Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy wiąże się z co najmniej częściową likwidacją jego majątku. „Pod młotek” zatem idzie przedsiębiorstwo. Niestety w przeważającej części wypadków taka likwidacja nie jest w stanie zadowolić żadnej ze stron. Syndyk nie jest bowiem w stanie spieniężyć majątku upadłego za taką cenę, jaką rzeczywiście powinien otrzymać na rynku, wskutek czego dłużnik traci swoją firmę, wyzbywając się jej za wartość niższą, aniżeli jest faktycznie warta, wierzyciele z kolei nie zostają zaspokojeni w pełni lub chociażby w takiej części, na jaką liczyli wstępnie. Powyższe może jednak zmienić tzw. procedura pre-pack. Dzięki niej sąd ma prawo zatwierdzić warunki sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika zaproponowane nie przez syndyka, a samego zainteresowanego. Zazwyczaj oznacza to o wiele atrakcyjniejszą ofertę, a dodatkowo cała procedura trwa o wiele krócej. Na czym dokładnie polega pre-pack i jak go przeprowadzić? O tym opowiemy w niniejszym artykule.
Procedura pre-pack – na czym polega i jaki jest jego cel?
Postępowanie upadłościowe z wykorzystaniem procedury pre-pack w rzeczywistości rozpoczyna się już o wiele wcześniej, niż mogłoby to wynikać z postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Przedsiębiorca świadomy narastających problemów finansowych jeszcze przed dojściem do pełniej niewypłacalności, stale prowadząc swoją działalność, poszukuje nabywcy na swój majątek przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Z takim nabywcą ustala warunki sprzedaży oraz wdraża go w działalność firmy. Dopiero w kolejnym kroku składa do sądu rzeczony wniosek upadłościowy wraz z wnioskiem o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Tak przynajmniej wygląda modelowe postępowanie – w rzeczywistości bywa różnie. Mimo wszystko dłużnik, który zachowa się w powyższy sposób, ma największe szanse na zminimalizowanie swoich strat.
Podstawowym celem omawianej instytucji jest szybsze i pełniejsze zaspokojenie wierzycieli, przy jednoczesnym skróceniu czasu trwania procedury upadłościowej. Objęcie przedsiębiorstwa przez syndyka, dokonanie jego wyceny, przeprowadzenie przetargu i objęcie go przez nabywcę jest bardzo czasochłonne. W tym czasie firma może stracić płynność produkcyjną i w rzeczywistości być warta wyłącznie tyle, ile sama nieruchomość i znajdujące się w niej ruchomości. Procedura pre-pack pozwala z kolei dokonać przedsprzedaży jeszcze przed ogłoszeniem upadłości i objęcie przedsiębiorstwa „w biegu”, przejmując w pełni działającą firmę. Jak wskazuje się w doktrynie: „tam, gdzie to nie tyle same składniki majątkowe, co określony sposób działania, wypracowany rynek i organizacja przedsiębiorstwa niosą ze sobą jego wartość, przygotowana likwidacja może być sposobem na uchronienie tej wartości i zaspokojenie wierzycieli w najwyższym możliwym stopniu” (por. W. Piłat, Tryb przygotowanej likwidacji).
Kto i kiedy może złożyć wniosek o zatwierdzenie likwidacji przedsiębiorstwa?
Wniosek o zatwierdzenie likwidacji przedsiębiorstwa może złożyć uczestnik postępowania. Uczestnikiem jest każdy, kto złożył wniosek o ogłoszenie upadłości oraz dłużnik. Pokazuje to, iż wniosku pre-pack nie musi składać dłużnik, jak również nie musi być to ta sama osoba, która złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Wniosku nie złoży jednak wierzyciel, który jest wymieniony w spisie wierzytelności, lecz nie złożył własnego wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. W przypadku zatem, gdy nabywcą przedsiębiorstwa ma być podmiot trzeci niezwiązany finansowo z dłużnikiem, wniosek musi zostać złożony przez jeden z wyżej wskazanych uczestników, w praktyce zazwyczaj będzie to dłużnik.
Warto wskazać, że wniosek pre-pack nie ma charakteru samodzielnego. Procedura pre-pack nie inicjuje sama w sobie również procedury upadłościowej, zawsze zatem musi on towarzyszyć wnioskowi o upadłość. Powyższe potwierdza Sąd Okręgowy w Poznaniu w orzeczeniu z 11 czerwca 2018 roku (sygn. akt: X Gz 350/18), który podkreślił, że: „wniosek o przygotowaną likwidację ma charakter akcesoryjny – musi towarzyszyć jakiemuś wnioskowi o ogłoszenie upadłości, przy czym niezbędna jest tutaj tożsamość dłużnika, ale już nie tożsamość wnioskodawcy o upadłość i wnioskodawcy pre-packu”.
Co może być przedmiotem wniosku?
Przepis 56a Prawa upadłościowego w swojej treści nie wskazuje dokładnie, co może stanowić przedmiot wniosku. Oznacza to zatem, że wnioskodawca nie został ograniczony w żaden sposób w kwestii decyzji, co będzie przedmiotem wnioskowanej likwidacji. Może być to przedsiębiorstwo dłużnika jako całość, ale również jego zorganizowana część czy nawet składniki majątkowe stanowiące znaczną część przedsiębiorstwa. Warto tu jednak podkreślić, że muszą one stanowić większą wartość w przedsiębiorstwie. Przy ocenie, czy owe składniki stanowią znaczną część przedsiębiorstwa, bierze się pod uwagę, jaki jest ich stosunek w proporcji do wartości całego przedsiębiorstwa, jak również funkcjonalne znaczenie przedmiotu sprzedaży dla całości przedsiębiorstwa.
