Przestępstwa i wykroczenia pracodawcy

Artykuł ma na celu wskazanie, jakie działanie pracodawcy może go narazić na odpowiedzialność karną. Wraz z przykładami zostaną wskazane przestępstwa i wykroczenia pracodawcy, jakie mogą być przez niego popełnione na gruncie przepisów prawa pracy. Pojawi się także informacja o karach, jakie mogą mu grozić. Artykuł będzie wartościowy nie tylko dla pracodawców, lecz także dla pracowników, którzy dowiedzą się, jakie zachowania są niezgodne z prawem i co może być zgłaszane organom ścigania.

Wykroczenia pracodawcy przeciwko prawom pracownika

Do wykroczeń pracodawcy przeciwko prawom pracownika należy:

1. zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę

Przykład 1.

Pan Mariusz zawarł umowę cywilnoprawną – umowę zlecenia z panem Pawłem, na podstawie której pan Paweł ma się stawiać codziennie o 7.00 do biura firmy, a następnie wraz z panem Mariuszem jeździć do mieszkań w Warszawie w celu pomocy mu w pracy hydraulika i wykonywać polecenia pracodawcy. Otrzyma za to wynagrodzenie w kwocie 1900 zł netto. W takich okolicznościach pracodawca popełnia wykroczenie – powinien zawrzeć umowę o pracę, a nie umowę zlecenia.

2. niezawiadamianie właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu umowy o pracę na czas określony trwający dłużej niż 33 miesiące wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia,

3. niepotwierdzenie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy

Przykład 2.

Pani Ewa porozumiała się z panią Martą i zdecydowała się zatrudnić ją na stanowisku masażystki w swoim salonie. Panie ustnie ustaliły godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, wynagrodzenie, zakres obowiązków. Pierwszym dniem rozpoczęcia pracy pani Marty miał być 1 czerwca 2021 roku. Stawiła się w pracy, została do niej dopuszczona, jednak nie dostała potwierdzenia na piśmie faktu zawarcia umowy i jej warunków, co stanowi wykroczenie. Pracownik musi mieć jasno ustalone warunki pracy w umowie sporządzonej w formie pisemnej.

4. wypowiadanie lub rozwiązywanie z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia, naruszające w sposób rażący przepisy prawa pracy – zatem prócz cywilnoprawnych konsekwencji, takich jak na przykład obowiązek przywrócenia pracownika do pracy, wypłacenia mu odszkodowania za czas pozostawania bez pracy lub wypłacenia mu odszkodowania, może ponieść też odpowiedzialność karną;

5. stosowanie wobec pracowników innych kar niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników

Do kar porządkowych stosowanych wobec pracowników należą:

• kara upomnienia,
• kara nagany,
• kara pieniężna, która nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika za jedno przekroczenie, a łącznie nie może przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia.

Pracodawca nie może stosować innych kar niż te powyżej.

6. naruszanie przepisów o czasie pracy lub przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,

7. nieprowadzenie dokumentacji pracowniczej – każdy pracodawca ma obowiązek prowadzenia akt osobowych pracowników;

8. nieprzechowywanie dokumentacji pracowniczej przez okres zatrudnienia, a także przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji pracowniczej;

9. pozostawianie dokumentacji pracowniczej w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem.

Wykroczenia pracodawcy związane z BHP

Pracodawca, a także osoby odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierujący pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, podlega karze za nieprzestrzeganie  przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wykroczenie stanowi także:

• niezapewnianie, wbrew obowiązkowi, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy

Przykład 3.

Budowanie dużego biurowca bez zapewnienia wyjść ewakuacyjnych, drogi przeciwpożarowej.

• wyposażanie stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;
• dostarczanie pracownikowi środków ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności – dotyczy to w szczególności pracowników fizycznych, którzy wykonują pracę na budowach;
• stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych;
• stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację – stosowanie takich substancji nieznanego pochodzenia albo poprzez zrywanie etykiet, w taki sposób, że nie jest możliwe stwierdzenie, czym jest stosowana w zakładzie pracy substancja;
• stosowanie substancji niebezpiecznych, mieszanin niebezpiecznych, substancji stwarzających zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie nieposiadających kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem;
• niezawiadamianie właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, niezgłaszanie choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nieujawnianie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawianie niezgodnych z prawdą informacji, dowodów lub dokumentów dotyczących takich wypadków i chorób

Przykład 4.

Pracodawca jest obowiązany powiadomić właściwe organy o wypadku przy pracy, którego skutkiem jest śmierć pracownika lub ciężkie jego skutki. Wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

• niewykonywanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy;
• utrudnianie działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwienie prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzielanie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań;
• dopuszczanie, bez zezwolenia właściwego inspektora pracy, do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych dziecka do ukończenia przez nie 16. roku życia.

Inne wykroczenia pracodawcy

Poza wskazanymi powyżej wykroczeniami w zakresie nieprzestrzegania BHP oraz praw pracownika karalne jest również:

• niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika;
• bezpodstawne obniżanie wysokość wynagrodzenia lub świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, albo dokonywanie bezpodstawnych potrąceń;
• nieudzielanie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne obniżanie wymiaru tego urlopu;
• niewydawanie pracownikowi w terminie świadectwa pracy;
• niewykonywanie podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy;
• wypłacanie, wbrew obowiązkowi, wyższego wynagrodzenia niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonywania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu osobą, wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i zalega on ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.

Kary grożące pracodawcy

Pracodawcy za wskazane powyżej wykroczenia grozi kara grzywny w wysokości od 1000 zł. Górna granica to 30 000 zł lub 45 000 zł, w zależności od wykroczenia. Za każdym razem to sąd oceni, jaka kara będzie odpowiednia w stosunku do popełnionego czynu, a także uwzględni sytuację finansową pracodawcy.

Ważne jest to, że kara grzywny powinna zostać uiszczona po otrzymaniu wezwania sądu. Nieopłacenie jej skutkować będzie możliwością zamiany tej kary na karę ograniczenia lub pozbawienia wolności, co będzie dużo bardziej dotkliwe niż grzywna.

Co więcej, po opłaceniu grzywny w ciągu roku od zapłaty kara ulega zatarciu z mocy prawa.