Działalność gospodarcza w Polsce może być prowadzona w różnych formach prawnych. Do tych najczęściej spotykanych należą jednoosobowa działalność gospodarcza wpisywana do CEIDG oraz działalność w formie spółki prawa handlowego wpisywana do KRS. Czym jest osobowość prawna i czy w pierwszym przypadku przedsiębiorstwo ją posiada?
Czym jest osobowość prawna?
W najprostszym ujęciu osobowość prawna to możliwość samodzielnego kształtowania własnej sytuacji prawnej. Z osobowością prawną mamy do czynienia przede wszystkim w przypadku Skarbu Państwa oraz jednostek organizacyjnych, o czym wprost stanowi art. 33 Kodeksu cywilnego. Osoba prawna to niejako przeciwieństwo osoby fizycznej, tj. każdego człowieka. Funkcjonowanie takiego podmiotu w obrocie prawno-gospodarczym kojarzy nam się zazwyczaj z przedsiębiorstwami. Okazuje się jednak, że nie wszystkie firmy mają osobowość prawną.
Zgodnie z treścią art. 37 kc jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy. Z powyższego wynika, że o osobowości prawnej decyduje tak naprawdę ustawodawca, również w drodze rozporządzeń. Osobowości tej nie możemy jednak utożsamiać z pojęciem zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych.
Osoba prawna, a więc podmiot posiadający osobowość prawną, dysponuje zdolnością prawną. Jest to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków. Osobowość prawna to także posiadanie zdolności do czynności prawnych, a więc możliwość nabywania praw i zaciągania obowiązków na własny rachunek i we własnym imieniu. Osoby prawne nie działają jednak samodzielnie, tak jak robi to człowiek. Dla skuteczności podejmowanych przez nich działań niezbędne jest posiadanie odpowiednio umocowanych organów, np. zarządu w spółce z o.o.
#zobacztez
Osobowość prawna jednoosobowej działalności gospodarczej
Przedsiębiorca ma możliwość prowadzenia biznesu w formie jednoosobowej działalność gospodarczej rejestrowanej w CEIDG. Nie mówimy wówczas o osobie prawnej, ponieważ przepisy nie pozwalają nam na stosowanie takiego pojęcia w przypadku JDG. Działalność jednoosobowa nie ma więc osobowości prawnej, ponieważ takiego przedsiębiorstwa nie można uznać za odrębny byt prawny.
Przedsiębiorca wykonujący jednoosobową działalność gospodarczą ma jednak prawo do podejmowania różnych czynności m.in. do zawierania umów z kontrahentami. Robi to jednak we własnym imieniu jako osoba fizyczna. Jeśli jest pełnoletni i nie został ubezwłasnowolniony, może w zasadzie bez przeszkód podejmować wszelkie czynności prawne. Z drugiej strony przedsiębiorca prowadzący JDG jest w praktyce oznaczany we wszelkiego rodzaju kontraktach w pewien szczególny sposób. W umowie, w której stroną jest taka osoba, powinna zostać umieszczona wzmianka o prowadzeniu jednoosobowej działalności gospodarczej pod oznaczoną nazwą, ze wskazaniem miejsca wykonywania działalności oraz podaniem NIP-u.
Przykład 1.
Pan Marcin prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i zamierza kupić nieruchomość, która będzie wykorzystywana dla celów biznesowych. Udało mu się znaleźć odpowiedni lokal i wkrótce podpisze umowę sprzedaży. Jak powinien zostać określony w akcie notarialnym, aby uwzględniał on fakt wykonywania JDG?
W tym przypadku kupującym będzie pan Marcin, określony z imienia i nazwiska, wraz ze wzmianką, że prowadzi on jednoosobową działalność gospodarczą. Dodatkowo w akcie notarialnym może znaleźć się wzmianka, że nieruchomość została kupiona dla celów prowadzenia JDG. Niezależnie od tego kupującym będzie przedsiębiorca jako osoba fizyczna. Jego przedsiębiorstwo nie ma osobowości prawnej i jako takie nie może nabywać żadnych praw i przedmiotów.
Przykład 2.
