W dobie walki z tzw. mafią vatowską, każdy przedsiębiorca słyszał o karuzeli podatkowej. Okazuje się, że jej skutki dotykają nie tylko przestępców, lecz także nieostrożnych przedsiębiorców. Na czym polega karuzela podatkowa i jak nie dać się w nią wplątać? Wyjaśniamy poniżej.
Na czym polega karuzela podatkowa?
Karuzela podatkowa ma negatywny wpływ na poziom cen towarów na rynku. Oszuści podatkowi nie prowadzą faktycznej działalności gospodarczej, więc nie zależy im na zysku ze sprzedaży.
Zdarza się, że negatywne konsekwencje oszustwa podatkowego dotykają uczciwych przedsiębiorców, którzy przez przypadek zostali wciągnięci w łańcuch dostaw karuzeli podatkowej. Organy skarbowe kwestionują wówczas ich prawo do odliczenia podatku VAT, twierdząc, że ci przy zachowaniu należytej staranności, powinni byli wiedzieć, że uczestniczyli w transakcji służącej oszustwu podatkowemu.
Organy skarbowe w sposób niejednolity oceniały staranność podatników, w związku z czym powstało wiele kontrowersji. W celu ochrony uczciwych podatników, Ministerstwo Finansów podjęło starania opracowania kompletnej i precyzyjnej listy przesłanek należytej staranności nabywcy w transakcjach krajowych, których spełnienie uzasadniałoby przyjęcie, że podatnicy nie wiedzieli i nie mogli wiedzieć, że w ramach danej transakcji ich dostawca dopuścił się oszustwa podatkowego.
W ten sposób powstała “Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”. Co zatem powinien zrobić podatnik dla zachowania należytej staranności?
Karuzela podatkowa - w jaki sposób przedsiębiorca może dokonać weryfikacji kontrahenta?
Przedsiębiorca przed zawarciem transakcji handlowej, powinien sprawdzić czy jego kontrahent jest czynnym podatnikiem VAT. W tym celu wystarczy wpisać numer NIP w opracowanej przez Ministerstwo Finansów wyszukiwarce, która sprawdzi status podatnika VAT, podając jeden z trzech komunikatów:
-
Podmiot o podanym identyfikatorze podatkowym NIP nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT,
-
Podmiot o podanym identyfikatorze podatkowym NIP jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
-
Podmiot o podanym identyfikatorze podatkowym NIP jest zarejestrowany jako podatnik VAT zwolniony.
Istnieje możliwość wydruku zwracanego komunikatu wskazującego status podmiotu w VAT.
Ponadto podatnicy nadal mogą zwracać się do urzędów skarbowych o wystawienie stosownego zaświadczenia. Skorzystanie z wyżej omówionej usługi jest jednak znacznie szybsze i wygodniejsze. Dodatkowo potwierdzenie statusu podatnika VAT przez internet jest darmowe.
W przypadku kontrahenta zagranicznego, należy potwierdzić aktywność jego numeru VAT UE (VIES). W tym celu służy wyszukiwarka opracowana przez Komisję Europejską.
Weryfikacji danych firm, można dokonać również w bazie Krajowego Rejestru Sądowego oraz Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej. W szczególności należy zwrócić uwagę, czy osoba występująca w imieniu kontrahenta ma prawo do jego reprezentacji.
Jeżeli transakcja dotyczy towarów wrażliwych wymienionych w zał. nr 13 ustawy o VAT (np. paliwa, niektóre wyroby stalowe), należy sprawdzić, czy kontrahent złożył stosowną kaucję gwarancyjną.
Karuzela podatkowa - jakie informacje powinny wzbudzić nasze podejrzenia?
Poniższe sytuacje powinny wzbudzić naszą czujność:
-
jeżeli w bazie KRS i CEIDG nie ma danych o kontrahencie;
-
jeżeli w imieniu kontrahenta występuje osoba, która w rejestrach nie występuje jako osoba uprawniona do reprezentacji, ani nie przedstawia stosownego pełnomocnictwa;
-
kontrahent nie ujawnia zezwoleń czy koncesji wymaganych w obrocie danym towarem;
-
kontrahent nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;
-
kontrahent figuruje w prowadzonym przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazie podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT lub, które nie zostały zarejestrowane przez naczelnika urzędu skarbowego.
