Program łagodzenia kar - procedury UOKIK

Wywodzący się z języka angielskiego termin „leniency”, oznaczający w dosłownym rozumieniu łagodność lub pobłażliwość, to instytucja prawa konkurencji pozwalająca na łagodzenie kar pieniężnych, nakładanych na przedsiębiorców w związku z czynami nieuczciwej konkurencji. Jakie procedury UOKIK nakłada na program łagodzenia kar? 

Jaka jest kara pieniężna za porozumienie niezgodne z prawem?

Instytucja “leniency” po raz pierwszy pojawiła się w latach 70-tych ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych. Obecnie program ten jest stosowany również w Unii Europejskiej, w tym także w Polsce. Program kierowany jest do przedsiębiorców, którzy naruszyli reguły konkurencji – zgodnie z zapisami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przedsiębiorca dopuszczający się czynu nieuczciwej konkurencji, musi liczyć się z karą pieniężną w wysokości do 10% obrotu, osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Osobom zarządzającym (tj. osobom fizycznym działającym w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy) za tego rodzaju czyny grozi kara pieniężna w wysokości do 2 000 000 zł.

Polski program łagodzenia kar został uregulowany we wspomnianej wyżej ustawie oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2014 roku, w sprawie sposobu i trybu postępowania z wnioskiem o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie.

Zgodnie z zapisami rozporządzenia, o obniżenie kary może wnioskować:

1. Przedsiębiorca, który uczestniczył w porozumieniu ograniczającym konkurencję;

2. Przedsiębiorca, który nadal uczestniczy w tego rodzaju porozumieniu – pod warunkiem, że zaprzestanie działań naruszających konkurencję niezwłocznie po złożeniu wniosku;

3. Osoby fizyczne zarządzające przedsiębiorstwem – zarówno w okresie trwania zatrudnienia, jak i po jego zakończeniu.

Co zyska przedsiębiorca? 

Program łagodzenia kar przewiduje, że możliwe jest zarówno całkowite odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej, jak i jej obniżenie.

Zgodnie z przepisem art. 113b ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes UOKIK odstąpi od wymierzenia kary pieniężnej, jeśli:

1. Przedsiębiorca złożył wniosek o złagodzenie kary jako pierwszy z uczestników porozumienia;

2. Przedsiębiorca przedstawił dowody wystarczające do wszczęcia postępowania antymonopolowego lub informacje umożliwiające pozyskanie takich dowodów, albo – w przypadku złożenia wniosku po wszczęciu postępowania antymonopolowego – przedstawił dowody lub informacje, które w istotny sposób przyczyniły się do wydania decyzji w sprawie praktyki ograniczającej konkurencję;

3. Przedsiębiorca nie nakłaniał innych przedsiębiorców do uczestniczenia w porozumieniu ograniczającym konkurencję.

Do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, przedsiębiorca musi spełnić wszystkie opisane powyżej warunki.

Jeśli wnioskodawca nie jest w stanie spełnić określonych powyżej warunków, Prezes UOKIK może obniżyć grożącą przedsiębiorcy karę pieniężną, jeśli:

1. Wnioskodawca złożył wniosek o złagodzenie grożącej mu kary;

2. Wnioskodawca spełnił warunki przewidziane w ustawie;

3. Wnioskodawca przedstawił dowody mające istotne znaczenie dla rozpatrywanej sprawy, których Prezes UOKIK wcześniej nie posiadał.

W takim wypadku kara może zostać obniżona o:

• 30–50% w stosunku do wysokości kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku – na przedsiębiorcę, który jako pierwszy spełnił powyższe warunki;

• 20–30% w stosunku do wysokości kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku – na przedsiębiorcę, który jako drugi spełnił powyższe warunki;

• maksymalnie 20% w stosunku do wysokości kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku – na pozostałych przedsiębiorców, którzy spełnili powyższe warunki.

Program łagodzenia kar - jakie są obowiązki przedsiębiorcy?

Program łagodzenia kar, wiąże się ze ściśle określonymi obowiązkami dla przedsiębiorcy. Przedsiębiorca zyskuje odstąpienie lub obniżenie kary pieniężnej grożącej za popełniony przez niego czyn nieuczciwej konkurencji, lecz jednocześnie jest zobowiązany do określonych w treści ustawy zachowań.

Do obowiązków przedsiębiorcy związanych z programem leniency, zaliczają się:

• obowiązek zachowania w tajemnicy zamiaru złożenia wniosku;

• obowiązek zaprzestania działań naruszających konkurencję, jeśli po złożeniu wniosku przedsiębiorca nadal uczestniczy w porozumieniu;

• obowiązek współpracy z Prezesem UOKIK w pełnym zakresie;

• obowiązek przedstawiania dowodów i informacji dotyczących porozumienia oraz mających znaczenie dla sprawy, zarówno z własnej inicjatywy, jak i na żądanie Prezesa UOKIK;

• obowiązek zaniechania wszelkich działań, które mogłyby utrudniać składanie wyjaśnień przez osoby zatrudnione, osoby pełniące funkcje kierownicze oraz osoby wchodzące w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy;

• obowiązek zaniechania wszelkich działań, które mogłyby wpłynąć na dowody w sprawie (zakaz niszczenia, fałszowania, zatajania dowodów lub informacji);

• obowiązek zachowania w tajemnicy udziału w programie łagodzenia kar, o ile Prezes UOKIK nie wyrazi zgody na ujawnienie tych informacji.

Jakie są rodzaje wniosków?

Program łagodzenia kar przewiduje dobrowolne uczestnictwo, a odstąpienie od wymierzenia kary lub jej obniżenie, może nastąpić tylko i wyłącznie na wniosek przedsiębiorcy. Prezes UOKIK z własnej inicjatywy nie rozpocznie postępowania w tym przedmiocie.

Wniosek może zostać złożony:

• pisemnie,

• ustnie,

• w formie elektronicznej (w tym przypadku wniosek musi być opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym).

Pełny wniosek musi zawierać opis porozumienia naruszający zasady konkurencji, a w szczególności określać:

• dane przedsiębiorców – uczestników porozumienia;

• dane produktów lub usług, którego dotyczy porozumienie;

• terytorium działania porozumienia;

• cel porozumienia;

• okoliczności zawarcia porozumienia; 

• okoliczności i sposób funkcjonowania porozumienia; 

• czas trwania porozumienia; 

• rolę poszczególnych przedsiębiorców uczestniczących w porozumieniu;

• imiona, nazwiska i stanowiska służbowe osób pełniących w porozumieniu znaczącą rolę, wraz z jej opisem;

• informację, czy wniosek został złożony również do organów ochrony konkurencji państw członkowskich Unii Europejskiej lub do Komisji Europejskiej.

Jeśli w chwili składania wniosku przedsiębiorca nie dysponuje wszystkimi opisanymi powyżej informacjami, może złożyć tzw. wniosek skrócony, zawierający jedynie najbardziej podstawowe informacje. W takim wypadku konieczne będzie uzupełnienie brakujących danych, w terminie wskazanym przez UOKIK.