Kategoria przychodu podatkowego obejmuje wiele zdarzeń gospodarczych. Za taki przychód może być uznane nie tylko zwiększenie aktywów podatnika, lecz także zmniejszenie posiadanych pasywów. W kontekście tego ostatniego warto zatem przeanalizować, jak przedstawia się kwestia podatku PIT w sytuacji zwolnienia podatnika z długu. W artykule odpowiemy na pytanie, czy przychód z tytułu zwolnienia z długu podlega opodatkowaniu!
Przychód z tytułu zwolnienia z długu
Jak podaje art. 508 Kodeksu cywilnego, zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.
Jak zatem widać, zwolnienie z długu to czynność obustronna, ponieważ dłużnik musi przyjąć zwolnienie z długu przez wierzyciela.
Jeżeli chodzi natomiast o kwestię przychodu podatkowego, to w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Zgodnie z tą definicją do przychodów zalicza się wszelkie przysporzenia zarówno o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym, w tym wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń.
Nieodpłatnym świadczeniem jest takie zdarzenie gospodarcze, którego skutkiem jest przysporzenie majątku jednej osobie kosztem majątku innej osoby. Istotne jest to, aby przysporzenie miało walor nieodpłatny oraz konkretny wymiar finansowy.
O uzyskaniu przychodu podatkowego można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy też, gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.
Przykładowo w sytuacji, gdy podatnik jest dłużnikiem z tytułu umowy pożyczki i jego wierzyciel zwalnia go z długu, to niewątpliwie po stronie podatnika powstaje przychód podatkowy w postaci zmniejszenia jego zobowiązań.
W takim przypadku dochodzi do nieodpłatnego świadczenia ze strony wierzyciela.
Obowiązek podatkowy w przypadku zwolnienia z długu
Dokonując kwalifikacji tak uzyskanego przychodu, należy wskazać, że zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy PIT przychody z nieodpłatnych świadczeń są traktowane jako przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT.
To oznacza, że do tak powstałego przychodu stosujemy opodatkowanie według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT. Rozliczenia podatkowego dokonuje się w zeznaniu podatkowym PIT-36 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W tym samym terminie należy także uiścić należny podatek.
Dodatkowo warto wskazać, że dochód z innych źródeł (w tym z nieodpłatnych świadczeń) podlega zsumowaniu z innymi dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych.
Warto także podkreślić, że w celu obliczenia podatku należy ustalić w odpowiedni sposób przychód podatkowy. W przypadku, gdy mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem, należy sięgnąć do treści art. 11 ust. 2a ustawy PIT.
Zgodnie z tym przepisem wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:
jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu;
jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Możliwość zastosowania zwolnienia podatkowego
Warto przy tym wskazać, że istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku w przypadku przychodów z nieodpłatnych świadczeń.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy PIT wolna od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2–2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.
Artykuł 21 ust. 20 stanowi, że zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 125, nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła z działalności wykonywanej osobiście. W rezultacie opisane wyłączenie nie dotyczy przychodów z innych źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT.
W myśl natomiast art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
do grupy III – innych nabywców.
Jeżeli zatem wierzycielem jest osoba z I lub II grupy podatkowej, która dokonuje zwolnienia z długu, to podatnik jako dłużnik będzie mógł skorzystać ze zwolnienia od podatku PIT.
Tak też wypowiedział się Dyrektor KIS w interpretacji z 16 listopada 2017n roku (nr 0111-KDIB2-3.4011.175.2017.1.KK), gdzie wskazano, że chociaż na skutek zwolnienia przez rodziców z długu wynikającego z umów pożyczki podatnik uzyska przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jednak przychód ten korzystał będzie ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy PIT.
W rezultacie podatnik nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu zwolnienia z długu.
W świetle przedstawionych regulacji podkreślenia wymaga, że czynność zwolnienia z długu wywołuje skutki podatkowe po stronie dłużnika. Taka osoba staje się podatnikiem z tytułu otrzymanych nieodpłatnych świadczeń. To generuje konieczność zapłaty podatku od przychodów z innych źródeł, chyba że są spełnione ustawowe warunki dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego PIT.