Pan Piotr prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i zamierza kupić kilka przedmiotów do wyposażenia swojego biura. Udało mu się znaleźć jednego sprzedawcę, który zaoferował niezbędne rzeczy. Część przedmiotów będzie służyła działalności gospodarczej, część zaś będzie wykorzystywana przez pana Piotra prywatnie. Sprzedawca nalega, aby podpisać jedną umowę. W jaki sposób oznaczyć stronę kupującą?
W tym przypadku dopuszczalne będzie określenie pana Piotra jako osoby fizycznej bez dodawania w opisie strony umowy wzmianki o wykonywaniu działalności gospodarczej. Możliwe jest także wskazanie, że pan Piotr prowadzi JDG. W treści umowy należałoby wpisać postanowienie, zgodnie z którym dokonane zostanie rozdzielenie nabywanych przedmiotów na te służące wykonywaniu działalności oraz na te dla celów prywatnych.
Jednoosobowa działalność gospodarcza a zakup pojazdu
Jeśli decydujemy się na zakup samochodu dla przedsiębiorstwa prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, nabywcą pojazdu będzie oczywiście osoba fizyczna prowadząca taką działalność. W umowie sprzedaży jako stronę oznaczymy przedsiębiorcę, a nie całe przedsiębiorstwo. Oczywiście dodaje się wówczas wzmiankę, że kupujący prowadzi JDG. Jednak co z dowodem rejestracyjnym takiego pojazdu? W dokumencie jako właściciela samochodu należy wpisać osobę fizyczną prowadzącą przedsiębiorstwo. Nie dodaje się jednak wzmianki o wykonywaniu JDG. W świetle prawa mamy więc do czynienia z podobną sytuacją, w której nabywcą jest osoba fizyczna nieprowadząca żadnej działalności. Rejestracja samochodu następuje na takich samych zasadach jak dla osoby prywatnej. Liczba i rodzaj zakupionych pojazdów nie ma tutaj żadnego znaczenia. Podobnie jak fakt, że będą one przeznaczone wyłącznie dla celów zarobkowych.
Przykład 3.
Pani Aleksandra prowadzi firmę transportową w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Kupiła kilka samochodów, które będą wykorzystywane wyłącznie dla celów biznesowych. W jaki sposób musi zarejestrować auta i kto zostanie wpisany do dowodów rejestracyjnych pojazdów przy założeniu, że w umowie sprzedaży zawarto wzmiankę o zakupie samochodów dla celów prowadzenia działalności gospodarczej?
Do dowodu rejestracyjnego wszystkich pojazdów zostanie wpisana pani Aleksandra jako osoba fizyczna, tj. tak, jakby kupiła je prywatnie. Treść umowy sprzedaży nie odgrywa w tym przypadku żadnej roli. W dowodzie rejestracyjnym nie zostanie wskazany cel użytkowania aut. Rejestracja samochodów będzie odbywała się na takich samych zasadach jak dla osób fizycznych, które nie prowadzą żadnej działalności gospodarczej.
W tym miejscu warto wspomnieć także o podatku od towarów i usług. W przypadku zakupu samochodu o masie poniżej 3,5 tony istnieje możliwość odliczenia VAT przez przedsiębiorcę JDG. Przepisy pozwalają na takie rozwiązanie zarówno względem samochodów używanych, jak i nowych. Aby można było odliczyć VAT, sprzedawca i kupujący muszą być czynnymi podatnikami VAT. Zakup i użytkowanie samochodu w celach gospodarczych pozwala na odliczenie:
- 50% podatku VAT, gdy pojazd jest wykorzystywany zarówno do celów służbowych, jak i prywatnych;
- 100% podatku VAT, gdy samochód jest wykorzystywany wyłącznie do celów służbowych.
Podsumowując, jednoosobowa działalność gospodarcza nie jest odrębnym podmiotem prawnym, stąd też nie ma żadnej osobowości prawnej. Przedsiębiorca dokonujący czynności w ramach JDG robi to tak naprawdę jako osoba fizyczna. W umowach takiej osoby zaznacza się jednak bardzo często, że transakcja jest dokonywana w ramach prowadzonej działalności. Podaje się wówczas wszystkie dane JDG. Właścicielem nabywanych przedmiotów i praw zawsze jednak będzie osoba fizyczna.
