Wolny rynek działa na zasadzie konkurencyjności. Jest to jedyny system, w którym o tym, jaki produkt jest najchętniej kupowany, decyduje konsument. W przeciwieństwie do monopoli jest on elastyczny, sprofesjonalizowany i otwarty na potrzeby swoich klientów. Niekiedy jednak pod płaszczykiem wolności niektórzy przedsiębiorcy podejmują nielegalne działania, mające na celu wpłynięcie na decyzje zakupowe konsumentów lub ograniczenie możliwości sprzedażowych swojej konkurencji. Wszystko to są czyny nieuczciwej konkurencji, za które grożą wysokie kary oraz obowiązek odszkodowawczy. Jednak nie wszystkie „delikty” zostają rozpoznane i zgłoszone w odpowiednim postępowaniu. Odpowiedzialność sprawcy nie może przy tym trwać w nieskończoność. Stąd też prawodawca przewidział instytucję, jaką jest przedawnienie roszczeń z nieuczciwej konkurencji. Po ilu latach nieetyczne zachowanie przedsiębiorcy odejdzie w zapomnienie? Sprawdźmy.
Czyn nieuczciwej konkurencji – kiedy mamy z nim do czynienia?
Wszelkie kwestie związane z uczciwą (lub nie) konkurencją reguluje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W akcie tym znajduje się również sama definicja pojęcia „czynu nieuczciwej konkurencji”. Czynem tym jest działanie przedsiębiorcy sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
Prawodawca wskazał przy tym konkretne działania, które mogą zostać uznane za nielegalne. Są to m.in.:
- działanie wprowadzające w błąd,
- naśladowcze oznaczenie przedsiębiorstwa,
- fałszywe lub dla pozoru oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
- wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
- nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
- naśladownictwo produktów,
- pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
- utrudnianie dostępu do rynku,
- przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
- nieuczciwa lub zakazana reklama,
- organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
- prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.
Powyższa lista nie ma jednak charakteru katalogu zamkniętego. Co za tym idzie, mogą zaistnieć również inne czynności podejmowane przez przedsiębiorcę, które w określonych okolicznościach mogą zostać uznane za nieetyczne i bezprawne.
Nie istnieje przy tym jeden zestaw kryteriów, jakimi należy się kierować, decydując, co jest, a co nie jest czynem nieuczciwej konkurencji. Ustawa posługuje się klauzulą generalną w postaci „dobrych obyczajów”. Oznacza to, że wyłącznie konkretne okoliczności sprawy pozwolą dokonać właściwej oceny. Przy czym i tak ostateczna decyzja w tej kwestii należy do sądu, który będzie rozstrzygał daną sprawę.
Czyn nieuczciwej konkurencji a pozew cywilny
Omawiana ustawa za dopuszczenie się czynu nieuczciwej konkurencji statuuje zarówno odpowiedzialność cywilną, jak i karną. My w niniejszym artykule zajmiemy się tą pierwszą.
Przedsiębiorca, którego interes został naruszony lub zagrożony, ma prawo złożyć pozew sądowy, żądając w szczególności:
- zaniechania niedozwolonych działań;
- usunięcia skutków niedozwolonych działań;
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
- naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Ten sam czyn, który może być przedmiotem postępowania cywilnego, może być również ścigany przez organy karne. Taka decyzja nie zależy już jednak od samego pokrzywdzonego, a od odpowiednich służb. Więcej o czynie nieuczciwej konkurencji oraz jego rodzajach dowiesz się z artykułu: Czyn nieuczciwej konkurencji – na czym polega?
W przypadku czynów niedozwolonych sądy cywilne orzekają w ramach odpowiedzialności deliktowej, tj. zgodnie z zasadą „kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Oznacza to, że sprawca szkody, o ile zostanie mu udowodniona wina, zostaje zobowiązany przez sąd do naprawienia skutków swojego postępowania wobec poszkodowanego.
Przedawnienie roszczeń z nieuczciwej konkurencji
Zgodnie z generalną zasadą prawa cywilnego podmiot, który nie korzysta ze swoich uprawnień, z czasem je traci. Takiej regulacji wymaga bowiem pewność prawa i stanu faktycznego. Nie może być bowiem tak, że dłużnik (czy też osoba, która dokonała czynu zabronionego) będzie do śmierci żyła w niepewności co do swojego stanu prawnego. W zależności od roszczenia przepisy prawa cywilnego wskazują na konkretne terminy, po których podmiot uprawniony nie może już dochodzić swoich praw.
Przepis art. 20 ustawy stanowi, że termin przedawnienia czynu nieuczciwej konkurencji wynosi 3 lata. Termin ten trzeba liczyć od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o czynie nieuczciwej konkurencji i o osobie za niego odpowiedzialnej. Nie jest zatem zawsze uprawnione wyliczanie terminu od daty, w której poszkodowany rzeczywiście dowiedział się o bezprawnej działalności szkodzącej jego interesem. Sąd może stwierdzić, że termin ten powinien być liczony od dnia, w którym obiektywnie mógł się o niej dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności, jednakże nie doszło do tego przez brak dokładności i rzetelności w postępowaniu poszkodowanego.
