Karuzela podatkowa, czyli kto bierze udział w przestępstwie podatkowym

Budżet państwa szczególnie narażony jest na wyłudzenia dotyczące podatku VAT. Jednym z najpoważniejszych oszustw są transakcje karuzelowe dokonywane między podmiotami pochodzącymi z państw członkowskich. Czym jest zatem karuzela podatkowa i jaki jest jej mechanizm działania? Jakie podmioty biorą udział w takich transakcjach i jakich przestępstw się dopuszczają? Sprawdzamy!

Karuzela podatkowa – czym jest? 

Karuzela podatkowa to zjawisko, w którym podmioty zawierają upozorowane transakcje handlowe, a ich przedmiotem sprzedaży najczęściej są towary o znacznej wartości i niewielkich gabarytach. W ten sposób firmy biorące udział w transakcjach wyłudzają naliczony podatek VAT i wnioskują do urzędów o wysokie zwroty, podczas gdy na wcześniejszych etapach transakcji podatek ten nie został odprowadzony do urzędu.

Kto bierze udział w transakcjach karuzelowych? 

W transakcjach dokonywanych w ramach karuzeli VAT mogą brać udział zarówno podatnicy świadomi popełnienia czynu zabronionego, jak i zupełnie nieświadomi. 

Zgodnie z art. 4 § 2 i § 3 kks czyn zabroniony wykonany jest umyślnie w sytuacji, gdy sprawca ma zamiar taki czyn popełnić lub przewiduje możliwość jego popełnienia i godzi się na to.

Natomiast za czyn zabroniony spowodowany nieumyślnie uważa się działanie sprawcy niemające na celu popełnienie czynu. Sprawca popełnia go jednak w wyniku niezachowania należytej staranności i ostrożności przy zawieraniu transakcji, mimo że jego popełnienie mógł przewidzieć. 

Należy zatem pamiętać, że nawet nie będąc świadomym udziału w transakcjach karuzelowych, podatnik może stać się ich uczestnikiem, a w konsekwencji może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.

Jak działają karuzele podatkowe?  

Do transakcji karuzelowych dochodzi pomiędzy kilkoma podmiotami z minimum dwóch różnych państw członkowskich. Na poniższym przykładzie został przedstawiony mechanizm, w jakim działania karuzela podatkowa w transakcjach dokonywanych między trzema firmami. 

1. Upozorowana polska firma X dokonuje sprzedaży towarów polskiej firmie Y. Sprzedaż taką dokumentuje fakturą VAT. 

2. Towary wraz z fakturą trafiają do polskiej firmy Y. Ta odlicza naliczony podatek VAT i wpłaca firmie X należność wynikającą z faktury (wraz z podatkiem VAT). 

3. Następnie kontrahent Y sprzedaje towar firmie Z do innego kraju UE, wykazując stawkę VAT 0% z tytułu wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. 

4. Wówczas nabywca towarów – kontrahent Z – ponownie sprzedaje towary firmie X, wykazując w ten sposób dwie wewnątrzwspólnotowe transakcje. 

5. Podmiot X kupuje towar i ponownie dokonuje jego sprzedaży firmie Y, co powoduje, że sytuacja się powtarza, ponieważ firma Y ponownie nabywa ten sam towar, od którego dokonuje odliczenia VAT, a kontrahentowi wpłaca należność netto powiększoną o VAT. 

6. Kontrahent X nie wykazuje podatku należnego, a na otrzymanej należności zarabia kwotę VAT.

7. Następnie podatnik Y wnioskuje o zwrot naliczonego podatku VAT do urzędu i w wyniku czynności sprawdzających stawia się mu zarzut wyłudzania podatku VAT, podczas gdy firma X (z wyłudzonym podatkiem VAT) w niedługim czasie znika z rynku. 

Konsekwencje odliczenia podatku VAT przez podmiot uczestniczący w karuzeli podatkowej

Podatnik, który bierze udział w karuzeli podatkowej, dopuszcza się przestępstwa podatkowego i w konsekwencji nie ma prawa do odliczania podatku naliczonego, czego potwierdzeniem jest wyrok NSA z 11 października 2018 r. o sygn. I FSK 1865/16, w którym czytamy: 

„Oszustwo podatkowe popełnione przez samego podatnika nie stanowi dostawy towarów zrealizowanej w ramach działalności gospodarczej (...) w konsekwencji czego podatnikowi, którego celem jest oszustwo podatkowe, a nie prowadzenie działalności gospodarczej, nie przysługuje (...) uprawnienie do odliczenia podatku naliczonego”.

Podobnie jednak wygląda sytuacja w przypadku podatnika, który dokonuje należytej weryfikacji kontrahenta przed zawarciem umowy, a mimo to bierze udział w transakcjach, których celem jest wyłudzenie podatku VAT, o czym również przeczytamy w treści powyższego wyroku: „Powyższe odnosi się także do podatnika, który zachowując należytą staranność, w oparciu o okoliczności towarzyszące realizowanym przez niego transakcjom nabycia i zbycia towarów, powinien był wiedzieć, że uczestniczy w łańcuchu transakcji wykorzystanych do popełnienia oszustwa w podatku VAT”.

Dlatego tak ważne jest, aby podatnik dokonał należytej ostrożności podczas zawierania transakcji z kontrahentami. Aby zapewnić sobie większe bezpieczeństwo, przed podpisaniem umowy warto zweryfikować czy kontrahent: 

• jest zarejestrowany w CEIDG lub KRS,

• posiada status podatnika VAT,

• posiada wymagane koncesje i pozwolenia,

• posiada siedzibę, magazyn lub stronę internetową.

Warto mieć na uwadze, że zweryfikowanie statusu kontrahenta, rejestracji działalności czy zdobycie informacji dotyczących siedziby, magazynów, dokonywanych transakcji nie zapewnia 100% bezpieczeństwa. Niemniej jednak w przypadku nieświadomego udziału w karuzeli VAT podatnik posiadający dowody potwierdzające dochowanie należytej staranności znacznie zmniejszy ryzyko poniesienia sankcji. 

Odpowiedzialność karno-skarbowa podmiotów uczestniczących w karuzeli podatkowej

Odpowiedzialność podmiotów za udział w transakcjach karuzelowych zależna jest od tego, czy podatnik umyślnie dokonuje przestępstwa, czy też nie. 

Każdy ze współsprawców odpowiada za dokonany czyn zabroniony w ramach swojej umyślności lub nieumyślności. Należy jednak mieć na uwadze, że w ramach karuzeli VAT może zachodzić nawet kilkanaście transakcji pomiędzy kilkunastoma podmiotami, co powoduje, że poziom ich skomplikowania jest na tyle wysoki, że organom podatkowym trudno jest dokonać weryfikacji, czy dany podmiot działał świadomie, czy też nie. 

Reasumując, karuzela podatkowa traktowana jest jako przestępstwo podatkowe, w którego wyniku podmiot lub podmioty prawa handlowego wyłudzają podatek VAT, przyczyniając się tym samym do uszczuplenia budżetu państwa. Transakcje karuzelowe to jedne z najpoważniejszych przestępstw, w których mogą brać udział nawet podmioty nieświadome popełniania czynu zabronionego. Dlatego tak ważne jest zachowanie szczególnej ostrożności i sprawdzenia kontrahenta przed nawiązaniem z nim współpracy.