O, jakże słodki i miły dla uszu jest brzęk monet i szelest banknotów. Te niepozorne kawałki metalu i papieru, rządząc naszymi umysłami i duszami, rządzą całym światem. Funkcje pieniądza są niezwykle ważne w naszym życiu społecznym i ekonomicznym - przyjrzyjmy się im bliżej.
Funkcje pieniądza - pieniądz jako środek wymiany
Kiedy nie wymyślono jeszcze pieniądza, królował barter, czyli wymiana towar za towar lub usługa za towar. Wyobraź sobie sytuację, w której idziesz do sklepu, wybierasz towar i negocjujesz cenę: za nowego laptopa oferujesz sprzedawcy pięć dorodnych świniaków. Ten jednak kręci nosem na taką wymianę, bo wieprzowiny nie znosi, woli baraninę. Niestety, baranów akurat nie posiadasz, więc czekają cię długie poszukiwania kogoś, kto wymieni twoją trzódkę na kilka dorodnych okazów beczących zwierzaków. Jak widać, wymiana barterowa jest bardzo kłopotliwa.
Pieniądz towarowy jest czymś podobnym do barteru - tutaj także funkcję środka rozliczeniowego pełni określone dobro. To jednak bardziej uporządkowana forma transakcji, gdyż mamy do czynienia z jednym wybranym towarem, który pełni funkcję płatniczą. Czyli sprzedawca z przywołanego przykładu musiałby zaakceptować oferowane mu świnie, nawet wbrew swoim kulinarnym preferencjom. Pytanie tylko - jak rozmienić taką walutę?
| Ciekawostka Pod koniec XVIII wieku, gdy formowały się Stany Zjednoczone Ameryki, w wielu regionach pieniądzem towarowym stała się whisky. Im była lepszej jakości, tym więcej można było za nią kupić. Gdy rząd federalny nałożył akcyzę na alkohol, mieszkańcy kilku stanów wzniecili tzw. Bunt Whiskey, szybko i bezkrwawo stłumiony przez wojska prowadzone przez samego prezydenta Washingtona. |
Powyższe problemy zostały przezwyciężone, gdy powstał pieniądz - uniwersalny środek wymiany, akceptowany przez wszystkich uczestników rynku na danym obszarze.
Pieniądz jako jednostka rozrachunkowa
Kolejną funkcją pieniądza jest odgrywanie roli jednostki rozrachunkowej, niezbędnej do określania wartości jednych dóbr względem drugich. Gdyby pieniądz nie istniał, mielibyśmy do czynienia z istnym chaosem - wyobraź sobie przeliczanie ceny np. laptopa na wszelkie dostępne na rynku towary. W takim sklepie komputerowym etykietki cenowe musiałyby mieć pojemność przeciętnej książki. Tylko tak mógłbyś sprawdzić, ile baranów, świń, kokosów, biletów kinowych lub talonów do fryzjera kosztuje interesujący cię laptop.
Jednak pojawienie się koncepcji pieniądza nie rozwiązało automatycznie wszystkich problemów z rachunkami. W średniowiecznej Polsce w obiegu znajdowało się mnóstwo rozmaitych monet, bitych przez państwa, miasta i możnych panów. Ówcześni ludzie mieli duży kłopot z ciągłym przeliczaniem praskich groszy na denary, denarów na półgrosze, półgroszy na halerze… Dopiero wprowadzenie jednej oficjalnej waluty państwowej i centralnego banku zaprowadziło porządek.
Pieniądz jako środek przechowywania wartości
I ostatnia funkcja pieniądza, dzięki której współczesny system ekonomiczny może w ogóle istnieć. Stabilna waluta posiada pewną stałą wartość, gwarantowaną przez emitenta. Możemy być pewni, że zarobione jednego dnia złotówki nazajutrz nie staną się bezwartościowe. Istnieje oczywiście zjawisko inflacji, czyli utraty wartości środka płatniczego, jednak w dojrzałej gospodarce jest to proces powolny. Zdarzają się rzecz jasna wyjątki - jak na przykład hiperinflacja w czasie wojny czy upadku systemu ekonomicznego (schyłkowy okres PRL).
