W praktyce często spotyka się sytuacje, kiedy jeden ze współmałżonków połączonych wspólnotą majątkową prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową, natomiast drugi pozostaje w stosunku pracy lub po prostu nie pracuje. W związku z powyższym istnieje ryzyko, iż utrata płynności finansowej w prowadzonej działalności gospodarczej może wpłynąć negatywnie na wspólny majątek. Jak się przed tym uchronić? Odpowiedź na to pytanie w dalszej części artykułu.
Obawy przed utratą wspólnego majątku dotyczą zazwyczaj nieruchomości mieszkalnej. Czy w takim wypadku dom lub mieszkanie są bezpieczne przed ewentualną egzekucją przeciwko zadłużonemu przedsiębiorcy? Ustawodawca zadbał o interesy współmałżonka, który nie wyraził zgody na zawarcie danej umowy lub gdy nie miał o niej żadnej wiedzy.
Jeżeli nie ma potwierdzenia, że małżonek dłużnika poręczył za długi lub że do nich przystąpił, nie powinien zostać pozwany w przypadku procesu o zapłatę wszczętego przez wierzyciela. W sytuacji, gdy mimo wszystko wierzyciel pozwie małżonka przedsiębiorcy, do obrony może posłużyć brak legitymacji biernej.
W sytuacji, gdy przeciwko jednemu ze współmałżonków zostanie wystawiony tytuł wykonawczy (np. gdy sąd wyda nakaz zaopatrzony w klauzulę wykonalności) nie jest to wystarczające, aby wszcząć dalsze czynności egzekucyjne (np. dokonanie opisu oraz oszacowanie nieruchomości, a także sprzedanie jej w drodze licytacji). Aby dalsze czynności egzekucyjne były możliwe, tytuł wykonawczy musi być wystawiony przeciwko obojgu małżonkom. Dopiero wtedy możliwe jest dokonanie wpisu ostrzegawczego o wszczętej egzekucji z danej nieruchomości w dziale III księgi wieczystej.
Zgodnie z art. 9231 par. 2 Kodeksu postępowania cywilnego, małżonek dłużnika ma prawo sprzeciwić się zajęciu wspólnej nieruchomości. Wówczas obowiązkiem komornika jest poinformowanie o tym fakcie wierzyciela. Ten z kolei ma 7 dni na wystąpienie o nadanie przeciwko małżonkowi dłużnika klauzuli wykonalności. Jeżeli tego nie uczyni lub gdy jego wniosek zostanie prawomocnie oddalony, egzekucja z zajętej nieruchomości zostanie umorzona. W rezultacie, gdy postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji uprawomocni się, organ ten powinien także wystąpić o usunięcie ostrzeżenia z działu III księgi wieczystej danej nieruchomości.
Aby wszcząć egzekucję ze wspólnego majątku, niezbędna jest klauzula wykonalności wydana także przeciwko małżonkowi dłużnika. Uzyskanie jej jest praktycznie niemożliwe, gdy małżonek nie udzielił pisemnej zgody na zaciągnięcie zobowiązania. Wówczas wierzyciel może na podstawie art. 7871 k.p.c. wystąpić o klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika ograniczającą jego odpowiedzialność do przedsiębiorstwa, które wchodzi w majątek wspólny małżonków. Sytuacja ta wymaga przedstawienia dokumentu potwierdzającego, iż wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem działalności. Tak ograniczona klauzula wykonalności nie jest jednak wystarczająca do egzekucji domu czy mieszkania, jeżeli nie znajdują się one w środkach trwałych przedsiębiorstwa dłużnika.
Jeżeli stwierdzi się brak zgody małżonka na zaciągnięte zobowiązanie, wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego dłużnika, jego wynagrodzenia za pracę czy też z dochodów uzyskanych z tytułu innej działalności zarobkowej. Inaczej jest w przypadku, gdy wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem działalności. Wówczas egzekucja może być skierowana do przedmiotów, które wchodzą w skład przedsiębiorstwa nawet jeżeli stanowią majątek wspólny.
