0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Odpowiedzialność za długi spadkowe po stronie zapisobiercy

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Długi mogą niekiedy stanowić przeważającą część spadku. Jeśli dojdzie do ostatecznego dziedziczenia, spadkobierca będzie zobowiązany do ich uregulowania, choć nie zawsze nastąpi to w pełnej wysokości. W artykule przedstawiamy czy w przedstawionej sytuacji wystąpi również odpowiedzialność za długi spadkowe po stronie zapisobiercy windykacyjnego?

Kim jest zapisobierca windykacyjny i spadkobierca?

Nabycie praw i przedmiotów majątkowych po zmarłym nie zawsze oznacza, że dana osoba będzie tytułowana spadkobiercą. W niektórych przypadkach może dojść bowiem do przejęcia własności na podstawie pozostawionego zapisu windykacyjnego. W takim przypadku mamy do czynienia nie ze spadkobiercą, lecz zapisobiercą.

Zapisobiercą windykacyjnym może być każdy, komu przeznaczono określone prawo lub rzecz na mocy notarialnego zapisu umieszczonego w ważnym testamencie. W praktyce taka osoba nie jest spadkobiercą, chyba że zapisane na jej rzecz prawa i rzeczy wyczerpują w całości masę majątkową zmarłego (wtedy faktycznie uznajemy, że jest ona spadkobiercą).

Spadkobiercą określamy natomiast osobę, która przyjęła spadek przypadający jej z mocy ustawy lub pozostawionego testamentu (niekoniecznie sporządzonego w formie aktu notarialnego). Okazuje się, że zakres odpowiedzialności obu tych podmiotów jest bardzo zróżnicowany – w przypadku spadkobierców jest znacznie szerszy.

Odpowiedzialność za długi spadkowe zapisobiercy windykacyjnego

Zgodnie z treścią art. 10343 Kodeksu cywilnego odpowiedzialność za długi spadkowe osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny za długi spadkowe, jest ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego według stanu i cen z chwili otwarcia spadku.

Jak wynika z powyższego, zapisobierca windykacyjny może odpowiadać za zobowiązania zmarłego, które wejdą do spadku, choć będzie on znacznie bardziej ograniczony, niż ma to miejsce w przypadku standardowego spadkobiercy. Oczywiście, jeśli będziemy mogli uznać zapisobiercę za spadkobiercę, zakres tej odpowiedzialności będzie szerszy. Z taką sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy uczyniony zapis windykacyjny obejmuje cały majątek spadkowy, a nie jego oznaczoną część.

Przykład 1.

Pan Maciej uczynił 3 zapisy windykacyjne na rzecz swoich 3 synów – pana Michała, pana Adama i pana Wiktora. Każdy z mężczyzn ma otrzymać jedną z 3 nieruchomości, które posiadał spadkodawca. Do dyspozycji pozostała jeszcze kwota pieniężna w wysokości 35 000 zł, pan Maciej chciał jednak, aby podlegała ona ogólnym zasadom dziedziczenia. W tej sytuacji, z racji tego, że zapisy windykacyjne wyczerpują prawie cały majątek spadkodawcy (łączna wartość zapisanych synom domów przewyższa znacząco pozostawioną kwotę pieniężną) musimy uznać, że doszło do powołania spadkobierców, a nie zapisobierców windykacyjnych. W przypadku ewentualnych długów pana Macieja, jego synowie będą odpowiadali za nie jak spadkobiercy, a nie jak zapisobiercy.

Z praktycznego punktu widzenia odpowiedzialność za długi spadkowe zapisobiercy windykacyjnego kształtuje się tak, jak ma to miejsce w przypadku spadkobiercy, który nabył spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Takie osoby odpowiadają za długi tylko do pewnej wysokości, która jest ograniczona wartością nabytego prawa lub rzeczy. Pamiętajmy jednak, że wartość przedmiotu powinna być ustalona według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a nie upomnienia się wierzyciela o spłatę długu lub stanu zobowiązania jeszcze za życia spadkodawcy.

Przykład 2.

Pani Agnieszka uczyniła zapis windykacyjny na rzecz swojej siostry – pani Oliwii. Przeznaczyła jej przedsiębiorstwo warte 350 000 zł (jest to wartość na dzień sporządzenia zapisu windykacyjnego). W skład masy spadkowej weszły jednak także długi spadkodawczyni o łącznej wartości 500 000 zł. Pani Oliwia zdecydowała się przyjąć zapis windykacyjny – w dniu śmierci siostry wartość przedsiębiorstwa wynosiła 400 000 zł. Po 5 miesiącach od otwarcia spadku do pani Oliwii przyszedł wierzyciel pani Agnieszki, który upomniał się o spłatę długu w pełnej jego wysokości – w tym dniu wartość przedsiębiorstwa wzrosła wskutek inwestycji poczynionych przez panią Oliwię i wynosiła 650 000 zł. Kobieta nie musi jednak spłacać całego długu, ponieważ na dzień otwarcia spadku (tj. w dniu śmierci pani Agnieszki) wartość przedsiębiorstwa wynosiła 400 000 zł – do takiej kwoty należy więc spłacić zobowiązanie, które weszło do masy spadkowej.