Wspomniana wyżej metodyka, zawiera również listę kryteriów transakcyjnych oceny dochowania należytej staranności. Zastrzeżono w niej wyraźnie, że nie ma ona charakteru zamkniętego, w związku z czym trzeba mieć na uwadze, że przy zawieraniu umowy mogą wystąpić również inne okoliczności, wskazujące na istnienie ryzyka udziału w oszustwie podatkowym.
Poniżej przedstawiamy przykłady okoliczności, na które organy podatkowe zwracają uwagę podatnikom:
1. Brak ryzyka gospodarczego
Organy podatkowe przestrzegają przed ryzykiem wzięcia udziału w tzw. karuzeli podatkowej, która wzrasta w sytuacji, w której nabywca otrzymuje propozycję nawiązania współpracy polegającej na nabyciu od dostawcy określonego towaru i odsprzedaży go wskazanemu klientowi, bez angażowania w transakcję własnych środków finansowych (nabywca miałby zapłacić dostawcy cenę za towar, dopiero po otrzymaniu zapłaty od poleconego klienta).
Przykład 1.
Dostawca A Sp. z o. o. proponuje Janowi Kowalskiemu dostawę towaru za cenę 200.000 zł. Jednocześnie poleca Janowi Kowalskiemu klienta, który miałby nabyć od niego towar za kwotę 210.000 zł. Termin płatności ceny strony ustalają w ten sposób, że Jan Kowalski zapłaci cenę dostawcy A Sp. z o. o. niezwłocznie po otrzymaniu zapłaty od swojego klienta. W ten sposób dostawca przejmuje na siebie ryzyko gospodarcze obu transakcji.
2. Dostawca proponuje płatność gotówką
Szczególną uwagę należy zwrócić na sytuację, w której kontrahent próbuje nakłonić nabywcę do ominięcia wymogu rozliczenia płatności, za pośrednictwem rachunku bankowego, który występuje w każdym przypadku, gdy:
-
Stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca;
-
Jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł.
W tym celu dostawca może proponować nabywcy wysoki rabat przy wyborze płatności gotówką, bądź sztuczny podział transakcji na kilka mniejszych części, których wartość jest niższa niż 15 000 zł.
3. Podatnik zapłacił za towar przelewem na dwa odrębne rachunki bankowe, rachunek podmiotu trzeciego lub rachunek zagraniczny.
4. Cena towaru oferowanego podatnikowi przez kontrahenta była znacznie niższa od cen rynkowych.
Nabywca ma obowiązek weryfikacji kontrahenta szczególnie wtedy, gdy cena oferowanego towaru jest bardzo atrakcyjna, wręcz podejrzanie niska. Jeżeli nabywca działa na rynku od lat, a otrzymuje ofertę od podmiotu dopiero rozpoczynającego działalność w tej branży, który proponuje mu cenę znacznie atrakcyjniejszą niż duży dystrybutor producenta – trudno będzie mu wyjaśnić dlaczego zaniechał dalszej weryfikacji kontrahenta.
5. Podatnik nabył od kontrahenta towary, które należą do innej branży niż ta, w której działa kontrahent.
Zdarzało się, że oszustw podatkowych dokonywały firmy mające ugruntowaną pozycję w innej branży, np. firma budowlana brała udział w karuzeli podatkowej sprzedając elektronikę. Oszuści, by wzbudzić zaufanie kontrahentów, celowo nabywali od dawna istniejące spółki, nie zwracając uwagi na ich dotychczasowy przedmiot działalności. Oczywiście firmy mogą wprowadzać na rynek nowe produkty, a nawet zmieniać profil działalności, ale jest to okoliczność, która powinna wzbudzić w kontrahencie czujność.
Warto znać powyższe okoliczności, które mogą świadczyć o ryzyku wzięcia udziału w transakcji służącej karuzeli podatkowej i weryfikować swoich kontrahentów. Pozwoli to uczciwemu podatnikowi uniknąć problemu z odmową zwrotu podatku VAT.
