Pojazd sfinansowany przez leasingodawcę nie jest w rzeczywistości własnością leasingobiorcy. Owszem, w zależności od rodzaju umowy przedmiot leasingu może z czasem stać się własnością przedsiębiorcy, jednakże w trakcie trwania umowy właścicielem pozostaje instytucja finansowa. Co więc w przypadku, gdy biznes przedsiębiorcy opiera się na wynajmie pojazdów lub też przewozie osób lub towarów? Czy w takiej sytuacji pojazdy muszą być zakupione „za gotówkę” lub skredytowane przez bank? Jak wygląda podnajem pojazdów w leasingu? O tym poniżej.
Podnajem pojazdów w leasingu nie jest jedynym problemem związanym z użytkowaniem takiego samochodu. Nie tak rzadką praktyką jest leasingowanie samochodu, który podatkowo jest traktowany w połowie jako auto prywatne, a w drugiej połowie jak auto firmowe. Przy użytku prywatnym może więc zdarzyć się, iż pojazd zostanie „pożyczony” małżonkowi, przyjacielowi lub innej bliskiej osobie. Możliwości dysponowania leasingowanym samochodem są bardzo duże, nie wszystkie jednak pozostają w zgodzie z prawem czy z umową leasingu.
Umowa leasingu a sposób korzystania z przedmiotu umowy
Zanim zajmiemy się tematyką podnajmu pojazdów w leasingu należy przybliżyć kwestię samej umowy. Jest to dosyć świeży i specyficzny twór prawa cywilnego – prawa zobowiązań. Kodeks cywilny umowę leasingu uregulował w art. 709[1]–7091[8]. Zgodnie z przywołanymi przepisami na mocy umowy leasingu leasingodawca (finansujący) zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddać ją odpłatnie leasingobiorcy (korzystającemu) do używania i pobierania z niej pożytków przez czas oznaczony.
Przedmiotem leasingu mogą być zarówno ruchomości, jak i nieruchomości. Oznaczenie rzeczy ruchomej w umowie powinno być zindywidualizowane. Przedmiot leasingu mogą stanowić również zbiory, zespoły oraz części rzeczy. Z kolei przedmiotem umowy nie mogą być majątkowe prawa autorskie, udziały w spółce, papiery wartościowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne.
Istotna dla omawianego tematu jest treść art. 709[1] KC, w którym ustawodawca uznał, że leasingodawca oddaje rzecz do „używania i pobierania pożytków”. Pojęcie „pobierania pożytków” w prawie cywilnym wiąże się m.in. z czynszem z najmu lub dzierżawy. Wydaje się więc, że taka konstrukcja sprzyja stwierdzeniu, iż podnajem przedmiotu omawianej umowy jest naturalnym elementem instytucji leasingu. Kwestia pobierania pożytków została uszczegółowiona w art. 709[9] KC. Zgodnie z nim „korzystający powinien używać rzeczy i pobierać jej pożytki w sposób określony w umowie leasingu, a gdy umowa tego nie określa – w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy”. Oznacza to, że sposób korzystania z rzeczy powinna szczegółowo wskazywać umowa. Taka konstrukcja przepisu chroni interesy finansującego, który – jakby nie było – płaci za przedmiot leasingu. Wprawdzie leasing powinien trwać tyle, aby pokrywał się z okresem gospodarczej przydatności rzeczy, jednakże zawsze może dojść do przedterminowego rozwiązania lub wygaśnięcia umowy leasingu. Wówczas finansujący zostanie z przedmiotem umowy, który utracił już część swojej wartości wskutek użytkowania przez korzystającego. W takiej sytuacji finansujący musi poszukiwać innego sposobu wyrównania kosztów związanych z nabyciem rzeczy.
Podnajem leasingowanego pojazdu
Wiemy już, że sposób korzystania z przedmiotu leasingu oraz możliwości jego użyczania czy też wynajmowania są zależne od umowy zawartej z finansującym. Należy jednak odróżnić sytuację, kiedy leasingobiorca udostępnia pojazd nieodpłatnie oraz kiedy podnajem pojazdów w leasingu odbywa się w celach zarobkowych.
Nieodpłatne udostępnianie pojazdu
Firmy leasingujące w zdecydowanej większości nie mają przeciwwskazań przed udostępnianiem leasingowanego pojazdu członkom najbliższej rodziny czy zatrudnionym pracownikom. W zasadzie każda osoba, która uzyska od leasingobiorcy zgodę na korzystanie z pojazdu, może się nim dowolnie poruszać. Ważne, aby leasingobiorca oraz korzystający z pojazdu nie podnajmowali go w celach zarobkowych. Zaleca się, aby wyżej wskazana zgoda była skonstruowana w formie pisemnej, na wypadek kontroli Policji czy kolizji drogowej. Brak obowiązku uzyskania zgody od leasingodawcy w przypadku udostępniania auta wynika z prostego faktu – firmy leasingowe nie mają możliwości technicznych ani organizacyjnych, aby kontrolować sposób, w jaki użytkowany jest pojazd. Co więcej, w przypadku leasingu operacyjnego pojazd zazwyczaj jest wykupywany na własność, a co za tym idzie – jego stan techniczny czy wizualny nie jest czymś, czym finansujący nadmiernie „zawracałby sobie głowę”.