Czy można być zapisobiercą windykacyjnym i spadkobiercą jednocześnie?

Prawo spadkowe przewiduje, że dana osoba może być jednocześnie i zapisobiercą windykacyjnym, i spadkobiercą. Czy w takiej sytuacji zakres odpowiedzialności za długi spadkowe może być inny? Wszystko tak naprawdę zależy od tego, w jakiej formie nastąpi przyjęcie spadku.

Jeśli zapisobierca windykacyjny będący jednocześnie spadkobiercą przyjmie spadek wprost, to ograniczenie jego odpowiedzialności za długi jako zapisobiercy zostaje anulowane. Innymi słowy, taka osoba będzie musiała spłacić zobowiązania zmarłego w pełnej wysokości niezależnie od tego, jak wielkie są aktywa spadkowe.

Jeżeli jednak zapisobierca będący spadkobiercą nabędzie spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jego odpowiedzialność za długi spadkowe pozostanie ograniczona, choć tym razem do sumy wartości stanu czynnego spadku oraz wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Przykład 3.

Pan Kamil jest zapisobiercą windykacyjnym oraz spadkobiercą, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Z tytułu zapisu nabył nieruchomość o wartości 200 000 zł, z tytułu spadku samochód o wartości 35 000 zł, biżuterię o wartości 15 000 oraz pieniądze o łącznej wartości 56 000 zł. Spadkodawca pozostawił po sobie długi o łącznej wartości 450 000 zł. W tej sytuacji pan Kamil będzie odpowiedzialny za spłatę tych zobowiązań wyłącznie do kwoty 306 000 zł, bo taka jest łączna wartość przedmiotów nabytych przez niego w spadku i w ramach zapisu windykacyjnego.

Dział spadku a odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego

Jeśli chodzi o zakres odpowiedzialności zapisobiercy windykacyjnego za pozostawione długi spadkowe, bardzo istotny jest dział spadku. Zgodnie z treścią art. 10342 kc od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. W praktyce oznacza to, że do momentu działu spadku wszyscy powołani do spadku ponoszą łączną odpowiedzialność za pozostawione długi w pełnej ich wysokości – wierzyciel może np. wystąpić z roszczeniem o zapłatę całego zobowiązania tylko do 1 z zapisobierców lub spadkobierców i będzie to w pełni legalne. Stąd tak ważne jest szybkie dokonanie działu spadku, ponieważ powoduje ono rozdzielenie odpowiedzialności pomiędzy poszczególnych spadkobierców i zapisobierców.

Wyrok WSA w Gdańsku z 16 października 2019 roku (sygn. akt I SA/Gd 720/19)

„Literalne brzmienie art. 1034 2 kc sugerować może, że w sytuacji, w której spadkodawca ustanowił choćby jeden zapis windykacyjny, po dziale spadku do proporcjonalnego rozłożenia odpowiedzialności dochodzi nie tylko w relacji pomiędzy spadkobiercami a zapisobiercami windykacyjnymi, lecz także w relacji pomiędzy współspadkobiercami i te ostatnie podmioty odpowiadają nie w stosunku do przyznanych im udziałów, lecz w stosunku do otrzymanych przysporzeń. Wykładnia taka sprzeczna byłaby jednak z wyraźnym brzmieniem art. 1034 § 2 kc. Prowadziłaby też do zwolnienia z odpowiedzialności spadkobiercę, który w związku z rozliczeniami z innymi spadkobiercami nie otrzymał niczego ze spadku. Przepis art. 1034 2 kc – mimo swego niezbyt fortunnego literalnego brzmienia – nie może być więc traktowany jako lex specialis w stosunku do art. 1034 § 2 kc i nie zmienia wynikających z niego zasad odpowiedzialności”.

Podsumowując, odpowiedzialność za długi spadkowe zapisobiercy windykacyjnego jest podobna do odpowiedzialności spadkobiercy, który nabył spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W praktyce ogranicza się ona do wartości otrzymanego prawa lub rzeczy. Jeśli zapisobierca jest jednocześnie spadkobiercą, który przyjął spadek wprost, to takie ograniczenie niestety przestaje istnieć.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów