Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością będąca spółką kapitałową, posiadając osobowość prawną, ponosi odpowiedzialność za własne zobowiązania. Ta forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej jest najczęściej wybieraną formą prowadzenia działalności, poza jednoosobową działalnością gospodarczą.
Niewątpliwie jedną z największych zalet spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest brak odpowiedzialności wspólników i członków zarządu za zaciągane zobowiązania przez spółkę, jednak w przypadku członków organu zarządzającego, mogą oni odpowiadać majątkiem osobistym za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialności, gdy egzekucja z majątku osoby prawnej okaże się bezskuteczna.
Warunki odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki
Przepisem, który określa odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest art. 299 §1 ustawy z dnia 15 września 2000 r., Kodeks spółek handlowych (dalej – k.s.h.). W sytuacji, gdy egzekucja należności z majątku spółki okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu są odpowiedzialni solidarnie za jej zobowiązania. Wierzyciel, który chce dochodzić swojego roszczenia względem członków zarządu spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością musi wykazać, że nie zachodzi możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki. Najczęściej takim dowodem, wykazującym powyższą przesłankę, jest postanowienie komornika sądowego lub innego organu egzekucyjnego, o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi
na bezskuteczność egzekucji. Jednak, jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 416/01, przesłanki bezskuteczności egzekucji mogą nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela. Może być to zatem wspomniane postanowienie organu egzekucyjnego o umorzeniu postępowania z uwagi na bezskuteczność egzekucji, ale również aktualny bilans spółki, czy księgi handlowe wskazujące na brak majątku.
Przepis art. 299 §1 k.s.h. wprowadzony przez ustawodawcę ma być zabezpieczeniem interesu wierzycieli, którzy w przypadku niezaspokojenia wierzytelności przez spółkę, mają możliwość jej dochodzenia od członków zarządu.
Odpowiedzialność solidarna, określona w przywołanym wyżej przepisie, odnosi się do wszystkich członków organu zarządzającego spółki, a zatem wierzyciel może dochodzić roszczenia od wszystkich członków łącznie lub jedynie wybranych.
Przechodząc do dalszych rozważań, należy jeszcze pochylić się nad zagadnieniem, chwili, w której danej osobie możemy przypisać status członka zarządu spółki. Czy odpowiedzialność spoczywa na członku zarządu, który został powołany w skład zarządu, jednak fakt ten nie został jeszcze wpisany we właściwym rejestrze, czy członek zarządu wpisany dotychczas jako pełniący funkcję, wobec którego powinno być dochodzone roszczenie z tytułu zobowiązań spółki, których to egzekucja okazała się bezskuteczna? Wątpliwości, co do tych kwestii rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2019 r., sygn. akt III CSK 96/17, w którym to jednoznacznie wskazał, że uchwała zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o odwołaniu członka zarządu i powołania nowej osoby do pełnienia tej funkcji jest skuteczna niezależnie od ujawnienia jej danych w rejestrze. W konsekwencji wpis do rejestru, celem ujawnienia pełnienia funkcji członka zarządu nie rozstrzyga o ponoszeniu przez tę osobę odpowiedzialności, na podstawie art. 299 §1 k.s.h.
Wyłączenie odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki nie ma jednak charakteru bezwarunkowego, bowiem ustawodawca, w art. 299 §2 k.s.h. wprowadził trzy przesłanki, których wystąpienie skutkuje możliwością uchylenia się członka zarządu od odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Członek zarządu, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności musi wykazać, że:
- we właściwym czasie został zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki we właściwym czasie nie nastąpiło z jego winy;
- niewydanie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenie układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, skutkowało brakiem poniesienia szkody przez wierzyciela.
Członek zarządu, by uchylić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki musi wykazać, że zaszła jedna z trzech wyżej wymienionych sytuacji. Obrona przed wydaniem orzeczenia skutkującego jego odpowiedzialnością materialną za zobowiązania spółki powinna się zatem koncentrować na wdrożeniu przez niego odpowiednich procedur (złożeniu wniosku
o ogłoszenie upadłości, otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzeniu układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu), wykazaniu braku winy członka zarządu w zachowaniu tychże procedur lub braku wystąpienia szkody po stronie wierzyciela.
Procedura dochodzenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki od członka zarządu
Mając dokumenty potwierdzające istnienie wierzytelności względem spółki i bezskuteczność egzekucji względem niej, a także posiadając informację o braku zaistnienia przesłanek wyłączających odpowiedzialność członka zarządu spółki można przystąpić do wytoczenia powództwa przeciwko niemu. W tym zakresie niezbędne jest złożenie pozwu do właściwego sądu gospodarczego, bowiem sprawa dotycząca roszczenia z art. 299 §1 k.s.h. jest sprawą gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej – k.p.c.), na co wskazuje art. 4582 §1 pkt 3) k.p.c.
Właściwym miejscowo sądem do którego należy skierować pismo inicjujące postępowanie jest sąd pierwszej instancji, w którego okręgu członek zarządu spółki jako pozwany w sprawie ma miejsce zamieszkania (art. 27 §1 k.p.c.), zaś w zależności od wysokości dochodzonego roszczenia, tytułem odszkodowania właściwym może być z uwagi na wartość przedmiotu sporu, zarówno właściwy sąd rejonowy (art. 16 §1 k.p.c.), bądź właściwy sąd okręgowy (art. 17 pkt 4) k.p.c.).
Istotne jest zachowanie terminu do wytoczenia powództwa przeciwko członkowi zarządu. Roszczenia wynikające przepisu art. 299 §1 k.s.h., mające charakter roszczeń odszkodowawczych za czyny niedozwolone przedawniają się, zgodnie z treścią art. 4421 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny (dalej – k.c.), w terminie 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Termin ten nie może być jednak dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Wierzyciel, chcący zatem dochodzić roszczenia od członka zarządu na zasadzie odpowiedzialności odszkodowawczej za czyn niedozwolony musi dochować terminu określonego w art. 4421 §1 k.c., który będzie liczony od dnia wystąpienia zdarzenia,
np. uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na bezskuteczność egzekucji.
Z kolei w interesie pozwanego członka zarządu spółki istotne jest podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia, który to zarzut może skutkować oddaleniem powództwa, jednak dla swojej skuteczności powinien być podniesiony przy pierwszej czynności procesowej, w tym przypadku odpowiedzi na pozew.
Bezskuteczność egzekucji a zarząd spółki - podsumowanie
Wierzyciele, którzy nie mają możliwości dalszego zaspokojenia swojego roszczenia z majątku spółki, posiadając stosowny dokument potwierdzający bezskuteczność wszczętego postępowania egzekucyjnego względem danej osoby prawnej, mogą wystąpić z powództwem przeciwko członkom zarządu. W takim przypadku mają obowiązek udowodnienia fakt istnienia niezaspokojonej wierzytelności względem spółki oraz brak możliwości zaspokojenia się z jej majątku, jednak powinni dodatkowo wskazać, że w konkretnej sprawie nie wystąpiły również przesłanki, które mogłyby prowadzić do wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu.
Powództwo odszkodowawcze przeciwko członkom organu zarządzającego spółki jest instytucją niezbędną, która nie tylko pozwala wierzycielom na zaspokojenie swoich wierzytelności, gdy nie jest to możliwe, bowiem osoba prawna nie posiada majątku lub egzekucja z tego majątku jest bezskuteczna, ale również sprawia, że członkowie zarządu
w celu uniknięcia odpowiedzialności osobistej muszą w sposób odpowiedzialny i rozsądny podejmować działania związane z prowadzeniem spraw spółki, a także we właściwym czasie reagować na pojawiające się problemy finansowe.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