Odpłatny podnajem
Co do zasady niezarobkowe udostępnienie pojazdu nie wymaga otrzymania zgody leasingodawcy. Inaczej sprawa ta wygląda przy odpłatnym udostępnieniu przedmiotu umowy leasingu, np. wypożyczaniu czy podnajmie. Leasingobiorca ma obowiązek poinformowania finansującego o takim zamiarze. Po pozytywnym rozpatrzeniu sprawy leasingodawca powinien wydać pisemną zgodę na taki rodzaj korzystania z pojazdu. W przeważającej większości przypadków czynność ta jest odpłatna. Jej koszt zależy od finansującego oraz podpisanej umowy. Wydanie zgody wynosi zazwyczaj od 200 do 500 zł.
Co się natomiast dzieje, jeżeli leasingobiorca będzie podnajmował pojazd bez wiedzy i zgody finansującego? Czy umowa najmu leasingobiorcy z podmiotem trzecim będzie ważna?
Umowa najmu zawarta bez zgody leasingodawcy zawsze będzie ważna. Ustawa nie posiada żadnego zapisu, który jednoznacznie zakazywałby takiej praktyki. Konsekwencje zachowania leasingobiorcy będą więc zależały od podpisanej umowy. Najprawdopodobniej będzie tak, że wskutek naruszenia obowiązków określonych w umowie lub OWU finansujący wypowie umowę, naliczy leasingobiorcy karę lub obciąży go dodatkowo wysoką opłatą.
Co z kolei w przypadku, kiedy leasingobiorca chce wynajmować samochód na „taksówkę”?
Nie ma żadnych ustawowych przeszkód, aby leasingować taksówkę. Co za tym idzie, firmy leasingowe wydają zgody na podnajmowanie finansowanych pojazdów w tym celu. Należy jednak pamiętać, że pojazd do przewozu ludzi jest mocno eksploatowany, a przez to bardzo szybko traci na wartości. W tego typu sytuacjach leasingodawca stawia przed przyszłym leasingobiorcą bardziej restrykcyjne wymagania. Zazwyczaj dąży do zawarcia umowy leasingu operacyjnego z obowiązkiem wykupu samochodu. Żądana jest również wyższa wpłata własna, np. nie mniej niż 20–30% wartości pojazdu. Preferowany jest także krótszy okres leasingu – zamiast 60 miesięcy będzie to od 24 do 36 miesięcy. Omawiany leasing jest zatem możliwy, ale trudniej go otrzymać.
Podnajem leasingowanego pojazdu a skutki podatkowe PIT i VAT
Gdy podnajem pojazdów w leasingu wzbudza wątpliwości u przedsiębiorców, czy ratę leasingową za taki samochód mogą odliczać w 100% (jako pojazd stanowiący w całości auto firmowe) podatku naliczonego, a także czy w taki sam sposób mogą zaliczać koszty uzyskania przychodu.
W odniesieniu do podatku VAT należy zwrócić uwagę na art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z nim ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego nie mają zastosowania w przypadku, gdy pojazdy samochodowe są wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Zgodnie natomiast z ust. 4 tego przepisu pojazdy samochodowe są uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika, jeżeli sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub konstrukcja tych pojazdów wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne. Z kolei ust. 5 art. 86a ustawy wskazuje, że warunku prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu nie stosuje się w przypadku pojazdów samochodowych przeznaczonych wyłącznie do:
-
odprzedaży;
-
sprzedaży, w przypadku pojazdów wytworzonych przez podatnika;
-
oddania w odpłatne używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze
– jeżeli odprzedaż, sprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie tych pojazdów stanowi przedmiot działalności podatnika.
Powyższe oznacza, że jeżeli podatnik określi zasady używania pojazdów wykluczające ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością, wówczas w odniesieniu do samochodu, który byłby przeznaczony wyłącznie do wynajmu, przysługuje mu prawo do 100% odliczenia podatku bez potrzeby ewidencjonowania tzw. kilometrówki.
W odniesieniu do PIT trzeba stwierdzić, że w sytuacji gdy pojazd jest wynajmowany przez leasingobiorcę, a jednocześnie nie jest przez niego używany, a jedynie przekazywany najemcy w drodze umowy najmu, wydatki związane z eksploatowaniem takiego pojazdu stanowią koszty uzyskania przychodów u leasingobiorcy, bez ograniczeń wynikających z treści art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dodatkowo należy uznać, że najem wyklucza możliwość prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu w sposób przewidziany w art. 23 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powyższe oznacza, że przychód z tytułu najmu jest przychodem z działalności indywidualnej, uprawniającym do odliczania kosztów uzyskania przychodów, bez konieczności ewidencjonowania kilometrówki.
Podnajem pojazdów w leasingu – podsumowanie
Umowa leasingu jest uregulowana w Kodeksie cywilnym na tyle lakonicznie, że większość kwestii z nią związanych winna być określona w samej umowie. To również w umowie oraz OWU powinien znajdować się zapis o możliwość użyczania czy podnajmowania przedmiotu leasingu. O ile nieodpłatne udostępnianie leasingowane pojazdu jest szeroko akceptowane przez firmy finansujące, to już odpłatny podnajem pojazdów w leasingu może spotykać się ze sprzeciwem leasingobiorcy lub dodatkowymi obostrzeniami. W przeważającej liczbie umów leasingu finansujący wymaga, aby przed wydaniem pojazdu w najem leasingobiorca uzyskał od niego właściwą zgodę i uiścił określoną w umowie opłatę. Niewywiązanie się z tego obowiązku przez leasingobiorcę może skutkować nałożeniem na niego kary lub nawet rozwiązaniem umowy leasingu.