Sprzedaż rzeczy zastawionych
Zgodnie z ust. 2 art. 56a Prawa upadłościowego niedopuszczalne jest złożenie wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży w odniesieniu do składników majątkowych objętych zastawem rejestrowym, jeżeli umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego przewiduje przejęcie przedmiotu zastawu albo jego sprzedaż, chyba że do wniosku zostanie dołączona pisemna zgoda zastawnika. Oznacza to, że co do zasady sprzedaż majątku stanowiącego rzeczy zastawione jest niemożliwa. Wyjątek stanowi zgoda zastawnika. Należy przy tym pamiętać, że zgoda ta musi być wydana w formie pisemnej, zaś oświadczenie zastawnika musi się odnosić bezpośrednio do zezwolenia na sprzedaż na określonych warunkach, z zapisem w przedmiocie zgody na określoną cenę sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia.
W niektórych wypadkach również sprzedaż bez takiej zgody będzie skuteczna. Będzie się tak działo w sytuacji sprzedaży całego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, jeżeli wnioskodawca wykaże, że likwidacja przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym, będącego składnikiem przedsiębiorstwa, może być korzystniejsza niż oddzielna sprzedaż przedmiotu zastawu. Taki rodzaj likwidacji wymaga jednak wydzielenia z ceny sprzedaży przedsiębiorstwa wartości rzeczy obciążonej zastawem i przekazania jej zastawnikowi.
Pre-pack a wadium
Wniosek pre-pack wymaga złożenia dowodu wniesienia przez nabywcę wadium. Jego wysokość musi wynosić 1/10 oferowanej ceny. Wprowadzenie obowiązku wniesienia wadium stanowi instrument do wykazania wypłacalności przyszłego nabywcy przedsiębiorstwa. Sądy mają przede wszystkim obowiązek dbać o interesy wierzycieli, nie mogą zatem dopuścić, aby przedsiębiorstwo dłużnika zostało przejęte przez podmiot nieposiadający wystarczających środków na jego wykupienie. Wpłacenie wadium tworzy domniemanie wypłacalności nabywcy. Jak wskazuje się w orzecznictwie, wadium stanowi gwarancję, że podmiot, który go wpłacił, będzie majątkowo zdeterminowany do przystąpienia do umowy. Element uwiarygodnienia zdolności do zawarcia umowy jest tu szczególnie istotny.
Wadium może być wnoszone w jednej z następujących form:
- pieniądzu;
- poręczeniach bankowych lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, z tym że poręczenie kasy jest zawsze poręczeniem pieniężnym;
- gwarancjach bankowych;
- gwarancjach ubezpieczeniowych.
Wadium może być wnoszone w jednej lub w kilku wyżej wskazanych formach, możliwe jest bowiem łączenie poszczególnych sposobów jego wniesienia, np. części w gotówce, reszty w formie gwarancji ubezpieczeniowej.
Warto wskazać, że w przypadku wielości wniosków pre-pack każdy z oferentów wnosi wadium wynoszące 10% oferowanej ceny. Jeśli jednak wniosek dotyczy nabycia przedsiębiorstwa przez kilku nabywców, oferenci wnoszą wadium wspólnie.
Kiedy sąd uwzględnia wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży?
Sąd uwzględnia wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena wskazana we wniosku jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogólnych. Pod uwagę bierze się także koszty postępowania oraz inne zobowiązania masy upadłości, które należałoby ponieść w toku upadłości. Cena likwidacji powinna zatem być wyższa niż kwota, którą uzyskałby syndyk przy postępowaniu standardowym. Jedynie w szczególnych warunkach sąd może zgodzić się na niższą cenę. Będzie tak m.in. w wypadku gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub możliwość zachowania przedsiębiorstwa dłużnika.
Przy uwzględnieniu wniosku sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zatwierdza warunki sprzedaży, określając cenę oraz podmiot nabywcy mienia będącego przedmiotem sprzedaży. W związku z powyższym syndyk zawiera umowę sprzedaży z nowym nabywcą na warunkach określonych w postanowieniu sądu. Zawarcie umowy sprzedaży może nastąpić wyłącznie po wpłaceniu przez nabywcę całej ceny lub po wydaniu syndykowi ceny złożonej wcześniej do depozytu. Jeżeli do zawarcia umowy sprzedaży nie dojdzie z winy nabywcy, syndyk zachowuje wadium.
Podsumowując, jak wynika z niniejszego artykułu, procedura pre-pack jest instytucją, która stanowi ułatwienie zarówno dla każdej ze stron postępowania, jak również dla organów sądowych. Dłużnik jest w stanie zbyć przedsiębiorstwo w wyższej kwocie, aniżeli doszłoby do tego w trakcie postępowania likwidacyjnego: wierzyciele zostają zaspokojeni w sposób pełniejszy, z kolei sąd i syndyk mają mniej pracy. Warto wskazać, że umowa sprzedaży zawarta w wyniku przyjęcia wniosku pre-pack musi wskazywać na cenę co najmniej równą tej, którą mógłby uzyskać syndyk przy postępowaniu standardowym. Dodatkowo, aby zabezpieczyć interesy stron, przyszły nabywca przedsiębiorstwa musi wpłacić wadium w cenie co najmniej 10% ceny właściwej. Jeżeli nie dojdzie do zawarcia umowy z winy nabywcy, syndyk zatrzymuje wadium.
