciem windykatora.