Sąd Najwyższy w tej kwestii stwierdził, że: „przesłankę wiadomości wystarczającej do rozpoczęcia biegu przedawnienia stanowi już sama świadomość dokonanej szkody, a nie dowiedzenie się o wysokości należnego z powodu doznanej szkody odszkodowania”. Przy czym wiedza poszkodowanego o szkodzie musi być „na tyle dokładna, by mógł on, wytaczając powództwo o jej naprawienie, sprostać ustawowemu wymaganiu zawartemu w art. 187 § 1 KPC, zgodnie z którym pozew powinien zawierać dokładne określenie żądania oraz przytoczenie uzasadniających je okoliczności faktycznych” (por. wyrok z 20 stycznia 2005 roku, sygn. akt: II CK 358/04).
Należy przy tym pamiętać, że termin przedawnienia nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Zatem w sytuacji, kiedy przedsiębiorca powziął informację o czynie nieuczciwej konkurencji skierowanym przeciwko jego interesem po 8 latach od jego dokonania, czyn ten przedawni się już po 2 latach od tego momentu.
Czy wszystkie czyny nieuczciwej konkurencji ulegają takiemu samemu przedawnieniu?
Jak wskazuje art. 20 ust. 1 ustawy, roszczenia z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat. Przy czym w orzecznictwie zgodnie podkreśla się, że powyższe unormowanie dotyczy jedynie tych roszczeń, które są „nieznane” Kodeksowi cywilnemu, jako szczególne. Stąd też nie odnosi się do żądania:
- naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, oraz
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego.
W tych wypadkach należy kierować się przepisami kc, tj. art. 117 i nast. oraz art. 4421.
Co więcej, w przypadku roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji termin przedawnienia jest wydłużony, bo wynosi już 5 lat i dodatkowo nie rozpoczyna się przez cały czas trwania naruszenia. Zatem bieg terminu przedawnienia w tym wypadku zaczyna się dopiero w dacie zaprzestania naruszenia.
Warto tutaj wspomnieć także o roszczeniach wynikających z czynu nieuczciwej konkurencji będącego występkiem. Jeżeli bowiem doszło do:
- naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa,
- kopiowania cudzego produktu,
- organizacji lub kierownictwa sprzedażą lawinową
– przedawnienie czynu nieuczciwej konkurencji następuje dopiero po 20 latach, licząc od dnia popełnienia przestępstwa. Nie ma tutaj znaczenia, kiedy poszkodowany dowiedział się o czynie i o osobie za niego odpowiedzialnej.
Przedawnienie roszczeń z nieuczciwej konkurencji a umowa stron
Omawiany przepis art. 20 ustawy ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Oznacza to, że zasady w nim określone nie mogą być zmienione wolą stron. Przedawnienie czynu nieuczciwej konkurencji nie może być zatem ani przedłużone, ani skrócone oświadczeniem którejkolwiek ze stron konfliktu.
Wyjątkiem tutaj jest prawo dłużnika (sprawcy) do zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia. Wynika to z art. 117 § 2 kc, zgodnie z którym pozwany po upływie terminu przedawnienia może zrzec się swojego prawa. W praktyce wygląda to tak, że jeżeli powód złoży odpowiednie powództwo, a pozwany nie powoła się na zarzut przedawnienia, sąd będzie rozstrzygał sprawę tak, jakby do przedawnienia nie doszło. Sąd nie rozpoznaje bowiem tej kwestii z urzędu.
Przedawnienie roszczeń z nieuczciwej konkurencji – czy może być przerwane?
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie wskazuje na konkretne zdarzenia powodujące przerwanie biegu przedawnienia czynu nieuczciwej konkurencji. Zastosowanie zatem znajdą tu reguły określone przez kc.
Jak wskazują przepisy ustawy cywilnej, bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw, lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia, lub zabezpieczenia roszczenia.
Należy przy tym mieć świadomość, że przedawnienie przerywa tylko czynność dokonana przed właściwym organem. Właściwymi do rozpoznawania omawianego rodzaju spraw jest sąd powszechny (sąd rejonowy lub okręgowy w I instancji) oraz sąd polubowny, o ile strony poddały spór pod jego rozstrzygnięcie. Jednocześnie zwrócenie się z powództwem do sądu niewłaściwego rzeczowo lub miejscowo również przerywa bieg przedawnienia. W takim wypadku sąd po prostu przesyła pozew do sądu właściwego.
Nie dojdzie do przerwania biegu przedawnienia na skutek działania poszkodowanego w postaci zgłoszenia czynu nieuczciwej konkurencji do Inspekcji Handlowej lub UOKiK. Nie odniesie tego skutku również przesłanie sprawcy przedsądowego wezwania do spełnienia określonych żądań na rzecz poszkodowanego.
